این غزل تنها سروده ی مثلث حافظ است که به سه زبان فارسی دری , عربی و لهجه ی قدیم شیرازی سروده شده.لهجه ی قدیم شیرازی که همان پهلوی متغیر است گونه ای از پارسی بوده که در مرحله ی گذار از حالت میانه(پهلوی جنوبی) به نوین(پارسی دری) قرار داشته است.تقریبا بصورت فارسی در آمده بوده اما هنوز برخی آداب پهلوی را می توان در لهجه آن زمان مردم فارس یافت.اندکی بعد آن حالت ها نیز کنار گذاشته شد و گویش مزبور بصورت لهجه ی شیرازی کنونی در آمد.(این زبان نوشتاری نبوده و فقط در محاوره های محلی بکار می رفته است و حالت نوشتاری اش همان فارسی دری بوده است)
شرح ابیات محلی غزل مثلث خواجه:
*
امن انکرتنی عن عشق سلمی/ته ز اول آن روی نهکو بوا دی* :
ای که مرا از عشق سلمی نهی میکنی/تو از اول آن روی نیکو را باید دیدی(می دیدی)**
*
که همچون مـُت ببوتن دل و ای ره / غریق العشق فی بحر الودادی* :
برای همچون من ببودن (شدن) دل به این راه بده/ و غریق عشق در دریای دوستی شو
*
به "پی ماچان" غرامت بسپریمون/غرت یک وی روشتی از اما دی* :
به "پاماچان" (تنبیهی صوفیانه) غرامت بسپاریم(می سپاریم) / اگر تو یک بی روشی (سرپیچی و کجروی) از ما دیدی*
*
*غم این دل بوادت خورد ناچار/وغرنه وابینی آنچت نشادی* :
غم این دل ببایدت خورد ناچار / وگرنه بازبینی آنچه ترا نشاید*
*
.

معنی کامل شعر گذارده شود.الان فقط از بیت 4 تا بیت 8 معنی دارد .3معنی بیت اول و بیت آخر را نیز اضافه کنید.

سَبَت = اسیر کرد (کلمه عربی)
سَلمی = معشوق (نامی است عربی، سَلما تلفظ می شود.)
صُدغَی = مخفف صُدغَین یعنی دو گیسوی آویخته (کلمه عربی)
فُواد = قلب (کلمه عربی)
یُنادی = ندا می دهد. (فعل عربی از باب مفاعله)
واصِلنی = مرا به وصال برسان ( واصِل فعل امر از باب مفاعله + ن + ی )
اَعادی = دشمنان (کلمه عربی جمع عدو)
تَوَکَّلنا = توکل کردیم. (فعل عربی باب تفعّل)
اَمَن = آیا کسی ، ای کسی (اَ + مَن ، عربی)
اَنکَرتَنی = انکار کردی مرا ، انکار می کنی مرا (اَنکَرتَ فعل عربی باب افعال + ن + ی)
تُزاوَّل = تو از اول ( فارسی دری)
نِهکو = نِکو ، زیبا ( فارسی دری)
بِوادی = ببینی ، دیده باشی ( فارسی دری)
همچون مُت = همچون مَنَت ، تو مانند من ( فارسی دری)
بِبوتَن = ببودن ، بودن ( فارسی دری)
دل وَ ای رَه = دل و این راه ( فارسی دری)
غَریقُ العِشق = غرق در عشق (عربی)
بَحر = دریا
وِداد = دوستی
بَحرِ الوِدادی = دریای دوستی
پی ماچان = پابوسی ( پی به معنی پا + ماچ به معنی بوسه ، فارسی دری)
بِسپُریمُن = می سپریم. ( فارسی دری)
غَرَت = گََرَت ، اگر تو را ( فارسی دری)
وی رَوِشتی = بی روشی ، گناه و تقصیر ( فارسی دری)
از اِما دی = از ما دیدی ( فارسی دری)
بِواتِت = ببایدت ، باید تورا ( فارسی دری)
وَغَرنَه = وگرنه ( فارسی دری)
اوبِنی = می بینی ، خواهی دید ( فارسی دری)
آنچَت = آنچه تو را ( فارسی دری)
نَشادی = نَشایَد ( فارسی دری)
لَیل مُظلِم = شب تاریک (عربی)
هادی = راهنما
معنی بیت 1: سلمی با گیسوان آویخته در دو سوی صورتش، قلبم را اسیر کرد و روح من هر روز این ندا را می دهد که:
معنی بیت 2: معشوق من! به من غاشق رحم کن و علیرغم دشمنان، مرا به وصال خود برسان.
معنی بیت 3: محبوب من! در غم عشق و آرزوی تو، به پروردگار بندگان توکل کردیم.
معنی بیت 4: ای کسی که عشق سلمی را منکر می شوی! تو اول باید آن روی زیبا را ببینی.
معنی بیت 5: تا همچون من، دل تو یکباره در دریای دوستی غرق شود.
معنی بیت 6: ما با پای بوسی ، غرامت خواهیم سپرد اگر تو گناه و تقصیری از ما دیدی.
معنی بیت 7: غم این دل را تو ، به ناچار باید بخوری وگرنه آنچه تو را شایسته نباشد ، خواهی دید.
معنی بیت 8: دل حافظ در چین زلف تو رفت در شب تاریکی که فقط خداوند راهنماست.

دوست عزیز پیام بهرامیان
این در این شعر زبان سوم لهجه مردم فارس نیست ، زبان لری متمایل به لهجه‌ی مردمان تویسرکان است که بنابر بعضی نقل‌ها حافظ اصالتی از آنجا داشته‌ است.
از دوست عزیز استاد امین کیخا خواهشمندم به یاری من در این غزل برسد و چند نکت که به نظرشان می‌رسد را به ما ارزانی دارند.
در کل تنها غزل سه زبانه‌ی خواجه حافظ است این غزل.

با درود به شهریار مهربان و باریک بینم البته لری بیشتر به گویشی می ماند تا یک زبان کامل ولی واژه های بسیار زیادی دارد به طوری که به درک و دریافت بهتر پارسی میانه یاری می رساند فارسی میانه و یا پهلوی البته یکباره به دری دیگر نشده چنانچه می دانید به احتمال زیاد یک فرایند سپری شده است ولی ما انچه از این تغییر نسبتا تند در دست داریم اندک است . لری در تویسرکان و ملایر اغاز می شود و تا فارس و برازجان هم به کار می رود در کردی عراقی بسیاری از واژگان بسیار شبیه لری هستند و در واقع همه ریشه های درخت پهناور و گشن بیخ فارسی هستند .
اما پی ماچان یا پای ماچان جایی از خانه بزرگان است در پیشسرا که نزدیک کفشکن است .
اوبنی به بختیاری امروز ایبینی یعنی می بینی و به کردی می شود دبینی
ایما دی احتمالا از ایما به معنی ما و دی همان دیدن است یعنی اگر یک بی روشی و یا بی ادبی از ما دیدی است
رویهمرفته روی همه گویش ها باید کار بشود و با دلسوزی همه درونسوی و مضمون های زیبایشان به فارسی باز پرداخت شوند
از واژه های تویسرکان و ملایر دکتر حیدری ملایری که اختر فیزیک دان هستند در نوشتن کتاب اختر فیزیک سه زبانه اش استفاده کرده است ( و البته از بقیه لهجه های ایرانی ) و کتاب ارزشمندی به مردم ایران پیش کش کرده است که رایگان بر خط قابل استفاده است .

تا پرورده شدن و به برامدن مردان و زنان تیزبینمان البته راهی نمانده است و انروز با یک کوشش همگانی فارسی را پر بار تر خواهیم کرد برای نمونه بنمایه های پارسی را در آذری بسیار جستجو کرده اند و چه بسیار واژه های زیبایی که یافته نشده است . ولی به عنوان خویشکاری و وظیفه هر کس باید در کاری که استاد است انچه می داند به پارسی درست بنویسد و واژه بسازد تا اینکه روایی ان بیشتر شود چند روز پیش من یک همایش در مورد نوزادان تندرست دادم و بسیاری از پزشکان و پرستاران هر چند انگلیسی را بهتر از فارسی ام می فهمیدند ولی در انها حس شور و گرایستگی به دانستن یک فارسی پژوهشگرانه را نشان می دادند تا واژه اخر همه باریک بینانه گوش می دادند باید این حس که این فارسی است که مایه نازیدن و برازیدن است در میان فارسی زبانان فراوان شود و این حس برامد و نتیجه کتاب خوانی است ولی من به مردان و زنانمان و نیز پروردگار دل نیک کرده ام .

شهریار جانم پدرم یک فرهنگ نامه فارسی به لری در مدت 30 سال گرد آورده اند که بیش از هزار صفحه ان حاضر است و اماده چاپ است و در واقع اولین فرهنگ نامه فارسی به لری است زیرا پیش تر لری به فارسی بودند و برای همه لغت های فارسی لری ای نیافته بودند . در پیش گفتار ان 40 صفحه در سنجش لری با پشتو و افغانی و کردی و وامواژه های مغولی نگاشته شده است .امید داریم که پروردگار به فارسی نیرو دهد و مردممان را فرهیخته تر کند که در گرداوری این واژگان تیرگان مختلف ایران بیشتر بکوشیم که راه سرفرازی بیشتر فارسی همین است .

درود بر شما استاد بزرگوار امین کیخا
از پاسخ کامل و دقیق‌تان بسیار سپاس‌گزارم.
من بی هیچ گمانی بر این عقیده‌ام که واژه‌های اصیل زبان پارسی را تا جایی که به دلزدگی و ناراحتی عموم مردم نینجامد ، به کار بریم. زیرا این فرهنگ آمیخته از واژگان پارسی ، عربی ،آذری، عربی-پارسی و سایر واژگان برآمده از زبان‌ها و گویش‌های گوناگون سرزمین‌مان محصول قرن‌هاست و به ‌کارگیری مجدد آن‌ها نیـــاز به تلاش و خواست همگانی دارد.
یادآوری‌های بزرگانی چون شما کمک شایانی در زمینه‌ی شناخت واژگان همسان دارد.

دوستان گرامی این شعر ترکیب زبان عربی و فارسی معیار و پهلوی هست.لری هم ریشه در زبان پهلوی دارد.سعدی هم در مثلثات خود از گویش شیرازی قدیم استفاده کرده است.شباهت دلیل بر یکی بودن نیست.این گویش با کمترین دست خوردگی در شمال غرب شیراز هنوز رایج می باشد.

به نظر من حافظ با این شعر خواسته اطلاعات زبانی و ادبیاتی کاملش در منطقه رو به خواننده نشون بده... به خصوص مصرع غرت یک وی روشتی از امادی که هنوز در مناطق مجاور شهر قدیمی ارجان و بهبهان امروزی رایج هست و بسیار استفاده میشه... مثلا امروزه در گویش بهبهانی به جای عبارت سر لجت در فارسی از عبارت سر غرتت استفاده میشه... و به جای عبارت چی از ما دیدی در فارسی چت اما دی استفاده میشه

حافظ کلامی بسیار پخته وشیرین دارد و توانایی صحبت کردن به عربی و یا فارسی دری را افتخاری بزرگ برای خود میداند(همانطور که دیگر شاعران بزرگ نظیر سعدی و مولانا نیز از اشعار عربی استفاده کرده اند) حافظ در شعری بیان می‌کند که عربی شعر گفتن یک هنر و مهارت شگرف است:
اگرچه عرض هنر پیش یار بی ادبی است / زبان خموش ولی دهان پر از عربی است......

دو بیت ماقبل آخر بە ظن نزدیک بە یقین بە زبان کوردی لهجە گورانی نوشتە شدە.

باعرض سلام. به نظر من در بیت هفتم معنی کلمه "نشادی" باید "شاد نبودن "باشه نه "شایسته نبودن " خوردن غم عشق برای عاشق لذت بخش است

لهجه سه بیت که شیرازی قدیم است. بسیار شبیه است به لهجه امروزی مردم مهر و لامرد در جنوبی ترین نقطه فارس، و دوستان می دانند که نقاط دور از مرکز دیرتر از سایر مناطق تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
نکته جالب لین جاست که گویشوران لر وقتی به این مناطق سفر می کنند از نزدیکی این لهجه به گویش لری بسیار شگفت زده می شوند. از سوی دیگر می دانیم کگه بین کردی و لری ارتباط خانوادگی زبانی وجود دارد.
این شواهد و مانند این ها نشان می دهد که تا حدود قرن هشتم و نهم نیمه غربی و جنوبی ایران علاوه بر زبان معیار گویش خاصی داشته اند که بین همه این مردمان رواج داشته. نشان واضح دیگر از این لهجه غزلهای محلی شاه داعی الله شیرازی است. او حدود سی غزل با همین لهجه دارد.
برخی از محققان معتقدند لهجه امروز مردم شیراز تحت تاثیر دقت ادبی و تاثیر گذاری سعدی و حافظ و دیگر شاعران و ادیبانش شکل گرفته. نشا
در نور مگز میتوانید این مقالات را پی گیری و مطالعه نمایید.

امن انکرتنی عن عشق سلمی
تزاول آن روی نهکو بوادی
درست:
تو ز اول روی آن نهکو بوا دی
نهکو: این (ه) که خفیف خوانده میشود در زبانهای انگلیسی و آلمانی و روسی هم هست برخی جاها به (خ) تبدیل میشود.
john-kohn-buckinham و ...
در ایران در بختیاری و زرشتیان یزد هنوز رایج است
پهل (پل)-دهر(در=دختر)-سهر(سرخ)-زاهل(زال) و ...
بوادی میشود ببا(مخفف بباید) و دی(دیدن)
بوادی:بباید دیدن
غم این دل بواتت خورد ناچار
و غر نه او بنی آنچت نشادی
او بنی یعنی او ببینی(آن بینی که)
بواتت:بباتت که مخف ببایدت یا بوایدت است
آنچت;آنچه تو را
ناچار بایدت غم دل خورد و گر نه هر چه بینی همه ناشادی است.
یعنی به غم (شیرین) عادت کنی بهتر از آن است که تا ابد تلخکام باشی.
بساز و بسوز که خوش است سوز عشق

دوست می‌دارم من این نالیدن دلسوز را
تا به هر نوعی که باشد بگذرانم روز را
کامجویان را ز ناکامی چشیدن چاره نیست
بر زمستان صبر باید طالب نوروز را

سَبَت سَلمی بصُدغیها فُؤادی
و روحی کُلُّ یومٍ لی یُنادی
این غزل به سه زبان (پارسی، عربی وگویش محلّی) سروده شده است. هرشاعری برحسب مسئولیتی که برگردن خویش احساس می کند دوست دارد باسرودن شعر وغزل به زبان محلّی، گویش مردمان سرزمین خویش رازنده وجاوید نگاهدارد وحافظ نیزازاین انرمستثنی نمی باشد.
سَبَت: اسیرکرد
سَلمی: سلما، معشوقه ای افسانه ای درفرهنگ ادبیّات عاشقانه ی عرب، کنایه ازمعشوق است چنانکه گویند لیلای من
صُدغ: زلف
بِصُدْغیها: به دو زلف او.
فؤادی: قلب من
روحی : و روح من
کُلُّ یومٍ: هر روز
لی یُنادی: مرا صدا می‌کند.
معنی بیت: معشوق با کمند گیسوان خویش دل مرا به اسارت بُرد ازآن پس هر روزروح مرانیزصدا می زند که بیا. معشوق دلم را برده اینک قصد بردن جان نیزدارد.
دین ودل بردندوقصدجان کنند
الغیاث ازجورخوبان الغیاث
نگارا بر من بی‌دل ببخشای
وَ واصِلنی علی رغم الاَعادی
بیدل: دلداده
واصِلنی: مرا به وصال برسان
علی رغم: به رغم آنکه، بر خلاف میل، دراینجا به کوری چشم
الاعادی: دشمنان من.
معنی بیت: ای محبوب ، رحمت ومرحمتت راشامل حال ِمنِ دلداده بکن مرابه کوری چشم دشمنان از وصال خویش بهرمند کن.
مراامید وصال توزنده می دارد
وگرنه هردَمم ازهجرتوست بیم هلاک
حبیبا درغم سودای عشقت
تَوکّلنا علی ربّ ِ العِبادی
سودای عشقت: دیوانگی وجنون عشقت
تَوکّلنا: توکّل کردیم، به اوپناه بردیم
ربِّ العباد: پروردگار بندگان.
معنی بیت: ای حبیب، ازفشارغم واندوهِ سودای عشق تو، ازجنون عشق تو مابه پروردگار وخالق بندگان پناه برده وسرنوشت عشق خویش رابه اوسپرده ایم.
روزاوّل رفت دینم برسرزلفین تو
تاچه خواهدشددراین سودا سرانجامم هنوز
اَمَن اَنکَرتَنی عَن عشق سَلمی
تَزاوّل آن روی نِهْکو بوادی
اَمَن: ای کسی که
انکَرتنی : منکر عشق من بودی
عن: از
تَ: به معنای تو درگویش محلّی
زَ اوّل: از اوّل
آن روی: آن چهره
نِهْکو:نیکو
بَوا دی: باید می دیدی
معنی بیت: ای کسی که عشق مرابه معشوق انکارمی کنی ، تو از اول باید رخسارِنیکوی اورامی دیدی تومعذوری ، چون چهره ی زیبای اورا خوب ندیده ای عشق مراانکارمی کنی وگرنه انکار نمی کردی.
مَنعم مکن زعشق وی ای مُفتی زمان
معذوردارمت که تواورا ندیده‌ای
که همچون مَت بِه بوتَن دل وای رَه
غَریق العِشق فی بَحر الوِدادی
مُتْ: من ترا
بِبوتَن:به بودن
وَ ای ره: به این طریق، به این راه
غریق العشق: غریق عشق
فی: در
بَحر: دریا
وِداد: دوستی
بَحرالوداد: دریای محبت
معنی بیت: تاهمانند من دل تونیز در دریای دوستی غرق شود دل به راهِ عشق بده و درطریق عشقبازی گام بردار.
آشنایان ره عشق دراین بحرعمیق
غرقه گشتند ونگشتند به آب آلوده
به پَی ماچان غرامت بسپریمن
غَرَت یک وی رَوشتی ازاَما دی
پَیْ : پا
ماچان: محلّی که کفشها رادرآنجا درمی آورند.
"پی ماچان" ایهام دارد: 1- پای بوسان. 2- اشاره به روش تنبه کردن خطاکاران درمیان صوفیان است. بدین روش که خطاکاربه منظورتحقیرشدن درمحلّ کفش کنی روی یک پا می ایستاده تا مجازات گردد. حافظ به معشوق می فرماید: تو مُرادی ومامریدان توهستیم. اگرخطایی مرتکب شدیم به همان شیوه ی صوفیان خودرامجازات خواهیم کرد.
بِسپَریمَن:بسپاریم
غَرَت: گَرَت، اگر تو.
وی رَوِشتی: بی روشی، کار بی پایه ای، خطایی
اَما: ما
دی: دیدی
معنی بیت: اگر تو یک خطا وکاراشتباه از ما دیدی، ما به پای ماچان غرامت خواهیم داد. به پای بوسی توخواهیم افتاد. یا همانندِ صوفیان خطاکار درمحل کفش کنی خودرامجازات خواهیم کرد تاغرامت بپردازیم.
به پای بوس تودست کسی رسید که او
چوآستانه بدین درهمیشه سردارد
غم این دل بُواتَت خوردناچار
وَغَر نه اوبنی آنچت نَشادی
بُواتِت: بباید ترا
وَغَرْنه: وگرنه
اوبِنی : اوببینی، آن ببینی که
اَنْچِتْ: آنچه تو را
نَشادی: نشاید، شایسته ی تو نیست
این بیت را بعضی خطاب به معشوق فرض کرده ودربرداشت معنادچاراشتباه شده اند. این بیت خطاب به مخاطبین غزل وهمگانی هست .
معنی بیت: خواهی نخواهی تو باید غم دل رابخوری اگرغم دل نخوری (اگرعاشق نشوی) بناچارآنچه راکه سزاوارتونیست خواهی دید. فقط غم عشق است که نشاط بخش است و شایسته ی تو. غم روزگار(غمهای متفرقه وروزمرّگی سزاوارتونیست) عاشق شو غمخوارخویش باش و "غم ِدل" بخور تا غم روزگار رنگ بازد هرجا غم عشق باشد غمهای دیگراثرات خودرااز دست می دهند.
پیوندعمربسته به موئیست هوش دار
غمخوارخویش باش غم روزگارچیست؟
دلِ حافظ شداندرچین زلفت
به لَیلٍ مُظِلم والله هادی
به لَیلٍ: در شب.
مُظلِم: ظلمات، تاریک.
وَ اللهُ هادی: خداوند هدایت کننده هست.
معنی بیت: دل حافظ درمیان چین وشکن زلفِ سیاه تو درشب تاریک وظلمانی فرورفته است خداوندهدایتگراست وازگمراهی نجات خواهدداد. سرانجام ازتاریکی ِچین وشکن زلفت به روشنایی ِ رخسارت خواهم رسید
دراین شب سیاهم گم گشت راه مقصود
ازگوشه ای برون آی ای کوکب هدایت

سَبَتْ سَلْمی بِصُدْغَیْها فُؤادِی 1
وَ رُوحی کُلَّ یَوْمٍ لِی یُنادی
نگارا بر منِ بی‌دل ببخشای 2
وَ واصِلْنی عَلی رَغْمِ اُلاعادِی

حبیبا، در غمِ سودای عشقت
تَوَکَّلْنَا عَلی رَبِّ الْعِبادِ 3

اَمَنْ اَنْکَرْتَنی عَنْ عِشْق سَلْمی 4
تزاوّل آن روی نهکو 5 بوادی 6

که همچون مُت 7 به بوتن 8 دل وَ ای ره 9
غریقُ‌العشق فی بَحْرِالوَدادِ
به پی¬ماچان 10 غرامت بسپریمن 11
غرت 12 یک وی روشتی 13 از اما 14 دی 15
غم این دل بواتت 16 خورد ناچار
و غر نه 17 او بنی 18 آنچت 19 نشادی 20
دل حافظ شد اندر چین زلفت
بلیْلٍ مُظْلِمٍ وَاللهُ هادی 21

1 (از معشوقگان عرب و کنایه از محبوب شاعر) با دو زلفش مرا اسیر کرد و روان من هر روز مرا ندا می دهد
2 و مرا به رغم دشمنان از وصل خود برخوردار ساز
3 به پروردگار بندگان توکل کردیم
4 ای که عشق سلمی را بر من ناروا دانستی
5 نِهْکو: (به زبان محلی) به معنای نیکو
6 بَوادی: (به زبان محلی) بباید دیده باشی
7 مُتْ: (به زبان محلی) من ترا
8 بِبوتَن: (به زبان محلی) به بودن
9 وَ ای ره: (به زبان محلی) به یکباره
10 پَیْ ماچان: پای ماچان، جایی که کفش ها را از پای درمی‌آورند، محل کفش کن، پایین ترین و نازلترین محل مجلس، و در اصطلاح درویشان به صف نِعال گفته می‌شود
11 بِسپَریمَن: (به زبان محلی) بسپاریم
12 غَرَت: (به زبان محلی) گَرَت، اگر تو
13 ویْ رَوِشتی: (به زبان محلی) بی روشی، کار بی رویه ای، گناه یا تقصیری
14 اَما: (به زبان محلی) ما
15 دیْ: (به زبان محلی) دیدی، از امادی: (به زبان محلی) از م دیدی
16 بُواتِت: (به زبان محلی) بباید ترا
17 وَغَرْنه: (به زبان محلی) وگرنه
18 وا بِنی: (به زبان محلی) باز بینی
19 اَنْچِتْ: (به زبان محلی) آنچه تو را
20 نَشادی: (به زبان محلی) نشاید، شایسته تو نیست
21 خداوند در شب تاریک راهنماست

چرا برخوانی های استاد گرمارودی پخش نمیشه باورکنید از صدای خشک و بی روح سهیل قاسمی دیگه خسته شدیم بااین صدای کسل کننده از حافظ زده شدیم چکار کنیم دیگه این صدارا نشنویم

این غزل زیباست خیلی هنرمندانه اما ...
چرا برخوانی های استاد گرمارودی پخش نمیشه باورکنید از صدای خشک و بی روح سهیل قاسمی دیگه خسته شدیم بااین صدای کسل کننده از حافظ زده شدیم چکار کنیم دیگه این صدارا نشنویم

سلام. دوست عزیز «حافظ خوان» پیغام شما را دیدم و ذکر خیری در یکی از نشست‌های زنده اینستاگرامی من شد از شما و کامنت ارزشمندتان. لینکش را برای شما گذاشتم. باز ممنونم که می‌شنوید. از آشنایی با شما بسیار خوشحالم
پیوند به وبگاه بیرونی

درود بر دکتر کیخا-ی نازنین پزشک متخصص و مردمی و فرهیخته. چون همیشه با ریز بینی و بدون تعصبات کور قومی ،‌ اظهار نظر کردید و بهدهمین دلیل نوشتارتون دلنشین هستن. پایدار باشید.

با سلام خدمت دوستان گرامی
از نظرات بسیار ارزشمند شما بهره بردیم، اما چه اصراری دارید که که زبان های رایج در ایران را گویش و لهجه بنامیم؟ لری، کوردی، دری و ... درست است که از زبان ایران باستان مشتق شده است اما اکنون هر کدام برای خودشان دستگاههای آوایی، دستور زبان مختص و شیوه نوشتار متفاوت دارند. به مانند زبان های که از لاتین مشتق شده اند که البته هیچ شکی در وجود اشتراکات فراوان در آنها نیست.

این غزل هم‌وزن و هم‌قافیهٔ غزل دیگری از «قطب الدین شیرازی» به لهجهٔ شیرازی است و احتمالا با نظر به آن شعر سروده شده باشد. این قطب الدین شیرازی گویا آن قطب الدین شیرازی دانشمند مشهور نیست و شاعری همنام با ایشان است. آن غزل به این شرح است:
فــؤادی وافــؤادی وافــؤادی
خُذا را یار مَهْروتان مبٰادی
مُش از غم می‌تُزِم هَرْرُو و صَد بَار
فلایَخشی من الیوم التَنادی
نَـه شِو آرام و نَزْ روزِمْ قـَرارِن
اَز انکِمْ دَرْ غم هِجران نهٰادی
قَدِش سَرْوِنْ جه جی سَرْوِ رَوانِهِنْ
لَوِشْ قَنْدِن جه جَیْ قَنْدِ قَنٰادی
بحقّ الحُب اُنظُر فـی حـبـیبٍ
بزُعْمِ الحِبّ فی رَغم الاَعادی
غَرِتْ جَنْکِن بِرُم سُلحِی وَ وَاکُهْ
اَغَرْجه دُشمِنانْ نشان ‌ای نَشادی
تو گُفتَی قُطْبِ مسکِی وٰانُوٰازِمْ
بَسِت گُفْتِست و‌ای زِزْ هم بِوَادی
برگرفته از غزلی از قطب‌الدین شیرازی به گویش قدیم شیراز به قلم دکتر علی اشرف صادقی در وبگاه مزدک‌نامه.
علاوه بر این در بخش «پراکنده‌های ایرانشناسی» از مجلهٔ بخارا شمارهٔ 142 در نوشته‌ای با عنوان «اشعار شیرازی جلال‌الدین طبیب» به قلم «پژمان فیروزبخش» به غزل مشابهی از شاعر طبیب همعصر حافظ اشاره شده است.

دوستانی که  سروده حافظ را به تویسرکانی دانست   دیدی که این این سخن  به تویسرکان نزدیک است و دوستی که دو بیت اخر را نزدیک به یقینا کردی دانست  ای کاش واقعا هنگامی که سخن از نزدیکی ها میشود  هم همینگونه  خویش  را به هم نزدیک بدانیم - اما  تمونه این سروده ها تنها از حافظ نیست سعدی نیز مثلثات دارد  از دو شاعر دیگر شیراز  دو دیوان کامل به این زبان مانده پ لز جندین شاعر دیگر از سده های گوناگون و شهرهای گوناگون فارس بدین زبان اثر مانده  - این زبان که با ان مینویسم زبان پارسی دری است  و زبانپارسی همین زبان محلی قدیمی شیراز و زبان شما که انرا تویسرکانی و کردی  میخوانی است 

 آنچ دوست عزیز پیام بهرامیان فرمودند پیوستهه از سوی استادان دانشگاه ایران نیز گفته میشود  تنها یک نکته میماند  هنگامی که میگوییند  در مرحله گذر پهلوی  جنوبی به پارسی دری  - ایا به این نگاه میکنند که  این زبان در سده  هفت و هشت و ده و تا دوازده رواج داشته  و پارسی دری  از چندین سده پیشش رواج داشته  - چگونه میشود که بگویید  گذر پهلوی جنوبی به پارسی دری  و ما به چشم و دیدگان و دل میبینیم که  زبان پارس تا سده های پس از زبان دری همچنین رواج داشته  و به زبان فارسی دری تحول  نیافته - یعنی انچه استادان میگویند زبان فارسی از جنوب غرب امده  و اینکه انرا دنباله زبان پهلوی ساسانی   میشمارند دروغی بیش نیست   - نه دنباله زبان ساسانی  - یعنی همه اینها پارسی اند و باید همه ایرانیان را پارسی بدانیم همانگونه که در شاهنامه و اوستا و نزد ارمنیان و نزد سریانیان و عبرانیان و  همه مردمان دوست و نزدیک و دور امده

لن

این غزل را "در سکوت" بشنوید

مَت   و نه مُت = منت

مَش = منش
بسپریمَن

فــؤادی وافــؤادی وافــؤادی
خُذا را یار مَهْروتان مبٰادی
مش از غم می‌تزم هَرْرُو و صَد بَار
فلایخشی من الیوم التَنادی
نَـه شو آرام و نَزْ روزِمْ قـَرارِن
اَز انکِمْ دَرْ غم هِجران نهٰادی
قَدِش سَرْونْ جه جی سَرْو رَوانِهِنْ
لَوِشْ قَنْدن جه جی قَنْدِ قَنٰادی
غَرِتْ جَنگن برم سُلحِی وَ وَاکُهْ
اَغَرْجه دُشمِنانْشان ‌ای نَشادی
تو گُفتَی قُطْبِ مسکِی وٰانُوٰازِمْ
بَسِت گُفْتِست و‌ ای زِزْ هم بِوَا دی

اغر چون مت نبوتن دل و ای ره
تز اول آن روی نهکو بوا دی

به پی ماچان غرامت بسپریمن
غرت یک وی روشتی از اما دی

غم این دل بواتت خورد ناچار
و غر نه او بنی آنچت نشادی

سَبَتْ سَلْمیٰ بِصُدْغَیها فُؤادی
و رُوحی کُلَّ یَومٍ لی یُنادی
الصُدغ: الشَّعْرُ فوقَ الوجه من العین إِلی الأذن - موی بالای صورت از چشم تا گوش. بنابراین ترجمه کردن به «گیسو» صحیح نمی باشد چون گیسو را در دو طرف صورت نمی اندازند بلکه یا در پشت سر است یا اطراف گردن
صُدغَینِ + ها = صُدْغَیها
ترجمه: سلمی با موهای قرار گرفته در بالای صورتش دل مرا دربند و اسیر کرد و روح من هر روز به من ندا می‌دهد (نگارا بر من بی دل ببخشای ...)

2 نگارا بر من بی‌دل ببخشای
و واصِلْنی علی رَغْمِ الْأَعادی
به رغم و خواسته دشمنان (که می‌خواهند مرا رها کنی) مرا رها نکن (پیوسته با من باش) 

3 حبیبا در غم سودای عشقت
تَوَکَّلْنا علی رَبِّ الْعِبادِ
بر پروردگارِ بندگان توکل کردیم.

4 أَ مَنْ اَنْکَرْتَنی عَن عشق سَلْمیٰ
تُزاوَّل آن روی نِهْکو بِوادی
ای کسی که مرا از عشق سلمی عیب می‌کنی تو باید از اول آن روی زیبا را بدیدی

5 که همچون مَت به بوتَن دل وَ اِی رَه
غَریقُ الْعِشقِ فی بَحْرِ الْوِدادِ
تا هم‌چون من (من‌ت) ، دل به این راه بدادی و دل، غرق عشق در دریای دوستی بشود

6 به پی ماچان غَرامت بِسپُریمَن
غَرَت یک وی رَوِشتی از اَما دِی
اگر یک خلاف روش (تقصیر) از ما دیدی به پی ماچان (نوعی تنبیه صوفیانه) غرامت بسپاریم (تن به مجازات دهیم)

7 غم این دل بِواتَت خورد ناچار
و غَر نه اَو بِنی آنچَت نَشادی
ناچارا باید غم این دل را بخوری وگرنه آن چه تو را شایسته نیست خواهی دید. (آنچه را نشاید، می‌بینی) 

8 دل حافظ شد اندر چین زلفت
بِلَیلٍ مُظْلِمٍ وَ اللّهُ هادی
دل حافظ به خاطر شب تاریک در چین و شکن زلفت وارد شد و خداوند هدایت‌گر است.
در بِلَیلٍ مُظْلِمٍ،  باء در بِلَیلٍ مُظْلِمٍ یا باءِ سبب است (معنی: به سببِ) یا باءِ ظرفیت است به معنی فی.
اگر باء سبب باشد ترجمه اش می شود: دل حافظ به خاطر شب تاریک در چین و شکن زلفت وارد شد و خداوند هدایت‌گر است. (او را هدایت و از تاریکی نجات خواهد داد.)
اگر باء ظرفیت باشد ترجمه اش می شود: دل حافظ در شب تاریک در چین و شکن زلفت وارد شد و خداوند هدایت‌گر است. (او را هدایت و از تاریکی نجات خواهد داد.)

ترجمه دیگری نیز می‌توان در نظر گرفت که حتما ترجمۀ بهتری خواهد بود و آن هنگامی است که «شد» را به معنی از دست رفتن بگیریم. دل‌شده: دل از دست داده. (ما دل‌شدگان خسرو شیرین پناهیم)

در این صورت باید باء را در در بِلَیلٍ مُظْلِمٍ، باء سببیّه بگیریم:

دل حافظ به خاطر شب تار، در چین و شکن زلفت از دست رفت.

گوشه یکی از پهلوی نوشت های شیراز  این بیت  را بیادگار نوشته اند که گویا ان زمان چون ضرب المثلی فراگیر بوده

 هر بی بن و سرْش ، سر نشا کرد
گربه‌ش کر شیر نر نشا کرد

-
گربه کار شیر نر نشایدش کردن
سر=سرور
 نشا=نشاید
 کر=کار

پی ماچان کفشکن است و رسم این جماعت چنانست که اگر یکی ازیشان گناهی و تقصیری کند او را در پی ماچان که مقام غرامت است بیک پای بازدارند  و او هر دو گوش خود را چپ و راست بر دست گیرد یعنی گوش چپ را بدست راست و گوش راست را بدست چپ گرفته چندان بر یک پای بایستد که پیر و مرشد عذر او را بپذیرد و از گناهش درگذرد».

هوا میخواست تا در صف بالا همسری جوید
گرفتم دست و افکندم بصف پای ماچانش.

و شکر ایزدی بر مقام خویش بگذارد تا جمله خلایق از صدرنشینان محفل تا پایان پای ماچان همه در حال یکدیگر نگاه کردند. ( مرزبان نامه ).
گرفته پای ماچان عذرخواهان
گناه از بنده عفو از پادشاهان.

آدم از فردوس و از بالای هفت
پای ماچان از برای عذر رفت.

جاهلی را دست می بوسند اندر دست حکم
فاضلی در پای ماچان پای مالی می کند.