شمارهٔ ۱۱۴
دم زد لبی از شکوه، نیش نام نهادند
خون شد دلی از غصه، میش نام نهادند
صد تیغ جفا بر سر و تن دید، بهر بند
یکناله بر آورد، نیش نام نهادند
در قعر خم از چوب جفا بسکه قفا خورد
خون شد دل انگور، میش نام نهادند
گویند می و جام گرفت از کی و جم نام
کی بود و کجا بود و کیش نام نهادند
لبریز شد از باده و، کف کرد و فرو ریخت
سر جوش می از خم، که قیش نام نهادند
عکسی ز رخ شاهد ما در عرب افتاد
سعدی و ثریا و قیش نام نهادند
یک قصه ز حال دل دیوانه ما بود
آن قیس، که مجنون حیش نام نهادند
اطلاعات
وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
دم زد لبی از شکوه، نیش نام نهادند
خون شد دلی از غصه، میش نام نهادند
هوش مصنوعی: در اینجا به شخصی اشاره میشود که از درد و رنج خود سخن میگوید. وقتی فردی از خود شکایت میکند و احساس ناراحتی میکند، دیگران به او لقب و عنوانی میدهند. از طرفی، دل شکسته و غمگین او به نوعی به یک موجود آرام و بیدفاع تشبیه میشود. به طور کلی، این بیت نشاندهنده احساس عمیق غم و شکایت است که در زندگی شخص وجود دارد.
صد تیغ جفا بر سر و تن دید، بهر بند
یکناله بر آورد، نیش نام نهادند
هوش مصنوعی: او جفا و سختیهای بسیاری را بر سر و تنش تحمل کرد و به خاطر یک ارتباط و وابستگی، فریادی از دل برآورد که آن را نیش نامیدند.
در قعر خم از چوب جفا بسکه قفا خورد
خون شد دل انگور، میش نام نهادند
هوش مصنوعی: در دل چوبی که به خاطر بدیها صدمه دیده است، خون انگور بهقدری زیاد شده که دل آن به رنگ خون درآمده و به همین خاطر آن را میش نامیدهاند.
گویند می و جام گرفت از کی و جم نام
کی بود و کجا بود و کیش نام نهادند
هوش مصنوعی: میگویند که کی و جم از چه زمانی مشغول نوشیدن می و استفاده از جام بودند و به کجا تعلق داشتند و دین و آیین آنها چه بود.
لبریز شد از باده و، کف کرد و فرو ریخت
سر جوش می از خم، که قیش نام نهادند
هوش مصنوعی: این بیت توصیف حالتی است که در آن یک کاسه یا ظرف پر از نوشیدنی میشود و به قدری پر شده که سرریز میکند و نوشیدنی به بیرون میریزد. این نوشیدنی که در حال فوران است، به نوعی سرخوشی و نشاط را به تصویر میکشد و به آن واژهای دادهاند که به مفهوم خاصی اشاره دارد.
عکسی ز رخ شاهد ما در عرب افتاد
سعدی و ثریا و قیش نام نهادند
هوش مصنوعی: عکسی از چهره معشوق ما در سرزمین عرب منتشر شد و به این دلیل نامهای سعدی و ثریا و قیش به آن داده شد.
یک قصه ز حال دل دیوانه ما بود
آن قیس، که مجنون حیش نام نهادند
هوش مصنوعی: یک داستان درباره حال و روز دل دیوانه ما وجود دارد که به قیس اشاره دارد و او را مجنون نامیدهاند.

میرزا حبیب خراسانی