گنجور

شمارهٔ ۵

گفت زاهد ز عمر و عمار است
قول شاهد ز خمر و خمار است
گوش این بر نوای تسبیح است
گوش آن بر صدای مزمار است
تا نگوئی کز این دو راه کدام
راه نزدیک سوی دادار است
هر یکی را به رشته‌ای بستند
اینت تسبیح و آنت زنّار است
خودپرستی و حق‌پرستی را
ای خردمند فرق بسیار است
سخت آسان شود به لطف خدا
راه حق گر چه سخت دشوار است
ره نیارد به سوی حضرت حق
برد هر کس که مردم آزار است
تو ز خلق خدای اگر بیزار
باشی از تو خدای بیزار است
دل به دست آر تا بزرگ شوی
که بزرگی نه زانِ دستار است
شیخ مردم فریب با دستار
چون ستور گسسته افسار است
عالم بی‌عمل به نص کتاب
خر بود کش به دوش اسفار است
کار خر روز و شب به نادانی
حمل اسفار و طی اسفار است
بس که او زار خویش با دگران
می‌کشد روز و شب گرانبار است
بندهٔ پیر میفروشان باش
که هماره درست کردار است
شیخ را خون مالک دینار
کم بهاتر ز عشر دینار است
دین به دینار می‌فروشد و خلق
به گمان‌شان که مرد دیندار است
مرد دیندار کیست آن کس کاو
خوب کردار و راست گفتار است

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گفت زاهد ز عمر و عمار است
قول شاهد ز خمر و خمار است
هوش مصنوعی: زاهد در مورد عمر و زندگی عاقلی می‌گوید، اما شاهد در مورد شراب و شادی سخن می‌گوید. این دو به نوعی نگاه‌های متفاوتی به زندگی و لذت‌ها دارند.
گوش این بر نوای تسبیح است
گوش آن بر صدای مزمار است
هوش مصنوعی: یکی در حال ذکر و تسبیح‌گفتن است و دیگری به موسیقی و نواهای خوشایند توجه دارد.
تا نگوئی کز این دو راه کدام
راه نزدیک سوی دادار است
هوش مصنوعی: تا نگویی کدام یک از این دو راه به سوی خداوند نزدیک‌تر است.
هر یکی را به رشته‌ای بستند
اینت تسبیح و آنت زنّار است
هوش مصنوعی: هر کسی را به نوعی در این دنیا محدود کرده‌اند. تو همچون تسبیح در دست خدا هستی و او با حکمت خود تو را به جلو می‌برد، و آن دیگری در آتش و سرنوشت سختی گرفتار است.
خودپرستی و حق‌پرستی را
ای خردمند فرق بسیار است
هوش مصنوعی: خودپرستی و حق‌پرستی دو موضوع کاملاً متفاوت هستند. خودپرستی به معنای توجه به خود و منافع شخصی است، در حالی که حق‌پرستی به دنبال حقیقت و عدالت و رعایت اصول اخلاقی و اجتماعی است.
سخت آسان شود به لطف خدا
راه حق گر چه سخت دشوار است
هوش مصنوعی: با کمک خداوند، مسیر درست حتی اگر دشوار و سخت باشد، آسان خواهد شد.
ره نیارد به سوی حضرت حق
برد هر کس که مردم آزار است
هوش مصنوعی: هر کسی که به دیگران آسیب برساند و مردم را اذیت کند، نمی‌تواند به سوی خداوند نزدیک شود و به او برسد.
تو ز خلق خدای اگر بیزار
باشی از تو خدای بیزار است
هوش مصنوعی: اگر از بندگان خدا دل‌سرد باشی و آنها را نپسندی، خداوند نیز از تو ناراضی خواهد بود.
دل به دست آر تا بزرگ شوی
که بزرگی نه زانِ دستار است
هوش مصنوعی: دل را به دست بیاور تا به جایگاه بزرگ و والایی برسی، زیرا بزرگی به خاطر لباس یا ظواهر نیست.
شیخ مردم فریب با دستار
چون ستور گسسته افسار است
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف فردی می‌پردازد که با ظاهری محترم و موجه، اما واقعیتی فریبنده دارد. او مانند کسی است که در ظاهر قدرت و کنترل دارد، اما در واقع در حال از دست دادن مهارت‌ها یا قدرت خود است. این تصویر از تناقض میان ظاهر و باطن اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که حتی انسان‌های ظاهراً محترم ممکن است با مشکلات جدی مواجه باشند.
عالم بی‌عمل به نص کتاب
خر بود کش به دوش اسفار است
هوش مصنوعی: انسانی که علم دارد اما عمل نمی‌کند، مانند الاغی است که بار کتاب‌ها را به دوش می‌کشد.
کار خر روز و شب به نادانی
حمل اسفار و طی اسفار است
هوش مصنوعی: کار بی‌خبر از دانایی، مثل خر، تنها حمل بار و طی کردن مسیرهای طولانی است.
بس که او زار خویش با دگران
می‌کشد روز و شب گرانبار است
هوش مصنوعی: او به قدری در رنج و اندوه خود غرق شده که به خاطر دیگران روز و شب را با سختی می‌گذراند.
بندهٔ پیر میفروشان باش
که هماره درست کردار است
هوش مصنوعی: من کسی باشم که همیشه به درستی و صداقت زندگی می‌کند، مانند پیرمردان میفروش که همواره رفتارشان صحیح و درست است.
شیخ را خون مالک دینار
کم بهاتر ز عشر دینار است
هوش مصنوعی: شیخ، خون مالک را کم‌ارزش‌تر از یک دهم دینار می‌داند.
دین به دینار می‌فروشد و خلق
به گمان‌شان که مرد دیندار است
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره شده که افرادی که به کار دین و مذهب مشغول هستند، به خاطر منافع مادی خود از اعتبار دین سوء استفاده می‌کنند و مردم به اشتباه تصور می‌کنند که این افراد واقعا دین‌دار و متعهد هستند. بدین ترتیب، نشان‌دهنده این است که ظاهر و باطن برخی افراد با هم همخوانی ندارد و مردم در قضاوت خود دچار اشتباه می‌شوند.
مرد دیندار کیست آن کس کاو
خوب کردار و راست گفتار است
هوش مصنوعی: مرد دین‌دار کسی است که رفتار نیکو و گفتار درست دارد.