میرزا حبیب خراسانیشمارهٔ ۴
خواجه را کنج اگر درست زر است
سخن ما از او درست تر است
خواجه را باد گنج زر که مرا
از قناعت هزار گنج زر است
قسم خواجه مال و از ما علم
قسمت ما بحکمت قدر است
از ازل خواجه مال و خواسته خواست
که بدینش نهایت نظر است
ما هنر خواستیم و حقمان داد
که همه آرزوی ما هنر است
گنج خواجه درون خاک بود
گنج ما در درون سینه در است
خواجه را گنج در خطر از دزد
گنج ما را نه دزد و نی خطر است
گنج خواجه است پر زبوک و مکر
گنج ما را نه بوک و نی مکر است
خواجه را گنج پر ز بیم و حذر
گنج ما را نه بیم و نی حذر است
خواجه از رنج گنج پنهانی
روز و شب در خیال و در فکر است
گنج خواجه بخاک پنهان بود
که بگفتند خواجه محتضر است
خواجه در خاک تیره بسپردند
گنج خواجه ز خاک تیره برست
گنج زر زیر بود و خواجه زبر
خواجه اکنون بزیر و زر زبر است
منتظر های مرگ خواجه کنون
هر یکی بر بهیکل دگر است
مرد دنیا همیشه در تشویش
باشد ار پادشاه تاجور است
راست گفت آنکه گفت هر کش مال
بیشتر نیز رنج بیشتر است
مرد دنیا بدوزخ است امروز
تا که فردا بخلد یا سقر است
شعر دیدی چو آهن و پولاد
که ز آب زلال صاف تر است
سخن دیگران بود ماده
بخلاف سخن مرا که نر است
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خواجه را کنج اگر درست زر است
سخن ما از او درست تر است
هوش مصنوعی: اگر در دنیای محدود خودت چیزی ناب و باارزش وجود دارد، سخن ما از آن هم با ارزش‌تر و صحیح‌تر است.
خواجه را باد گنج زر که مرا
از قناعت هزار گنج زر است
هوش مصنوعی: خواجه به خاطر داشتن گنجی از طلا احساس خوبی دارد، اما من به خاطر رضایت و قناعت خود، به اندازه هزار گنج طلا ارزشمندترم.
قسم خواجه مال و از ما علم
قسمت ما بحکمت قدر است
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که در زندگی، هر فرد بر اساس ویژگی‌ها و توانایی‌های خود، سهمی مشخص از مال و ثروت و همچنین دانایی و علم دارد. قسمت هر کس به اندازه حکمت و قابلیت اوست و نباید انتظار بیشتری داشت.
از ازل خواجه مال و خواسته خواست
که بدینش نهایت نظر است
هوش مصنوعی: از زمان‌های قدیم، بزرگانی همچون خواجه به ثروت و دارایی اهمیت می‌دادند، زیرا به این موضوع اعتقاد داشتند که تنها با دارایی می‌توانند به نهایت آرزوها و خواسته‌های خود برسند.
ما هنر خواستیم و حقمان داد
که همه آرزوی ما هنر است
هوش مصنوعی: ما به دنبال هنر رفتیم و حق ما را به ما داد که تنها آرزوی ما همین هنر باشد.
گنج خواجه درون خاک بود
گنج ما در درون سینه در است
هوش مصنوعی: ثروت خواجه در زمین دفن شده است، اما ثروت ما در دل و درون خود ما نهفته است.
خواجه را گنج در خطر از دزد
گنج ما را نه دزد و نی خطر است
هوش مصنوعی: ثروت شخص ثروتمند در معرض خطر دزدی است، اما برای ما نه دزدی وجود دارد و نه خطری، زیرا ما از آن سرمایه‌های مادی برخوردار نیستیم.
گنج خواجه است پر زبوک و مکر
گنج ما را نه بوک و نی مکر است
هوش مصنوعی: ثروت و دارایی خواجه پر از فریب و نیرنگ است، اما ثروت ما نه فریبی دارد و نه نیرنگی.
خواجه را گنج پر ز بیم و حذر
گنج ما را نه بیم و نی حذر است
هوش مصنوعی: آدم‌های ثروتمند همیشه نگران از دست دادن گنج‌هایشان هستند و باید مراقب باشند. اما ما از گنج‌مان هیچ نگرانی و احتیاطی نداریم.
خواجه از رنج گنج پنهانی
روز و شب در خیال و در فکر است
هوش مصنوعی: آقای بزرگواری که از درد و رنج خود، به دنبال گنج و ثروت پنهانی است، هر روز و شب در فکر و خیال این موضوع به سر می‌برد.
گنج خواجه بخاک پنهان بود
که بگفتند خواجه محتضر است
هوش مصنوعی: گنج خواجه در زیر خاک پنهان بود زیرا گفتند خواجه در حال مرگ است.
خواجه در خاک تیره بسپردند
گنج خواجه ز خاک تیره برست
هوش مصنوعی: خواجه را در خاک سیاه دفن کردند، اما گنج و ثروت او از همان خاک سیاه بیرون آمد.
گنج زر زیر بود و خواجه زبر
خواجه اکنون بزیر و زر زبر است
هوش مصنوعی: ثروت واقعی در زیر زمین پنهان شده است، اما اینک در واقعیت، انسان‌های بزرگ و محترم در وضعیتی پایین‌تر قرار گرفته‌اند و آنچه که ارزشمندتر است، در دست کسانی است که شاید از نظر اجتماعی در مرتبه پایین‌تری قرار دارند.
منتظر های مرگ خواجه کنون
هر یکی بر بهیکل دگر است
هوش مصنوعی: هر یک از منتظران مرگ، حالا به شکل و ظاهری دیگر در آمده‌اند.
مرد دنیا همیشه در تشویش
باشد ار پادشاه تاجور است
هوش مصنوعی: انسان‌های دنیا همیشه در نگرانی و اضطراب هستند، حتی اگر سلطان و کسی که بر مسند قدرت نشسته‌اند، باشند.
راست گفت آنکه گفت هر کش مال
بیشتر نیز رنج بیشتر است
هوش مصنوعی: واقعاً درست گفته‌اند که هر کسی که دارای مال و ثروت بیشتری است، مسلماً باید با مشکلات و استرس‌های بیشتری نیز دست و پنجه نرم کند.
مرد دنیا بدوزخ است امروز
تا که فردا بخلد یا سقر است
هوش مصنوعی: مردی که در دنیا زندگی می‌کند، امروز در عذاب و سختی است تا در آینده خوشبختی را تجربه کند یا در دنیای دیگر به بدبختی گرفتار نخواهد شد.
شعر دیدی چو آهن و پولاد
که ز آب زلال صاف تر است
هوش مصنوعی: شعر همانند آهن و فولاد محکم است و از آب زلال و پاکیزه‌تر به نظر می‌رسد.
سخن دیگران بود ماده
بخلاف سخن مرا که نر است
هوش مصنوعی: سخن دیگران مانند چیزی است که خشن و سخت است، در حالی که سخن من نرم و لطیف است.