گنجور

شمارهٔ ۲۹ - وصف خوابگاه شاهی

زهی عالی بنا کز پایداری
بقا را کرده تعلیم استواری
مقام خوابگاه پادشاهی
مهیّا شد به تایید الهی
سراسر نور چون کاشانه چشم
شده مردم‌نشین چون خانه چشم
در و بامش همه عنبرسرشت است
که گویی خانه چشم بهشت است
کند این خانه را زان چرخ پابوس
که شمع دولت و دین راست فانوس
نشد آیینه با خشتش برابر
بسی داغ است ازین معنی، سکندر
درش محراب محراب نیازست
چو چشم دولت بیدار بازست
در و دیوارش از آیینه‌کاری
چو عالی محو در صورت‌نگاری
ز سودایش هوایی بیت معمور
به طوفش کعبه آید از ره دور
فلک را رفعتش دل برده از دست
ز جام روزنش خورشید، سرمست
درین خلوت‌سرای نیک‌فرجام
تراوش می‌کند فیض از در و بام
چو طبع مستقیم از روشنایی
چو روی مهوشان در دلگشایی
بود کیفیت از جامش نمودار
چو از آیینه عکس روی دلدار
ز فیضش صبحدم را خانه معمور
چو مشرق، روزنش فواره نور
شرف را خانه دولت تمام است
مقام عشرت و عیش مدام است
ز رفعت سایه سقفش فلک‌سای
پی تعظیم فرشش، عرش بر پای
ز سقفش آسمان چون سایه در زیر
نمی‌گردد نگاه از دیدنش سیر
زمینش فیض‌بخش و عشرت‌انگیز
در و بامش طرب‌گاه و طرب‌خیز
به دیوارش که زد این نقش پرکار؟
که شد مانی ز حیرت نقش دیوار
ز خاکش بوسه‌چین زرین‌کلاهان
ثناگوی صفایش صد صفاهان
به گردش روح قدسی جمع ازان است
که خلوت‌خانه شاه جهان است
به سعی بانی فرخنده فرجام
چو این دلکش عمارت یافت اتمام
خطابش دیده ایام کردند
چو دیده، خوابگاهش نام کردند
بود خاکش عبیر طره حور
ازین فردوس بادا چشم بد دور

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: امیرحسین موسوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

زهی عالی بنا کز پایداری
بقا را کرده تعلیم استواری
هوش مصنوعی: چقدر زیبا و باعظمت است این ساختمان که به واسطه پایدار بودنش، درسی از استواری و دوام را به ما می‌آموزد.
مقام خوابگاه پادشاهی
مهیّا شد به تایید الهی
هوش مصنوعی: مکان استراحت پادشاه آماده شده است با حمایت و تأیید الهی.
سراسر نور چون کاشانه چشم
شده مردم‌نشین چون خانه چشم
هوش مصنوعی: چشم مانند خانه‌ای پر از نور است و مردم در آن مانند ساکنانی در یک منزل زندگی می‌کنند.
در و بامش همه عنبرسرشت است
که گویی خانه چشم بهشت است
هوش مصنوعی: خانه او به قدری خوشبو و دلپذیر است که به نظر می‌رسد در آن عطر و بوی بهشت وجود دارد. هر قسمتی از این خانه، چه در و چه سقف، با عطر معطر و خوشبویی پر شده است.
کند این خانه را زان چرخ پابوس
که شمع دولت و دین راست فانوس
هوش مصنوعی: این خانه به خاطر چرخ و فلک و سرنوشت از بین رفته است؛ زیرا چراغ راهی که دین و سعادت را روشن می‌کند، در اینجا وجود ندارد.
نشد آیینه با خشتش برابر
بسی داغ است ازین معنی، سکندر
هوش مصنوعی: آیینه نمی‌تواند با خشت هم‌سطح شود و این نشان‌دهنده تفاوت‌های آشکاری است. این حقیقت برای سکندر بسیار ناراحت‌کننده و سنگین است.
درش محراب محراب نیازست
چو چشم دولت بیدار بازست
هوش مصنوعی: در اینجا بیان شده است که برای دستیابی به نیازی عمیق، باید به جستجوی روحانی و معنوی پرداخت و وقتی که تیزبینی و درک انسان به حالت بیدار و متوجه می‌رسد، به نتایج مطلوب دست خواهد یافت.
در و دیوارش از آیینه‌کاری
چو عالی محو در صورت‌نگاری
هوش مصنوعی: دیوارها و درهای این مکان به زیبایی با آیینه‌های هنرمندانه تزیین شده‌اند و چنان جذاب و خیره‌کننده هستند که هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کنند.
ز سودایش هوایی بیت معمور
به طوفش کعبه آید از ره دور
هوش مصنوعی: از عشق او چنان حالتی دارم که حتی کعبه هم از دور به این وضعیت توجه می‌کند و می‌خواهد به آن بیاید.
فلک را رفعتش دل برده از دست
ز جام روزنش خورشید، سرمست
هوش مصنوعی: آسمان به خاطر بلندی‌اش دل را از دست داده و خورشید با زیبایی‌اش، سرمست و شاداب است.
درین خلوت‌سرای نیک‌فرجام
تراوش می‌کند فیض از در و بام
هوش مصنوعی: در این خانه‌ی خوشبخت و آرام، نعمت و خوبی از هر طرف به درون سرازیر می‌شود.
چو طبع مستقیم از روشنایی
چو روی مهوشان در دلگشایی
هوش مصنوعی: وقتی که روح انسان از نور و روشنایی پر شود، مانند چهره زیبا و دل‌گشای محبوبان جلوه‌گر می‌شود.
بود کیفیت از جامش نمودار
چو از آیینه عکس روی دلدار
هوش مصنوعی: کیفیت و زیبایی جام به روشنی در آن نمایان است، مانند اینکه وقتی به آینه نگاه می‌کنیم، تصویر چهره محبوب‌مان را می‌بینیم.
ز فیضش صبحدم را خانه معمور
چو مشرق، روزنش فواره نور
هوش مصنوعی: منبع فیض او صبح را به مانند مشرقی آباد می‌کند، و روزش را به چشمه‌ساری از نور می‌نشاند.
شرف را خانه دولت تمام است
مقام عشرت و عیش مدام است
هوش مصنوعی: شرافت و بزرگی در خانه دولت وجود دارد و جایگاه خوشی و لذت همیشه برقرار است.
ز رفعت سایه سقفش فلک‌سای
پی تعظیم فرشش، عرش بر پای
هوش مصنوعی: به خاطر بلندی سقف و سایه‌اش، آسمان به نشانه احترام به فرش زیر پای او، مانند عرش به زمین آمده است.
ز سقفش آسمان چون سایه در زیر
نمی‌گردد نگاه از دیدنش سیر
هوش مصنوعی: زیر سقف آسمان، مانند سایه‌ای، نمی‌تواند حرکت کند و از دیدن آن هرگز سیر نمی‌شود.
زمینش فیض‌بخش و عشرت‌انگیز
در و بامش طرب‌گاه و طرب‌خیز
هوش مصنوعی: زمین او پربرکت و خوشگذرانی است، و سقف و دیوارش محل شادی و نشاط می‌باشد.
به دیوارش که زد این نقش پرکار؟
که شد مانی ز حیرت نقش دیوار
هوش مصنوعی: به دیوارش که این تصویر زیبا را کشید؟ چه شد که مانی از تعجب، مجذوب تصویر دیوار گردید؟
ز خاکش بوسه‌چین زرین‌کلاهان
ثناگوی صفایش صد صفاهان
هوش مصنوعی: از خاک او، افرادی با تاج‌های زرین برایش بوسه می‌زنند و در مدح و ثنایش صحبت می‌کنند، به گونه‌ای که نشانه‌ای از خوشی و زیبایی را به همراه دارند.
به گردش روح قدسی جمع ازان است
که خلوت‌خانه شاه جهان است
هوش مصنوعی: این بیت به ارتباط و جمع شدن روح‌های بزرگ و مقدس اشاره دارد که در مکانی خاص، که خلوت‌خانه‌ی پادشاه جهان نامیده می‌شود، شکل می‌گیرد. این مکان نمادی از آرامش و بالاترین تجلیات روحانی است که در آن روح‌های مقدس و نیکو جمع می‌شوند.
به سعی بانی فرخنده فرجام
چو این دلکش عمارت یافت اتمام
هوش مصنوعی: با تلاش فردی با سرنوشت خوش، مانند این عمارت زیبا، کار کامل و به پایان رسید.
خطابش دیده ایام کردند
چو دیده، خوابگاهش نام کردند
هوش مصنوعی: دیده‌های شب و روز به او گفتند که خوابگاهش مکانی است که در آن استراحت می‌کند.
بود خاکش عبیر طره حور
ازین فردوس بادا چشم بد دور
هوش مصنوعی: گنجینه‌ای از زیبایی و عطر در این خاک وجود دارد، که شایسته است در این بهشت نگهداری شود و چشم‌های بد از آن دور باشند.