گنجور

شمارهٔ ۱۰ - اوصاف باغ نشاط

دلت را گر هوای انبساط است
نشاط عمر در باغ نشاط است
به پهلویش زمردفام کوهی
چه کوهی، بلکه خضر باشکوهی
پرست این کوه را از سبزه دامان
به کوه آمد مگر خضر از بیابان؟
به پاکی دامنش چون دامن گل
نسیمش خوشه‌چین خرمن گل
ازان نرگس نظر دوزد بر این خاک
که چشم پاک خواهد، دامن پاک
به موزونی، چنار از نارون به
خزانش از بهار صد چمن به
چمن را گرچه هست از گل سپاهی
ندارد همچو خیری، خیرخواهی
نباشد گر نگار اینجا، چه پرواست؟
نگارستانی از هر برگ، پیداست
نمی‌یابد به قدر رنگ گل، نام
زبانم غنچه شد زین شرم، در کام
ز بس گفتم سخن زین سبز گلشن
زبان شد در دهانم برگ سوسن

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: امیرحسین موسوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دلت را گر هوای انبساط است
نشاط عمر در باغ نشاط است
هوش مصنوعی: اگر دلت شادی و آرامش می‌خواهد، خوشی زندگی در باغی از شادی و نشاط قرار دارد.
به پهلویش زمردفام کوهی
چه کوهی، بلکه خضر باشکوهی
هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی و شکوه یک فرد اشاره دارد که در کنار او، زیبایی و جذابیتی همچون کوهی با رنگ زمردی ظهور می‌کند. به نوعی، شاعر می‌گوید که این فرد نه تنها مثل کوه است، بلکه فراتر از آن، مثل خضر (شخصیتی حکیم و جاودانه) با عظمتی و جلالی خاص است.
پرست این کوه را از سبزه دامان
به کوه آمد مگر خضر از بیابان؟
هوش مصنوعی: پرست این کوه را از سبزه دامان به کوه آمد مگر خضر از بیابان؟ این بیت به این معناست که آیا پرنده‌ای که از دامن سبز کوه به سمت قله آمده، آیا نمی‌تواند به این فکر کند که مثل خضر (شخصیتی در ادبیات و folklore ایران) از بیابان عبور کرده باشد؟ به نوعی، اشاره به وجود منابع و نعمت‌ها در طبیعت و مقایسه افراد و وضعیت‌های مختلف دارد.
به پاکی دامنش چون دامن گل
نسیمش خوشه‌چین خرمن گل
هوش مصنوعی: پاکی و لطافت او مثل دامن گل است و نسیم او مانند چینی است که خوشه‌های گل را درو می‌کند.
ازان نرگس نظر دوزد بر این خاک
که چشم پاک خواهد، دامن پاک
هوش مصنوعی: نرگس زیبا به این زمین می‌نگرد و می‌داند که چشم پاک به دنبال پاکی و صداقت است.
به موزونی، چنار از نارون به
خزانش از بهار صد چمن به
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر به مقایسه دو درخت چنار و نارون می‌پردازد. او می‌گوید که چنار در فصل پاییز به زیبایی و شکوه خود ادامه می‌دهد و از رنگارنگی و زیبایی بهار پیشی می‌گیرد. همچنین، نشان دهنده این است که چنار در هر فصل، به خصوص در پاییز، زیبایی و تازگی خاصی دارد که می‌توان آن را با صد چمن قشنگی مقایسه کرد.
چمن را گرچه هست از گل سپاهی
ندارد همچو خیری، خیرخواهی
هوش مصنوعی: چمن اگرچه پر از گل‌های زیباست، ولی به خوبی و نیکی واقعی چیزی نمی‌تواند مثل محبت و خیرخواهی باشد.
نباشد گر نگار اینجا، چه پرواست؟
نگارستانی از هر برگ، پیداست
هوش مصنوعی: اگر زیبایی‌ها در اینجا نباشند، چه اهمیتی دارد؟ درختان زیبا گویای وجود زیبایی‌ها هستند.
نمی‌یابد به قدر رنگ گل، نام
زبانم غنچه شد زین شرم، در کام
هوش مصنوعی: زبانم به اندازه رنگ گل شرم دارد و همچون غنچه‌ای بسته مانده است.
ز بس گفتم سخن زین سبز گلشن
زبان شد در دهانم برگ سوسن
هوش مصنوعی: به خاطر اینکه بارها درباره این گلزار سرسبز سخن گفتم، اکنون زبانم پر شده از زیبایی و لطافت مانند برگ سوسن.