گنجور

بخش ۹ - فی صفة الاماره

هر دلی کو پیرو اماره شد
از بلاد معرفت آواره شد
آتش اماره هرجا بر فروخت
خرمن جانر از خشک وتر،بسوخت
گرچه نتوان گفتن اوصافش تمام
لیک یک چندی بباید برد نام
عجب و بخل و حرص و حب جاه ومال
هز و همز و لمز و غمز و قیل و قال
اکل وافر،نوم و شک و کبر و کین
منکری بر حالت مردان دین
حب غلمان،حب نسوان،هزل و جهل
حمق و نسیان بغض و عصیان،نوم و کسل
هم حسد،هم لعب وهم لهو ونفاق
وز جدلها بر میان بسته نطاق
هم نشاط وهم بطالت،هم بطر
هم املها،هم ریا،ام الخطر
شرح یک چندی بگویم زین صفات
بازدانی گر بود دل در صفات
زانکه شرح جمله گر گوییم باز
قصه گردد،همچو درد ما،دراز

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هر دلی کو پیرو اماره شد
از بلاد معرفت آواره شد
هوش مصنوعی: هر کسی که به خواسته‌های نفسانی خود پایبند باشد، از سرزمین‌های روشنایی و دانش دور خواهد شد.
آتش اماره هرجا بر فروخت
خرمن جانر از خشک وتر،بسوخت
هوش مصنوعی: به هر جایی که آتش شعله‌ور بود، جان و زندگی افراد را از بین می‌برد و همه چیز را می‌سوزاند.
گرچه نتوان گفتن اوصافش تمام
لیک یک چندی بباید برد نام
هوش مصنوعی: اگرچه نمی‌توان همه ویژگی‌های او را به طور کامل بیان کرد، اما باید مدتی در مورد او صحبت کرد و نامش را ذکر کرد.
عجب و بخل و حرص و حب جاه ومال
هز و همز و لمز و غمز و قیل و قال
هوش مصنوعی: این ابیات به بیان صفات منفی افرادی می‌پردازد که به عجب (خودپسندی)، بخل (خودداری از بخشش)، حرص (طمع به مال و ثروت)، عشق به مقام و مال، و نیز به رفتارهای ناپسند مانند طعنه زدن، پشت‌سرگویی و شایعه‌پردازی اشاره دارند. در واقع، این متن نشاندهنده‌ جنبه‌های منفی روابط اجتماعی و ویژگی‌های شخصیتی افراد است.
اکل وافر،نوم و شک و کبر و کین
منکری بر حالت مردان دین
هوش مصنوعی: این بیت به معانی منفی برخی از رفتارها و ویژگی‌ها اشاره دارد که به مردان دین و ایمان صدمه می‌زند. در واقع، به افراد یادآوری می‌کند که اضافی‌خواری، تردید، خودپسندی و دشمنی از خصایص ناپسند هستند که نباید در رفتار دینی وجود داشته باشند. این‌ها مانع از رشد روحانی و زندگی متعالی انسان‌ها می‌شود.
حب غلمان،حب نسوان،هزل و جهل
حمق و نسیان بغض و عصیان،نوم و کسل
هوش مصنوعی: عشق به پسران و زنان، بی‌خیالی و نادانی، حماقت و فراموشی، کینه و نافرمانی، بی‌حوصلگی و کسالت.
هم حسد،هم لعب وهم لهو ونفاق
وز جدلها بر میان بسته نطاق
هوش مصنوعی: حسادت، بازیگری، سرگرمی، نفاق و جدل‌ها همه گرد هم آمده‌اند و فضای زندگی را تنگ کرده‌اند.
هم نشاط وهم بطالت،هم بطر
هم املها،هم ریا،ام الخطر
هوش مصنوعی: زندگی پر از شادی و بی‌توجهی، پر از لذت و ناامیدی، حاکی از طغیانی و در عین حال خطراتی است که در کمین است.
شرح یک چندی بگویم زین صفات
بازدانی گر بود دل در صفات
هوش مصنوعی: بگذارید درباره این ویژگی‌ها کمی صحبت کنم، اگر که دلتان خواست در مورد این اوصاف بیشتر بدانید.
زانکه شرح جمله گر گوییم باز
قصه گردد،همچو درد ما،دراز
هوش مصنوعی: چون بخواهیم همه‌ی جزئیات را بیان کنیم، داستان طولانی خواهد شد، مانند درد ما که همیشه ادامه دارد.