بخش ۱۰ - فی معرفة العجب و الکبر و الحرص
یک صفت عجب آمد این اماره را
بوالعجب عفریت مردم خواره را
عجب چبود؟آنکه نفس شوم کید
خویشتن فایق نهد بر عمر و زید
وز خود اندر خویشتن دارد نظر
زان سبب کز مرگ باشد بی خبر
عجب را جنبش ز امداد هواست
مرد معجب دشمن خاص خداست
زین صفت آمد تکبر در وجود
هم چنان کز آتش سوزنده دود
عجب در باطن بود مخفی ازان
کبر ظاهر میک ند بر مردمان
کبر باشد فوقیت بر دیگری
هر کراکین وصف شد، باشد خری
وصف کبر آخر پلنگان را بود
این صفت حاشا که انسان را بود
ای پلنگ خسته کرده جسم و جان
از کمیز موش خاسر باش،هان!
چون پلنگت خسته کرد،ای خرده دان
بر تو شاشد موش میشوم آن زمان
خود کمیز موش نبود جز حسد
یاد دار این نکته گرداری خرد
از تکبر حرص شوم آید پدید
حرص در معنی بود موش پلید
جان نخواهی بردن،ای بس ناتمام
گر همه شیر ژیانی، والسلام
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
یک صفت عجب آمد این اماره را
بوالعجب عفریت مردم خواره را
هوش مصنوعی: یک ویژگی عجیب در این علامت وجود دارد که نشاندهندهٔ روحی شگفتانگیز از افرادی است که به دیگران آسیب میزنند و در خودخواهی غرق شدهاند.
عجب چبود؟آنکه نفس شوم کید
خویشتن فایق نهد بر عمر و زید
هوش مصنوعی: شگفتانگیز است که چگونه میتواند انسانی بر نفسانیات و خواستههای خود غلبه کند و بر زندگی خود تسلط یابد.
وز خود اندر خویشتن دارد نظر
زان سبب کز مرگ باشد بی خبر
هوش مصنوعی: انسان به درون خود نگاهی میاندازد و به همین دلیل از مرگ بیخبر است.
عجب را جنبش ز امداد هواست
مرد معجب دشمن خاص خداست
هوش مصنوعی: شگفتا که حرکت و تلاش انسان، ناشی از یاری و مشیت الهی است و کسی که از این حقیقت غافل باشد، در واقع در معرض خطر قرار دارد و دشمن خدا به حساب میآید.
زین صفت آمد تکبر در وجود
هم چنان کز آتش سوزنده دود
هوش مصنوعی: از این ویژگی، خودپسندی در وجود انسان به وجود میآید، مانند دودی که از آتش سوزان برمیخیزد.
عجب در باطن بود مخفی ازان
کبر ظاهر میک ند بر مردمان
هوش مصنوعی: عجیب است که درون انسانها چیزی پنهان است که بر خلاف ظاهر متکبرانهشان به نظر میرسد.
کبر باشد فوقیت بر دیگری
هر کراکین وصف شد، باشد خری
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که اگر کسی به خود بزرگبینی و خود را بالاتر از دیگران دانستن بپردازد، در واقع نشاندهندهی نادانی اوست و این حالت به او خدشه میزند.
وصف کبر آخر پلنگان را بود
این صفت حاشا که انسان را بود
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که این ویژگی خاص (کبر و خودبزرگبینی) متعلق به پلنگها است و هرگز نمیتواند در مورد انسانها صدق کند. انسانها به خاطر عقل و فهمشان باید از این صفات دوری کنند.
ای پلنگ خسته کرده جسم و جان
از کمیز موش خاسر باش،هان!
هوش مصنوعی: ای پلنگ، از خستگی جسم و روح خود رنج میکشی، پس از موی موش دوری کن، توجه کن!
چون پلنگت خسته کرد،ای خرده دان
بر تو شاشد موش میشوم آن زمان
هوش مصنوعی: وقتی پلنگ تو را خسته کند، من نیز مانند موشی میشوم که تو را آزرده میکند.
خود کمیز موش نبود جز حسد
یاد دار این نکته گرداری خرد
هوش مصنوعی: هیچ کس به خاطر حسادت و بدخواهی دیگران، کوچک و بیارزش نمیشود، پس این نکته را همیشه در نظر داشته باش که خرد و دانش واقعی میتواند تو را از این مساله دور کند.
از تکبر حرص شوم آید پدید
حرص در معنی بود موش پلید
هوش مصنوعی: از خودخواهی و تکبر، حرص و طمع به وجود میآید. این حرص و طمع در واقع نشانهای از پلیدی و زشتی درون انسان است.
جان نخواهی بردن،ای بس ناتمام
گر همه شیر ژیانی، والسلام
هوش مصنوعی: اگر نمیتوانی جان خود را نجات دهی، ای وای بر تو که در این حال ناتوانی، حتی اگر مثل شیر قوی و دلیر باشی، دیگر حرفی برای گفتن نیست.