گنجور

بخش ۱۴ - در معرفت عالم ریایی

عالمی را کین صفت بر سر زند
آتش اندر دین پیغمبر زند
راه باطل پیش گیرد روز وشب
وز جدل ماند میان سوز تب
با مسلمان شود در بحث عاق
وانگهی گوید سخن با طمطراق
از برای شهرت خلق جهان
چون دد درنده در مردم جهان
تا نماید باطل خود را بحق
نیش بر مردم زند مانند بق
ای که دعوی فقاهت می کنی
با مسلمانان سفاهت می کنی
چون سفاهت نیست طور عافیت
فکرتی در کار خود کن عاقبت
تا نباشی بر سبیل کاف ونون
از قبیل «انهم لا یفقهون »
خانه بر علم شریعت کن بنی
بهر رزاق،از برای رزق نی
راست کردن شرع را بر خود خطاست
خویشتن بر شرع باید کرد راست
ای گرفتار یجوز ولا یجوز
دیده را از خویشتن بینی بدوز
تا به کی جان دادن اندر صرف و نحو؟
علم ارباب درون محوست،محو
رفع اسمت زود فتح جان شود
کسر رسمت ناصب ایمان شود
چون دلت از جر شیطان شد معاف
بعد ازان گردی تو ازجنس مضاف
مانده ای مشغول فعل اجوفان
میشود علت مضاعف هر زمان
رفت ماضی،نیست حاصل غیر قال
تا بمسقبل چه خواهد بود حال؟
ای خراب ازمار بدفرمای خویش
در حجاب از یار جان افزای خویش
کوه و صحرا چند گردی چون دواب؟
پیش هوهو آی از حسن المآب

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

عالمی را کین صفت بر سر زند
آتش اندر دین پیغمبر زند
هوش مصنوعی: شخصی با این ویژگی می‌تواند آتش فتنه را در دین پیامبر برافروزد.
راه باطل پیش گیرد روز وشب
وز جدل ماند میان سوز تب
هوش مصنوعی: انسان ممکن است در طول روز و شب به دنبال راه‌های نادرست برود و در نتیجه، درگیر درگیری‌ها و مشکلاتی شود که زندگی‌اش را پر از اضطراب و ناراحتی می‌کند.
با مسلمان شود در بحث عاق
وانگهی گوید سخن با طمطراق
هوش مصنوعی: اگر کسی در گفتگوها به صورت عاقلانه و با استدلال منطقی صحبت کند، سپس به گونه‌ای مغرورانه و خودخواهانه ادعاهایی را مطرح می‌کند.
از برای شهرت خلق جهان
چون دد درنده در مردم جهان
هوش مصنوعی: برای جلب توجه و نام‌آوری در دنیا، انسان‌ها گاهی مانند درندگان وحشی و بی‌رحم می‌شوند.
تا نماید باطل خود را بحق
نیش بر مردم زند مانند بق
هوش مصنوعی: با حیله و نیرنگ، باطل تلاش می‌کند خود را به‌عنوان حق نشان دهد و به مردم آسیب می‌زند، مانند مگس که به شیرینی‌ها می‌نشیند.
ای که دعوی فقاهت می کنی
با مسلمانان سفاهت می کنی
هوش مصنوعی: ای کسی که ادعای علم و دانش دینی می‌کنی، اما در رفتار و کردار با مسلمانان نادانی و بی‌خردی از خود نشان می‌دهی.
چون سفاهت نیست طور عافیت
فکرتی در کار خود کن عاقبت
هوش مصنوعی: وقتی که نادانی وجود ندارد، باید در کار خود دقت و توجه لازم را داشته باشی و به نتیجه نهایی توجه کنی.
تا نباشی بر سبیل کاف ونون
از قبیل «انهم لا یفقهون »
هوش مصنوعی: این جمله بیان می‌کند که تا زمانی که تو در مسیر درست و صحیح نباشی، نمی‌توانی به درستی درک کنی یا بفهمی. در واقع، اشاره به این دارد که برای درک عمیق‌تر برخی مفاهیم، باید از اصول و استانداردهای مشخصی پیروی کرد.
خانه بر علم شریعت کن بنی
بهر رزاق،از برای رزق نی
هوش مصنوعی: خانه‌ات را بر اساس علم شریعت بساز، زیرا رزق و روزی تو از همین دانش می‌آید، نه فقط برای تأمین روزی.
راست کردن شرع را بر خود خطاست
خویشتن بر شرع باید کرد راست
هوش مصنوعی: برقراری قوانین دینی بر اساس خواسته‌های شخصی نادرست است، بلکه باید خود را مطابق با این قوانین اصلاح کنیم.
ای گرفتار یجوز ولا یجوز
دیده را از خویشتن بینی بدوز
هوش مصنوعی: ای انسان گرفتار، از خودخواهی بپرهیز و دیدگاهت را به سمت دیگران بگردان.
تا به کی جان دادن اندر صرف و نحو؟
علم ارباب درون محوست،محو
هوش مصنوعی: چرا باید همواره وقت خود را صرف یادگیری قواعد زبان کرد؟ دانشی که از درون می‌جوشد و به فهم عمیق می‌انجامد، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
رفع اسمت زود فتح جان شود
کسر رسمت ناصب ایمان شود
هوش مصنوعی: اگر نام تو زود شناخته شود، جان و دل افراد آماده‌ی پذیرش تو خواهد بود. اگر راه و رسم تو به درستی معرفی نشود، ایمان آن‌ها به تو دچار تزلزل خواهد شد.
چون دلت از جر شیطان شد معاف
بعد ازان گردی تو ازجنس مضاف
هوش مصنوعی: وقتی قلبت تحت تأثیر وسوسه‌های شیطانی قرار بگیرد، بعد از آن به دلی می‌رسی که از جنس خواسته‌های بالاتر و بهتر است.
مانده ای مشغول فعل اجوفان
میشود علت مضاعف هر زمان
هوش مصنوعی: تو در حال انجام کارهایی هستی که فایده چندانی ندارند و این باعث می‌شود که هر بار به مشکل یا چالش جدیدی بر خورد کنی.
رفت ماضی،نیست حاصل غیر قال
تا بمسقبل چه خواهد بود حال؟
هوش مصنوعی: گذشته رفته و هیچ ثمری جز گفته‌ها ندارد؛ حالا نمی‌دانیم در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد.
ای خراب ازمار بدفرمای خویش
در حجاب از یار جان افزای خویش
هوش مصنوعی: ای کسی که به خاطر رفتار نادرست خود، از حال و احوال قلبی و عاشقانه‌ات خراب شده‌ای، در پشت پرده‌ای از یار پر از جان و روح خود پنهان شده‌ای.
کوه و صحرا چند گردی چون دواب؟
پیش هوهو آی از حسن المآب
هوش مصنوعی: چرا به زیبایی‌های طبیعت و مناظر دل‌انگیز نگاه نمی‌کنی، در حالی که کوه‌ها و دشت‌ها همیشه در حرکت‌اند؟ به جای آن، به جلو بیایید و از زیبایی‌های دل‌نواز لذت ببرید.