گنجور

شمارهٔ ۵ - جواب قطعه نواب عبدالله میرزای دارا که از جانب نایب السلطنه نوشته

ای بلند اختر برادر کاین ستم گر آسمان
دست خود را از گزند جاه تو کوتاه یافت
خواست تا ناگاه تازد باره بر خیل تو لیک
حافظان باره جاه ترا آگاه یافت
زان بنان و زان بیان هر لفظ و هر معنی که خاست
صد هزارن آفرین از السن و افواه یافت
نامه کامد به من زان خامه شیرین سخن
خویش را خاتون و نظم انوری را داه یافت
دیده و دل چون بدان خط معنبر رو نهاد
ساحتی شادی فزا و راحتی غم کاه یافت
لیک از آن سبک و سیاق و لفظ و معنی یافتم
کان دل نازک ز ما، بی موجبی اکراه یافت
ان بعض الظن ائم ای برادر جان چرا
در میان ما و تو بد خواه و بدگو راه یافت
گر شکایت داری از اقران خود آسوده باش
کاسمانت بر تر از اقران و از اشباه یافت
ای برادر غم مخور کز غدر اخوان حسود
یوسف کنعانی اول چاه و آخر جاه یافت
اول اندک صبر کرد آخر به بیداری بدید
آن چه در خواب از سجود آفتاب و ماه یافت
صبر کن جان برادر زان که کام دل به صبر
حضرت یعقوب باز از حضرت الله یافت
رو به درگاه شهنشه نه که هر کو در جهان
یافت عز و جاه از درگاه شاهنشاه یافت
خاصه زان پس کاین اساس عزل غیر و نصب تو
انتظام از اهتمام ظل ظل الله یافت
بشنو از من پند و در انجام کار خویش کوش
خواه خرج آن نصاب از پنج تا پنجاه یافت
تا نیائی در طلب هرگز نپائی در طرب
کو کسی کو در تجارت بی طلب تنخواه یافت؟
گر ندیدی چاکری مجرم که از یک لطف شاه
ایمنی از شر چندین دشمن بدخواه یافت
خود منم آن بنده عاصی که باز از یک نظر
جاه خود از اوج رفعت در حضیض چاه یافت
خاک درگاه شهنشه باش و عمر خضر بخش
کآب حیوان این صفت از خاک این درگاه یافت

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای بلند اختر برادر کاین ستم گر آسمان
دست خود را از گزند جاه تو کوتاه یافت
هوش مصنوعی: ای ستاره بلند، برادر، این ستمگری که در آسمان است، نتوانسته است به جایگاه تو آسیب برساند.
خواست تا ناگاه تازد باره بر خیل تو لیک
حافظان باره جاه ترا آگاه یافت
هوش مصنوعی: خواست ناگهان به لشکر تو حمله کند، اما نگهبانان مقام تو متوجه شدند و او را بازداشت کردند.
زان بنان و زان بیان هر لفظ و هر معنی که خاست
صد هزارن آفرین از السن و افواه یافت
هوش مصنوعی: از آن دستان و آن سخنان، هر کلمه و هر معنایی که برآمد، صد هزار بار تحسین و ستایش از زبان‌ها و دهان‌ها دریافت کرد.
نامه کامد به من زان خامه شیرین سخن
خویش را خاتون و نظم انوری را داه یافت
هوش مصنوعی: نامه‌ای به دستم رسید که در آن، سخنان شیرین نویسنده و نظم‌های انوری را برایم آورده‌اند.
دیده و دل چون بدان خط معنبر رو نهاد
ساحتی شادی فزا و راحتی غم کاه یافت
هوش مصنوعی: چشم و دل وقتی به آن خط زیبا نگاه کردند، عرصه‌ای را دیدند که پر از شادی و آسایش بود و غم در آن کمتر شد.
لیک از آن سبک و سیاق و لفظ و معنی یافتم
کان دل نازک ز ما، بی موجبی اکراه یافت
هوش مصنوعی: ولی به خاطر همان شیوه و کلام و معنی، متوجه شدم که دل حساس و لطیف ما، بدون هیچ دلیلی از ما ناراحت شده است.
ان بعض الظن ائم ای برادر جان چرا
در میان ما و تو بد خواه و بدگو راه یافت
هوش مصنوعی: ای برادر، چرا میان ما و تو افرادی هستند که به بدگویی و بدخواہی مشغولند؟ بعضی از گمان‌ها می‌تواند نادرست باشد.
گر شکایت داری از اقران خود آسوده باش
کاسمانت بر تر از اقران و از اشباه یافت
هوش مصنوعی: اگر از هم‌سالان خود ناراحت هستی، نگران نباش؛ زیرا جایگاه تو بالاتر از آن‌هاست و در جمع خود همتایانی برتری خواهی یافت.
ای برادر غم مخور کز غدر اخوان حسود
یوسف کنعانی اول چاه و آخر جاه یافت
هوش مصنوعی: ای برادر نگران نباش، زیرا حسادت برخی از برادران مانند داستان یوسف و برادرانش است؛ او ابتدا به چاهی انداخته شد و در نهایت به مقام و شکوه رسید.
اول اندک صبر کرد آخر به بیداری بدید
آن چه در خواب از سجود آفتاب و ماه یافت
هوش مصنوعی: نخست اندکی صبر کرد و سپس در بیداری مشاهده کرد آنچه در خواب از فروتنی خورشید و ماه به دست آورده بود.
صبر کن جان برادر زان که کام دل به صبر
حضرت یعقوب باز از حضرت الله یافت
هوش مصنوعی: صبر کن ای برادر، زیرا دلخواه و آرزوی تو با صبر و استقامت همانند صبر حضرت یعقوب، از طرف خداوند به دست خواهد آمد.
رو به درگاه شهنشه نه که هر کو در جهان
یافت عز و جاه از درگاه شاهنشاه یافت
هوش مصنوعی: به نزد شاه بزرگ برو، زیرا هر کسی در جهان که به مقام و بزرگی دست یافته، آن را از درگاه او به دست آورده است.
خاصه زان پس کاین اساس عزل غیر و نصب تو
انتظام از اهتمام ظل ظل الله یافت
هوش مصنوعی: به ویژه از آن زمان که این اصول، برکناری دیگران و نصب و انتخاب تو، نظم و ترتیبی یافت که از توجه و اهتمام سایه خداوند سرچشمه می‌گیرد.
بشنو از من پند و در انجام کار خویش کوش
خواه خرج آن نصاب از پنج تا پنجاه یافت
هوش مصنوعی: به حرف‌های من گوش کن و در انجام کارهایت تلاش کن. می‌توانی هزینه‌ آن را از پنج تا پنجاه پیدا کنی.
تا نیائی در طلب هرگز نپائی در طرب
کو کسی کو در تجارت بی طلب تنخواه یافت؟
هوش مصنوعی: تا زمانی که در جستجوی چیزی نیایی، هرگز نمی‌توانی از خوشی و شادابی بهره‌مند شوی. چه کسی می‌تواند بدون جستجو و تلاش، در تجارت و کار خود به موفقیت و سود برسد؟
گر ندیدی چاکری مجرم که از یک لطف شاه
ایمنی از شر چندین دشمن بدخواه یافت
هوش مصنوعی: اگر تو ندیده‌ای کسی را که به خاطر لطف و رحمت پادشاه، از آسیب و زیان چندین دشمن بی‌رحم و بدخواه در امان باشد.
خود منم آن بنده عاصی که باز از یک نظر
جاه خود از اوج رفعت در حضیض چاه یافت
هوش مصنوعی: من همان بنده نافرمانی هستم که با یک نگاه، مقام و جایگاه خود را از اوج بلندای قله به عمق چاه سقوط کرده می‌بینم.
خاک درگاه شهنشه باش و عمر خضر بخش
کآب حیوان این صفت از خاک این درگاه یافت
هوش مصنوعی: خاک درگاه پادشاهی را به خاطر بسپار و عمر طولانی خضر را در نظر بگیر، چون آب حیات این ویژگی را از خاک این درگاه به‌دست آورده است.