گنجور

غزل شمارهٔ ۶۸

ای شوخ نازپرور آشوب عقل و دینی
طیب بهار خلدی زیب نگار چینی
کم مهر و زود خشمی گلچهر و شوخ چشم
طرار و دلفریبی طناز و نازنینی
عیدی از آن شر‌یفی روحی از آن لطیفی
حوری از آن جمیلی نوری از آن مبینی
سروی ولی روانی جانی ولی عیانی
ماهی ولی تمامی مایی ولی معینی
در حلق تشنه کامان یک جرعه سلسبیلی
درکام تلخ عیشان یک کوزه انگبینی
آهوی مشک مویی طاووس بذله گویی
شمشاد سروقدی خورشید مه جبینی
پروردهٔ بهشتی همشیرهٔ سهیلی
نوباوهٔ بهاری فرزند فرودینی
یک جویبار سروی یک بوشان تذروی
یک باغ لاله برگی یک دسته یاسمینی
یک مشرق آفتابی یک خانه ماهتابی
یک عرش روح قدسی یک خلد حور عینی
چون طعنهٔ رقیبان در هجر جانگدازی
چون نکتهٔ ادیبان در وصل دلنشینی
همزاد روح پاکی گرچه زآب و خاکی
عم زاد حور عینی گرچه ز ماء و طینی
از حلقهای گیسو داود درع سازی
وز لعل روح‌پرور عیسای جم نگینی
تشویر نار نمرود از چهر پرفروغی
تصویر مار ضحاک از زلف پر ز چینی
باک از خزان نداری گویی گل بهشی
ارزان به کف نیایی مانا دُر ثمینی
بوسیدن لب تو فرضست برخلایق
تا شاه راستان را مداح راستینی
فرمانده سلاطین جمجاه ناصرالدین
آن کش سپهر گوید تو پور آتبینی
ای کز سنان سر پخش‌ آجال را ضمانی
وی کز بنان زر بخش آمال را ضمینی
شاهنشه جهانی فرمانده مهانی
آسایش زمانی آرایش زمینی
در رزم بی‌مثالی در بزم بی‌همالی
در عزم بی‌نظیری در حزم بی‌قرینی
مسجود شرق‌ و غربی‌ محسود روم‌ و روسی
بنیان عقل و شرعی برهان داد و دینی
دارای تاج و گنجی داروی درد و رنجی
منشور دین و دادی منشار کفر و کینی
کوهی چو بر سمندی شیری چو با کمندی
چرخی چو باکمانی دهری چو درکمینی
در حمله روز ناورد چابکتر ازگمانی
در وقعه پیش دشمن ثابت‌تر از یقینی
تندر چگونه غرّد تو گاه کین چنانی
خنجر چگونه برّد در نظم دین چنینی
چون حزم زودیابی چون حلم دیر خشمی
چون فکر دورسنجی چون عقل پیش‌بینی
با قدرت قبادی بافرهٔ فرودی
با شوکت ینالی با مکنت تکینی
با صولت کیانی با دولت جوانی
با همت بلندی با فکرت متینی
شاه ملک شعاری شیر فلک شکاری
ایام را یساری اسلام را یمینی
هم عقل را قوامی هم عدل را نظامی
هم شرع را امانی هم ملک را امینی
هم مکرمت شعاری هم مملکت طرازی
هم مسألت پذیری هم معدلت گزینی
بحر سحاب خیزی چون از بر سریری
بدر شهاب تیری چون بر فراز زینی
ملک ترا هماره حق ناصر و معین باد
زانسان که دین حق را تو ناصر و معینی
پیوسته بر سراپات از عرش آفرین‌ باد
زآنروکه پای تا سر یک عرش آفرینی

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای شوخ نازپرور آشوب عقل و دینی
طیب بهار خلدی زیب نگار چینی
هوش مصنوعی: ای نازپرور و زودمتوجه، تو باعث تلاطم عقل و دین هستی. تو مانند بهار زیبا و باغی دلربا، بهشت را به یاد می‌آوری.
کم مهر و زود خشمی گلچهر و شوخ چشم
طرار و دلفریبی طناز و نازنینی
هوش مصنوعی: او که محبتش کم و زود ناراحت می‌شود، چهره‌ای زیبا و چشمانی بازیگوش دارد، و با طنازی و دلربایی خود به راحتی دل‌ها را می‌رباید و نازش به دل‌ها اثر می‌گذارد.
عیدی از آن شر‌یفی روحی از آن لطیفی
حوری از آن جمیلی نوری از آن مبینی
هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی و والایی شخصیت‌های معنوی و روحانی اشاره دارد. عید و شادی از آن کسی است که شریف و با کرامت است، روح لطیفی دارد، و همچون حوریان زیبا است. همچنین، جاذبه و نورانی بودنش از ویژگی‌های بارز اوست که به خوبی و دانایی او نیز اشاره می‌کند. به طور کلی، این بیانگر عظمت و زیبایی روحانی افرادی است که دارای فضائل معنوی و اخلاقی هستند.
سروی ولی روانی جانی ولی عیانی
ماهی ولی تمامی مایی ولی معینی
هوش مصنوعی: درختی به قامت سرو وجود دارد، و به مانند روح زندگی می‌بخشد. وجودی را می‌بینیم که جلوه‌ای از زیبایی است، همچون ماه، و همه چیز را در بر می‌گیرد. تو کاملاً مشخص و معین هستی.
در حلق تشنه کامان یک جرعه سلسبیلی
درکام تلخ عیشان یک کوزه انگبینی
هوش مصنوعی: در محافل و مجالس شاد، افرادی که به شدت به خوشی مشغولند، می‌خواهند حتی به اندازه‌ای کم، طعم لذیذی را بچشند. در عین حال، افرادی دیگر هستند که به شدت تشنه و ناامیدند و آرزو دارند که کمی از شوری و تلخی زندگی را با طعم شیرین و دلپذیری تغییر دهند.
آهوی مشک مویی طاووس بذله گویی
شمشاد سروقدی خورشید مه جبینی
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف زیبایی‌ها و خصوصیات الهام‌بخش می‌پردازد. آهو به عنوان موجودی زیبا و لطیف توصیف شده که در کنار طاووس و شمشاد، نمادی از زیبایی و ظرافت است. همچنین، ویژگی‌های چهره‌اش که به خورشید و ماه شبیه است، بر جذابیت و درخشش او تأکید می‌کند. به طور کلی، این تصویرسازی نشان‌دهنده زیبایی، ظرافت و شکوه موجودی است که همه عناصر طبیعت را در خود دارد.
پروردهٔ بهشتی همشیرهٔ سهیلی
نوباوهٔ بهاری فرزند فرودینی
هوش مصنوعی: دختر بهشتی، خواهر سهیلی، و جوانی از بهار، فرزند فرودینی است.
یک جویبار سروی یک بوشان تذروی
یک باغ لاله برگی یک دسته یاسمینی
هوش مصنوعی: در دل طبیعت، جویباری وجود دارد که از کنار درختان سرسبز می‌گذرد و جلوه‌ای زیبا از باغی پر از لاله‌ها و خوشه‌های یاسمن را به نمایش می‌گذارد.
یک مشرق آفتابی یک خانه ماهتابی
یک عرش روح قدسی یک خلد حور عینی
هوش مصنوعی: یک نقطه نورانی مانند طلوع آفتاب، منزلی روشن و آرام مانند نوری که از ماه در می‌آید، فضایی بلند و مقدس مانند عرش، و باغی زیبا و دل‌انگیز مانند بهشت با حوریانی که به وضوح قابل دیدن هستند.
چون طعنهٔ رقیبان در هجر جانگدازی
چون نکتهٔ ادیبان در وصل دلنشینی
هوش مصنوعی: زمانی که رقیبان نسبت به جدایی و فراق طعنه می‌زنند، احساس ناگواری به وجود می‌آید. اما در مقابل، نکات و سخنان زیبا و دلنشین ادیبان درباره‌ی وصال می‌تواند روحیه را بهبود بخشد و دل را شاد کند.
همزاد روح پاکی گرچه زآب و خاکی
عم زاد حور عینی گرچه ز ماء و طینی
هوش مصنوعی: روح پاک هر فردی به رغم اینکه از مواد طبیعی مانند آب و خاک تشکیل شده، اما همچنان همتای حوریان بهشتی است، هرچند که جسمش از آب و خاک ساخته شده است.
از حلقهای گیسو داود درع سازی
وز لعل روح‌پرور عیسای جم نگینی
هوش مصنوعی: از حلقه‌های گیسوی داود، زره‌ای از هنر و زیبایی ساخته می‌شود و از سنگ لعل که روح را تسکین می‌دهد، نگینی شکل می‌گیرد که نمایانگر شخصیت عیسی جمشید است.
تشویر نار نمرود از چهر پرفروغی
تصویر مار ضحاک از زلف پر ز چینی
هوش مصنوعی: سوزش آتش نمرود به خاطر چهره تابناک و روشن اوست و تصویر مار ضحاک به خاطر زلف‌های پرچین و تابدارش.
باک از خزان نداری گویی گل بهشی
ارزان به کف نیایی مانا دُر ثمینی
هوش مصنوعی: ترس و نگرانی از فصل پاییز نداری، گویی که گل بهشتی به قیمت ارزانی به دست آمده باشد. اگر نتوانی آن را در دست نگه‌داری، ارزش آن همچون دُرّ باارزش خواهد بود که از دست می‌رود.
بوسیدن لب تو فرضست برخلایق
تا شاه راستان را مداح راستینی
هوش مصنوعی: بوسیدنت برای مردم واجب است تا کسانی که حقیقت را می‌گویند و شاه را ستایش می‌کنند، به درستی عمل کنند.
فرمانده سلاطین جمجاه ناصرالدین
آن کش سپهر گوید تو پور آتبینی
هوش مصنوعی: فرمانده سلاطین ناصرالدین، در سپهر اشاره می‌کند که تو فرزند آتش هستی.
ای کز سنان سر پخش‌ آجال را ضمانی
وی کز بنان زر بخش آمال را ضمینی
هوش مصنوعی: ای کسی که با شمشیر خود، عمر را به تأخیر می‌اندازی و آمال و آرزوها را با دست خود به دیگران می‌بخشی.
شاهنشه جهانی فرمانده مهانی
آسایش زمانی آرایش زمینی
هوش مصنوعی: فرمانروای جهان، سردسته‌ای است که به جهانیان آرامش می‌بخشد و نظم زندگی را در زمین برقرار می‌سازد.
در رزم بی‌مثالی در بزم بی‌همالی
در عزم بی‌نظیری در حزم بی‌قرینی
هوش مصنوعی: در میدان نبرد، بی‌نظیر و کم‌نظیر هستی؛ در مهمانی‌ها نیز یکتا و بی‌همتا هستی. در تصمیم‌گیری، بی‌نظیر و در تدبیر، بی‌همتایی.
مسجود شرق‌ و غربی‌ محسود روم‌ و روسی
بنیان عقل و شرعی برهان داد و دینی
هوش مصنوعی: این بیت به شخصیتی اشاره دارد که در میان مردم شرق و غرب مورد احترام و محبوبیت است و بر دیگران برتری دارد. او به عنوان یک بنیان‌گذار در حوزه عقل و دلایل مذهبی شناخته می‌شود و دارای دین و اعتقادات قوی است.
دارای تاج و گنجی داروی درد و رنجی
منشور دین و دادی منشار کفر و کینی
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف کسی پرداخته که دارای مقام و ثروتی است، و می‌تواند درد و رنج را درمان کند. او نماینده‌ای از دین و عدالت است، در حالی که در مقابل، افرادی که با او مخالفند، به کفر و کینه مشغولند.
کوهی چو بر سمندی شیری چو با کمندی
چرخی چو باکمانی دهری چو درکمینی
هوش مصنوعی: اگر کوهی را بر جایگاه بلند و محکم تصور کنی، همچنان که یک شیر با کمند به دام می‌افتد، یا چرخشی به دور کمان داشته باشی، به مانند دهری که در گوشه‌ای از زمان آرام گرفته است، باید بدانید که هر کدام از این مفاهیم نشان‌دهنده‌ی استقامت و قدرتی درونی در برابر چالش‌ها و دشواری‌های زندگی است.
در حمله روز ناورد چابکتر ازگمانی
در وقعه پیش دشمن ثابت‌تر از یقینی
هوش مصنوعی: در روز نبرد، از آنچه فکر می‌کنی چابک‌تر و سریع‌تر عمل می‌کنی، و در مواجهه با دشمن، استواری و اعتماد به نفس تو از هر چیزی بیشتر است.
تندر چگونه غرّد تو گاه کین چنانی
خنجر چگونه برّد در نظم دین چنینی
هوش مصنوعی: چگونه صدای رعد و برق در هنگام جنگ به گوش می‌رسد و چگونه شمشیر در این شرایط به شدت می‌زند، در حالی که دین این‌گونه نظم و ترتیب دارد.
چون حزم زودیابی چون حلم دیر خشمی
چون فکر دورسنجی چون عقل پیش‌بینی
هوش مصنوعی: حذر و احتیاط به سرعت به دست می‌آید، ولی صبر و آرامش در برابر خشم به زمان نیاز دارد. اندیشه و تفکر نیاز به دقت و زمان دارد و عقل نیز باید بتواند آینده را پیش‌بینی کند.
با قدرت قبادی بافرهٔ فرودی
با شوکت ینالی با مکنت تکینی
هوش مصنوعی: با نیروی والای خود، بر فراز پیشروی کرده‌ام و با عظمت و شکوه، موفقیت‌های خود را جشن می‌گیرم.
با صولت کیانی با دولت جوانی
با همت بلندی با فکرت متینی
هوش مصنوعی: با قدرت سلطنتی و ثروت جوانی، با اراده قوی و اندیشه استوار.
شاه ملک شعاری شیر فلک شکاری
ایام را یساری اسلام را یمینی
هوش مصنوعی: ای شاه بزرگ و برجسته، همچون شیر در شکار، در روزگارها پیشرو و قوی هستی و به اسلام یاری می‌رسانی.
هم عقل را قوامی هم عدل را نظامی
هم شرع را امانی هم ملک را امینی
هوش مصنوعی: عقل باعث استحکام و پایداری است، عدالت نظم به وجود می‌آورد، قوانین شرع امنیت می‌بخشد و حکومت نیز باید به عنوان نهاد امانت‌دار عمل کند.
هم مکرمت شعاری هم مملکت طرازی
هم مسألت پذیری هم معدلت گزینی
هوش مصنوعی: شما هم در کارهای بزرگ به عنوان یک شخصیت محترم قابل احترام هستید، هم در زینت و زیبایی کشور نقش دارید، هم در حل مسائل و مشکلات مهارت دارید و هم در انتخاب تعادل در امور مختلف توانایی دارید.
بحر سحاب خیزی چون از بر سریری
بدر شهاب تیری چون بر فراز زینی
هوش مصنوعی: در آسمان، ابرها به صورت امواجی بزرگ و زیبا در حرکتند و هنگامی که ستاره‌ای چون تیر بر فراز کوه به پرواز در می‌آید، زیبایی آن منظره دوچندان می‌شود.
ملک ترا هماره حق ناصر و معین باد
زانسان که دین حق را تو ناصر و معینی
هوش مصنوعی: ای خداوند، همیشه یاری و کمک تو شامل حال کسی باد که تو خود یاری کننده و حامی دین حق است.
پیوسته بر سراپات از عرش آفرین‌ باد
زآنروکه پای تا سر یک عرش آفرینی
هوش مصنوعی: همواره از آسمان بر تو درود باد، زیرا که تو خود مظهر زیبایی و شکوهی مشابه عرش الهی هستی.

حاشیه ها

1390/10/24 22:12
ف. هنرور

در بیت دوم "شوخ چشم" احتمالا باید "شوخ چشمی" باشد.