گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۴۴ - و له ایضاً فی مدحه

روز می و وقت عیش وگاه سرورست
یار جوان می ‌کهن خدای غفورست
میل و سکون شوق و صبر ذوق و تحمّل
شعله‌و خس‌برق و دشت‌سنگ و بلورست
بادیه پر سنگ و وقت تنگ و قدم لنگ
توشه‌کم و ره دراز و مرحله دورست
یار غیورست و حسن سرکش و من مست
شوق فزون صبر کم شراب طهورست
بادیه بی‌آب و چشمه دور و هواگرم
رخ تر و لب خشک و آفتاب حرورست
زهد گنه می ثواب هجر قیامت
وصل جنان یار حور بزم قصورست
طاقت و دل زهد و مست واعظ و رندی
قوت و شل پند و کر بصبرت و کورست
جعد و بناگوش زلف و رخ خط و رویت
هاله و مه ابر و مهر سایه و نورست
خشم و رضا کین و مهر هجر و وصالت
خارو رطب نیش و نوش سوک و سرورست
گریه مطر اشک قطره دیده سحابست
عشق شرر شوق شعله سینه تنورست
بار عدو چرخ ضد زمانه مخالف
نفس رضا دل حلیم طبع صبورست
شاه جهان جم دهر میر زمان‌کش
مهر عنان مه رکاب چرخ ستورست
داد به جا دادخواه زنده عدو طی
ملک مصون شرع شاد شاه غیورست
دانش‌ن و دل جود و طبع جودت و فکرش
نکهت و گل بوی و مشک تابش و هورست
نام حسن فکر بکر ذات‌ کریمش
اصل طرب بحر عیش کان حبورست
باغ و رخش مهر و رایتش مه و رویش
دیو و ملک نار و نور زنگی و حورست
خصمش بسته‌کفش‌گشاده دلش شاد
تا خور و مه روز شب سنین و شهورست

اطلاعات

وزن: مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

روز می و وقت عیش وگاه سرورست
یار جوان می ‌کهن خدای غفورست
هوش مصنوعی: در روزهای خوش و در زمان شادی، زمانی برای لذت بردن از زندگی وجود دارد. در این حال، یار جوان ما به مانند یک شراب کهنه است که در کنار هم می‌توانیم از نعمت‌های خدا برخوردار شویم.
میل و سکون شوق و صبر ذوق و تحمّل
شعله‌و خس‌برق و دشت‌سنگ و بلورست
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف احساسات و تضادهای مختلفی می‌پردازد. در آن، عشق و اشتیاق به حرکت و تغییر، در برابر آرامش و سکون قرار دارد. همچنین، شوق و صبر انسان را در حالات مختلف نشان می‌دهد؛ به گونه‌ای که احساساتی مانند ذوق و تمنای فراوان وجود دارد. در نهایت، تضادهای دیگری مانند شعله و خس، و دشت با سنگ و بلور نیز به تصویر کشیده شده است، که نمایانگر تنوع و زیبایی در زندگی هستند.
بادیه پر سنگ و وقت تنگ و قدم لنگ
توشه‌کم و ره دراز و مرحله دورست
هوش مصنوعی: در بیابان سنگلاخی هستی و زمان کم، قدم‌هایت می‌لنگد. توشه‌ات کم و راه طولانی و مقصد دور است.
یار غیورست و حسن سرکش و من مست
شوق فزون صبر کم شراب طهورست
هوش مصنوعی: یار من بسیار غیرتی و زیباست، و من به شدت مجذوب او شده‌ام. صبر من کم است و شوق من زیاد، و در این حال، شراب پاک و خالصی وجود دارد.
بادیه بی‌آب و چشمه دور و هواگرم
رخ تر و لب خشک و آفتاب حرورست
هوش مصنوعی: در بیابان که آب وجود ندارد و چشمه‌ای در دوردست نیست، هوا گرم و سوزان است. چهره‌ای تر و لب‌هایی خشک دارم و خورشید به شدت در حال تابیدن است.
زهد گنه می ثواب هجر قیامت
وصل جنان یار حور بزم قصورست
هوش مصنوعی: تمایز بین زندگی زاهدانه و لذت‌های دنیوی را بیان می‌کند. در اینجا نشان داده شده که زهد باعث می‌شود انسان در دنیای ناپایدار به دور از گناهان باشد و در آینده به بهشت و وصال محبوب خود دست یابد، جایی که خوشی‌ها و نعمت‌های بی‌نظیری انتظارش را می‌کشد.
طاقت و دل زهد و مست واعظ و رندی
قوت و شل پند و کر بصبرت و کورست
هوش مصنوعی: افراد مختلف هر کدام ویژگی‌ها و حالات خاص خود را دارند. برخی با وجود زهد و پرهیزکاری، هنوز هم از مستی و حال خوب بهره‌مند می‌شوند. در حالی که برخی دیگر ممکن است به نصایح گوش ندهند و از قدرت درونی خود بهره‌برند، اما در عوض نتوانند به خوبی بینایی و درک داشته باشند.
جعد و بناگوش زلف و رخ خط و رویت
هاله و مه ابر و مهر سایه و نورست
هوش مصنوعی: در این شعر به زیبایی‌های ظاهری محبوب اشاره شده است. اشاره شده که فرهای مو و زیبایی چهره‌اش مانند هاله، مه، ابر، و نور هستند، که نشان‌دهنده‌ی جذابیت و دلربایی اوست. این توصیفات تصویری از زیبایی و لطافت را به ذهن می‌آورد.
خشم و رضا کین و مهر هجر و وصالت
خارو رطب نیش و نوش سوک و سرورست
هوش مصنوعی: خشم و رضایت، مانند دو روی یک سکه هستند. در عشق، جدایی و وصال نيز وجود دارد. همچون میوه‌های مختلف، تلخی‌ها و شیرینی‌ها را باید تجربه کرد. در نهایت، این احساسات ترکیبی از شادی و اندوه را به همراه دارند.
گریه مطر اشک قطره دیده سحابست
عشق شرر شوق شعله سینه تنورست
هوش مصنوعی: باران به عنوان اشک‌های آسمان، نشان‌دهنده‌ی عشق و احساسات عمیق است و عشق مانند آتش و حرارت در دل انسان می‌سوزد.
بار عدو چرخ ضد زمانه مخالف
نفس رضا دل حلیم طبع صبورست
هوش مصنوعی: در برابر چرخ زمان و سختی‌های زندگی، دل آرام و باحوصله‌ای دارد که به راحتی از مشکلات نمی‌هراسد.
شاه جهان جم دهر میر زمان‌کش
مهر عنان مه رکاب چرخ ستورست
هوش مصنوعی: سلطان عالم، جمشید، در زمانه خود به عنوان حاکمی قدرتمند و برجسته شناخته می‌شود که مهارت‌های فراوانی دارد و در مدیریت و رهبری بی‌نظیر است. او همچون اسب فرمانبردار آسمان، در هدایت و راندن امورات زندگی و زمان، توانمندی و تسلط دارد.
داد به جا دادخواه زنده عدو طی
ملک مصون شرع شاد شاه غیورست
هوش مصنوعی: حق را به درستی به خواسته خود می‌دهد و دشمن را در جایی امن نگه‌داشته و نظم شرع را برقرار می‌کند؛ زیرا شاه غیور و شجاعی است.
دانش‌ن و دل جود و طبع جودت و فکرش
نکهت و گل بوی و مشک تابش و هورست
هوش مصنوعی: دانش و قلب او به generosity (بخشش) مزین است، طبع او نیز برتری دارد. فکر و اندیشه‌اش معطر چون گل است و بوی خوشی دارد. نور و درخششی که از وجود او ساطع می‌شود، مانند مشک، فرح‌بخش و جذاب است.
نام حسن فکر بکر ذات‌ کریمش
اصل طرب بحر عیش کان حبورست
هوش مصنوعی: نام حسن و نیکویی به اندیشه خالص و ناب ذات کریم او برمی‌گردد. او منبع شادی و خوشحالی است و همچون دریایی از لذت و خوشی می‌باشد که زندگی را سرشار از شادکامی می‌کند.
باغ و رخش مهر و رایتش مه و رویش
دیو و ملک نار و نور زنگی و حورست
هوش مصنوعی: این جمله به توصیف زیبایی‌ها و ویژگی‌های مختلف یک باغ و موجوداتی که در آن حضور دارند، می‌پردازد. باغ به عنوان یک مکان دل‌نشین و زیبا توصیف می‌شود که پر از رنگ و زندگی است. همچنین به زیبایی‌های چهره و حضور افرادی اشاره می‌شود که در این مکان‌اند. در کنار این، تضادهایی مانند دیو و ملک، یا آتش و نور نیز مطرح می‌شود که نشان‌دهنده تنوع و زیبایی‌های مختلفی است که در این فضا وجود دارد. به طور کلی، این جمله به تصاویری از لطافت، زیبایی و تنوع در یک مکان دلپذیر اشاره دارد.
خصمش بسته‌کفش‌گشاده دلش شاد
تا خور و مه روز شب سنین و شهورست
هوش مصنوعی: شخصی که مشکل و دشمنی ندارد و دلش شاد است، می‌تواند از روزها و شب‌ها و گردش سال‌ها و ماه‌ها به خوبی بهره‌برداری کند.