گنجور

شمارهٔ ۱۴۴

درین محنت سرا آن به که عاقل خانه کم گیرد
و گر خواهد که گیرد خانه در کوی عدم گیرد
نمی ارزد بغم سلطانی عالم خوش آن رندی
که یاد از حشمت جمشید نآرد جام جم گیرد
ملک را آسمان پروانه شمع بلا خواند
مرا هرگه که آه آتشین بر سر علم گیرد
به تنگم از وجود خویشتن در گرد لب خطر
مده رخصت که بر من پیش ازین راه عدم گیرد
مزن ای بی وفا سنگ ستم بر سر مرا چندان
که دیواری برآید گرد من راه ستم گیرد
کشم بر پرده های چشم تر نقش دهانش را
که گیرد نقش خاتم خوبتر کاغذ چو نم گیرد
فضولی را مگر سر رشته دولت بدست آید
که یابد کام دل و آن گیسوان خم به خم گیرد

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

درین محنت سرا آن به که عاقل خانه کم گیرد
و گر خواهد که گیرد خانه در کوی عدم گیرد
هوش مصنوعی: در این دنیا که پر از مشکلات و رنج است، بهتر است که فرد عاقل کمتر وابسته به دنیا شود. اگر هم بخواهد که خانه‌ای داشته باشد، بهتر است آن را در جایی بسازد که نه در این دنیا، بلکه در عالمی دیگر باشد که از رنج‌ها و سختی‌های اینجا آزاد است.
نمی ارزد بغم سلطانی عالم خوش آن رندی
که یاد از حشمت جمشید نآرد جام جم گیرد
هوش مصنوعی: غم و اندوه سلطنت در جهان ارزش ندارد؛ بهتر است کسی که مانند یک رند زندگی می‌کند، از سلطنت و شکوه جمشید فراموشی نکند و به یاد جام جم بیفتد.
ملک را آسمان پروانه شمع بلا خواند
مرا هرگه که آه آتشین بر سر علم گیرد
هوش مصنوعی: آسمان در شب‌های سخت و پر از درد، بارها مرا صدا کرده و به من یادآوری کرده که وقتی غم و آتش در وجودم شعله‌ور می‌شود، باید از علم و دانش خود بهره ببرم.
به تنگم از وجود خویشتن در گرد لب خطر
مده رخصت که بر من پیش ازین راه عدم گیرد
هوش مصنوعی: من از وجود خودم در تنگنا هستم، پس مرا به شرایط خطر نرسان که قبل از این ممکن است به سمت نابودی حرکت کنم.
مزن ای بی وفا سنگ ستم بر سر مرا چندان
که دیواری برآید گرد من راه ستم گیرد
هوش مصنوعی: ای بی وفا، چرا اینقدر بر من سختی می‌کنی و ضربه می‌زنی؟ تا جایی که دیواری به دور من ساخته شود و راه ظلم و ستم بر من آغاز گردد.
کشم بر پرده های چشم تر نقش دهانش را
که گیرد نقش خاتم خوبتر کاغذ چو نم گیرد
هوش مصنوعی: این بیت به تصویر کشیدن زیبایی و تاثیر چهره معشوق اشاره دارد. شاعر از بینایی خود برای به تصویر کشیدن نقش لب‌ها و زیبایی‌های معشوق استفاده می‌کند. او در عشق و زیبایی معشوق غرق می‌شود و می‌خواهد که این تصویر در ذهنش حک شود. همچنین، اشاره به این دارد که زیبایی معشوق از هر چیز دیگری زیباتر است و بر دل و جان اثر می‌گذارد، مانند نقشی که بر کاغذ بیفتد.
فضولی را مگر سر رشته دولت بدست آید
که یابد کام دل و آن گیسوان خم به خم گیرد
هوش مصنوعی: تنها در صورتی که کسی بتواند به سر رشته قدرت دست یابد، می‌تواند به آرزوهایش برسد و آن گیسوان زیبا را به دست آورد.