فضولیشمارهٔ ۱۶
نوبهارست جهان رونق دیگر دارد
باغ را شمع رخ لاله منور دارد
ز گل و سبزه چمن راست صفایی هر دم
چون ننازد نعم غیر مکرر دارد
شاخ را برده سر از ذوق شکوفه به فلک
چون تفاخر نکند این همه زیور دارد
می زند خنده گل و باد برو طعنه زنان
که چرا خنده بعالم نزند زر دارد
شده مقبول طبیعت حرکات گلبن
شاهدان خلعت سبزست که در بر دارد
می کند دعوی دارایی گلشن نرگس
ورنه آن افسر زر چیست که بر سر دارد
یافته سر بسر اموات ریاحین احیا
صفحه صحن چمن صورت محشر دارد
سبب سبزه همین است که هنگام صفا
چرخ را آینه باغ برابر دارد
باز از سبزه و شبنم ورق روی زمین
صورت انجم و افلاک مصور دارد
شده ظاهر ز خس خشک و گل تازه و تر
سر حق را نظری کن که چه مظهر دارد
وه چه فیض است که باز از اثر لطف هوا
باغ لطف نسق شرع مطهر دارد
خاص در عهد نسق بخشی آن والی شرع
که دلش پرتوی از نور پیمبر دارد
قاضی غاضی فرخنده رخ و دریا دل
که جهان را بهمه روی منور دارد
هرچه باید ز نکوکاری و خیراندیشی
دارد و از همه صد مرتبه بهتر دارد
نعمة الله ولی طبع که در ملک قضا
بحر علمیست که هر مسئله از بر دارد
گهر علم یقین را علمای سابق
همه انداخته بر خاک که او بر دارد
ای قضا قدر که بر چرخ نهد پای شرف
هر که از سده درگاه تو بستر دارد
علم از دولت درک تو پی جمعیت
بی تکلف همه اسباب میسر دارد
آسمان شرف و اوج سعادت در تست
ای خوش آن کس که سر صدق بران در دارد
تا در اجزای شریفت قلمت گشته روان
دهر را رایحه عدل معطر دارد
در چنین عهد که عدل تو شده شهره دهر
چند ما را غم و اندوه مکدر دارد
روش چرخ تردد ننماید بادب
متصل عافیت از ما برود درد آرد
سرورا سوی فضولی نگر از عین کرم
که بسی حال سراسیمه و مضطر دارد
هست امید که در کارگه فیض وجود
صفحه سطح فلک تا خط اختر دارد
چرخ بر سر خط حکم تو نهد بر همه حال
بخت حکم ابدی بر تو مقرر دارد
اطلاعات
وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
نوبهارست جهان رونق دیگر دارد
باغ را شمع رخ لاله منور دارد
هوش مصنوعی: بهار آمده و جهان حال و هوای تازه‌ای دارد، باغ به خاطر حضور شمع صورت لاله‌ام روشن و درخشان است.
ز گل و سبزه چمن راست صفایی هر دم
چون ننازد نعم غیر مکرر دارد
هوش مصنوعی: چمن همیشه زیبا و خوشبو است و هر لحظه به زیبایی‌اش افزوده می‌شود. این زیبایی هرگز تکراری نمی‌شود و هر بار تازگی خاصی دارد.
شاخ را برده سر از ذوق شکوفه به فلک
چون تفاخر نکند این همه زیور دارد
هوش مصنوعی: شاخ به خاطر زیبایی و شکوفه‌هایی که دارد، بر افراشته است، اما این زیبایی و زیور نمی‌تواند به آن غرور و تفاخر بدهد.
می زند خنده گل و باد برو طعنه زنان
که چرا خنده بعالم نزند زر دارد
هوش مصنوعی: گل به خوشحالی می‌خندد و باد به آن طعنه می‌زند که چرا خوشحالی‌اش را به دنیا نشان نمی‌دهد، در حالی که ثروتی در اختیار دارد.
شده مقبول طبیعت حرکات گلبن
شاهدان خلعت سبزست که در بر دارد
هوش مصنوعی: گلبن زیبا و سرسبز به خاطر حرکات خود مورد پسند طبیعت قرار گرفته و افرادی که به تماشای آن آمده‌اند، لباس سبزی به تن دارند.
می کند دعوی دارایی گلشن نرگس
ورنه آن افسر زر چیست که بر سر دارد
هوش مصنوعی: نرگس به زیبایی و جذابیت خود می‌بالد و ادعای خود را برمی‌افرازد، اما آیا این زیبایی تنها به خاطر آن تاج زرینی است که بر سر دارد نیست؟
یافته سر بسر اموات ریاحین احیا
صفحه صحن چمن صورت محشر دارد
هوش مصنوعی: کسانی که درگذشته‌اند، با گل‌ها و بوته‌های زنده‌ای که در صفحه چمن رشد کرده‌اند، در واقع در محشر و قیامت حضور دارند و با زیبایی‌های طبیعت احاطه شده‌اند.
سبب سبزه همین است که هنگام صفا
چرخ را آینه باغ برابر دارد
هوش مصنوعی: وقتی که اوضاع خوب و دلپذیر است، طبیعت هم به زیبایی خود می‌بالد و جلوه‌گری می‌کند.
باز از سبزه و شبنم ورق روی زمین
صورت انجم و افلاک مصور دارد
هوش مصنوعی: دوباره سبزه‌ها و شبنم‌ها روی زمین را به شکل‌هایی از آسمان و ستاره‌ها درآورده‌اند.
شده ظاهر ز خس خشک و گل تازه و تر
سر حق را نظری کن که چه مظهر دارد
هوش مصنوعی: نگاهی به حق داشته باش و ببین که چه جلوه‌ای دارد، حتی در میان چیزهای خشک و خالی و گل‌های تازه و تر.
وه چه فیض است که باز از اثر لطف هوا
باغ لطف نسق شرع مطهر دارد
هوش مصنوعی: چه خوشبختی است که بار دیگر از نعمت و رحمت هوای لطیف بهره‌مند شده‌ایم و باغ سرسبز احکام و دستورات پاک الهی را در اختیار داریم.
خاص در عهد نسق بخشی آن والی شرع
که دلش پرتوی از نور پیمبر دارد
هوش مصنوعی: در زمان حکومت والی‌ای که به خوبی به مسئولیت‌های خود عمل می‌کند، کسی خاص و ویژه است که دلش غرق در نور و معنویت پیامبر است.
قاضی غاضی فرخنده رخ و دریا دل
که جهان را بهمه روی منور دارد
هوش مصنوعی: قاضی، چهره‌ای خوشرو و دلی بزرگ دارد که با حضورش، جهان را روشن می‌کند.
هرچه باید ز نکوکاری و خیراندیشی
دارد و از همه صد مرتبه بهتر دارد
هوش مصنوعی: هر چیزی که بخواهی از نیکوکاری و خیرخواهی، از آن به بهترین شکل و به مراتب بهتر در دسترس است.
نعمة الله ولی طبع که در ملک قضا
بحر علمیست که هر مسئله از بر دارد
هوش مصنوعی: این بیت به نعمت الهی اشاره می‌کند که در باطن انسان وجود دارد و به او کمک می‌کند تا در دنیای قضا و سرنوشت، به درک عمیق‌تری از مسائل علمی دست یابد. به عبارتی، این نعمت الهی مانند دریایی از دانش است که هر سوال و مسئله‌ای را می‌تواند حل کند.
گهر علم یقین را علمای سابق
همه انداخته بر خاک که او بر دارد
هوش مصنوعی: علمای پیشین گنجینه‌های یقین و دانش را بر زمین گذاشته‌اند تا آن‌هایی که پس از آن‌ها می‌آیند، آن را بردارند و از آن بهره‌برداری کنند.
ای قضا قدر که بر چرخ نهد پای شرف
هر که از سده درگاه تو بستر دارد
هوش مصنوعی: ای قضا و قدر، تو بر چرخ و فلک قدرت و شرافت را قرار می‌دهی، هر کس که در آستانه تو منزل و جایگاهی دارد، مورد توجه و احترام است.
علم از دولت درک تو پی جمعیت
بی تکلف همه اسباب میسر دارد
هوش مصنوعی: دانش و علم به تو کمک می‌کند تا به راحتی و بدون تشریفات، همراه با دیگران در کنار هم زندگی کنی و همه چیز برایت فراهم باشد.
آسمان شرف و اوج سعادت در تست
ای خوش آن کس که سر صدق بران در دارد
هوش مصنوعی: آسمان به معنی مقام و جایگاه عالی در توست، خوش به حال آن کسی که با صداقت و خلوص نیت به آن دست یابد.
تا در اجزای شریفت قلمت گشته روان
دهر را رایحه عدل معطر دارد
هوش مصنوعی: اندام‌های عزیز تو به قدری زیبا و نیکوست که در طول زمان بوی خوش عدل و انصاف را منتشر می‌کند.
در چنین عهد که عدل تو شده شهره دهر
چند ما را غم و اندوه مکدر دارد
هوش مصنوعی: در این زمان که انصاف تو در همه جا شناخته شده است، چرا باید ما را غم و اندوه آزار دهد؟
روش چرخ تردد ننماید بادب
متصل عافیت از ما برود درد آرد
هوش مصنوعی: اگر باد و گریز زندگی بر ما بوزد، آرامش و آسایش از دست می‌رود و درد و رنج به سراغ ما می‌آید.
سرورا سوی فضولی نگر از عین کرم
که بسی حال سراسیمه و مضطر دارد
هوش مصنوعی: ای آقا، به فضولی نگاه کن و ببین که او چقدر در حالتی آشفته و نگران است.
هست امید که در کارگه فیض وجود
صفحه سطح فلک تا خط اختر دارد
هوش مصنوعی: امیدوارم که در جایی از عالم که نعمت و بخشش وجود دارد، سطح آسمان به اندازه‌ای پر از ستاره باشد که هر خط و نشانه‌ای را نشان دهد.
چرخ بر سر خط حکم تو نهد بر همه حال
بخت حکم ابدی بر تو مقرر دارد
هوش مصنوعی: زمانه به خواست تو می‌چرخد و سرنوشت تو را در هر شرایطی رقم می‌زند، زیرا تقدیر و بخت همیشه برای تو تعیین شده است.