گنجور

مسبع

وقتست که شام غم هجران بسر آید
در باغ امل نخل تمنا ببر آید
ماه غرض از مطلع امید بر آید
در ظلمت شب مژده فیض سحر آید
از برج وبال اختر طالع بدر آید
در آرزوی وصل دعا کارگر آید
دلدار سفر کرده ما از سفر آید
ای درد و بلا دوریت ارباب وفا را
نزدیک شو و دور کن این درد و بلا را
داریم تمنای لقای تو خدا را
بردار ز رخ پرده و بنمای لقا را
ای کرده فراموش درین واقعه ما را
رحمی کن و مگذار دگر پیک صبا را
کان بی خبر از تو بمن بی خبر آید
عمریست که شوق رخ نیکوی تو داریم
در جان حزین آرزوی روی تو داریم
در دل شکن سلسله موی تو داریم
در سینه هوای قد دلجوی تو داریم
در سر هوس خاک سر کوی تو داریم
پیوسته خیال خم ابروی تو داریم
ای خوبتر از هر چه به پیش نظر آید
ماییم که در دوستیت یک جهتانیم
در راه تو هر عهد که بستیم بر آنیم
عمریست که تو غایبی و ما نگرانیم
در آرزوی روی تو با آه و فغانیم
دور از تو بسی خسته دل سوخته جانیم
مپسند کزین بیش درین غصه بمانیم
مگذار که جان از تن فرسوده بر آید
در محنت هجران تو ای سرو سمنبر
داریم دل مضطرب و جان مکدر
کو مژده وصلت که دماغ دل مضطر
گردد ز نسیم اثرش باز معطر
ز انسان که نومید ظفر از ایزد داور
در دشت احد وقت هجوم صف کافر
بهر مدد لشگر خیرالبشر آید
شاهی که سر چرخ برین خاک در اوست
در تمشیت کار قضا کارگر اوست
اوراق فلک دفتر فضل و هنر اوست
ایجاد بشر پرتو فیض نظر اوست
بحریست که ارواح ائمه گهر اوست
نخلیست که توفیق ولایت ثمر اوست
هیهات که از نخل دگر این ثمر آید
ای ذره از خاک درت طینت آدم
وز دولت پابوس تو آن خاک مکرم
تشریف امامت بوجود تو مسلم
ذات تو بمجموعه موجود مقدم
ای بنیه عالم بتولای تو محکم
تا هست ز عالم اثر بنیه بعالم
مشکل که وجودی ز تو پاکیزه تر آید
شاها تو همانی که برین صفحه ایام
در اول حال از تو رقم شد خط اسلام
پیش از تو ز اسلام نمی برد کسی نام
حالا که جهان یافته با شرع تو آرام
گر جمعی پریشان سیه نامه بد نام
خواهد که این صبح بتزویر شود شام
مپسند که تذویر چنین معتبر آید
با تیغ دو سر قصد سر اهل خطا کن
سر متصل از تن بسر تیغ جدا کن
درد دل شوریده ما بین و دوا کن
از لطف تو هر کام که داریم روا کن
در کار عدو قاعده صبر رها کن
در رهگذر شرع خود اندیشه ما کن
مگذار که خاری بسر رهگذر آید
شاها اثر دوستیست رونق دین است
خوش آنکه درین دوستی از اهل یقین است
هر کس که درت را ز غلامان کمین است
در انجمن اهل وفا صدر نشین است
مداحی تو کار فضولی حزین است
حقا که چنین بوده و آغاز چنین است
تا بلبل طبعش بفصاحت بسر آید

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وقتست که شام غم هجران بسر آید
در باغ امل نخل تمنا ببر آید
هوش مصنوعی: زمانی خواهد رسید که شب غم و جدایی به پایان می‌رسد و در باغ آرزوها، درخت خواسته‌ها می‌روید.
ماه غرض از مطلع امید بر آید
در ظلمت شب مژده فیض سحر آید
هوش مصنوعی: ماه به عنوان نمادی از امید در دل تاریکی شب طلوع می‌کند و بشارت می‌دهد که نعمت و خوشبختی از سحرگاه می‌رسد.
از برج وبال اختر طالع بدر آید
در آرزوی وصل دعا کارگر آید
هوش مصنوعی: از آسمان و درخشش ستاره‌ها، ماه روشن و زیبا نمایان می‌شود و در آرزوی رسیدن به وصال، دعاها مؤثر خواهند بود.
دلدار سفر کرده ما از سفر آید
هوش مصنوعی: عزیز ما که به سفر رفته بود، حالا به زودی برمی‌گردد.
ای درد و بلا دوریت ارباب وفا را
نزدیک شو و دور کن این درد و بلا را
هوش مصنوعی: ای درد و رنج، دوری تو باعث شده که به محبت و وفای واقعی نزدیک شوم. پس لطفاً این درد و رنج را از من دور کن.
داریم تمنای لقای تو خدا را
بردار ز رخ پرده و بنمای لقا را
هوش مصنوعی: ما با اشتیاق و آرزوی دیدار تو هستیم، ای خدا! پرده را از چهره‌ات کنار بزن و خودت را به ما نشان بده.
ای کرده فراموش درین واقعه ما را
رحمی کن و مگذار دگر پیک صبا را
هوش مصنوعی: ای کسی که در این ماجرا ما را فراموش کرده‌ای، بر ما رحم کن و نگذار دوباره پیام‌آور صبح، خبر از حال ما بیاورد.
کان بی خبر از تو بمن بی خبر آید
هوش مصنوعی: کسی که از حال تو بی‌خبر است، ممکن است به سراغ من بیاید و من نیز از او بی‌خبر باشم.
عمریست که شوق رخ نیکوی تو داریم
در جان حزین آرزوی روی تو داریم
هوش مصنوعی: مدت زیادی است که به زیبایی چهره‌ات مشتاقیم و در دل، دلتنگی برای دیدن روی تو داریم.
در دل شکن سلسله موی تو داریم
در سینه هوای قد دلجوی تو داریم
هوش مصنوعی: در قلب خود عشق و محبت تو را داریم و در وجودمان آرزوی دیدن قامت زیبا و دل‌نواز تو را در سینه حس می‌کنیم.
در سر هوس خاک سر کوی تو داریم
پیوسته خیال خم ابروی تو داریم
هوش مصنوعی: ما همواره در دل خود آرزو داریم که در کنار کوی تو باشیم و همیشه به یاد خم ابرویت هستیم.
ای خوبتر از هر چه به پیش نظر آید
هوش مصنوعی: تو زیباترینی از هر چیزی که به چشم می‌آید.
ماییم که در دوستیت یک جهتانیم
در راه تو هر عهد که بستیم بر آنیم
هوش مصنوعی: ما کسانی هستیم که در دوستیت تمام دنیای خود را می‌بینیم و در راه تو به هر وعده‌ای که داده‌ایم، پایبندیم.
عمریست که تو غایبی و ما نگرانیم
در آرزوی روی تو با آه و فغانیم
هوش مصنوعی: سال‌هاست که تو در دسترس نیستی و ما نگران و دل‌تنگ هستیم، در حالی که در آرزوی دیدن چهره‌ات با درد و ناله‌ای جانکاه به سر می‌بریم.
دور از تو بسی خسته دل سوخته جانیم
مپسند کزین بیش درین غصه بمانیم
هوش مصنوعی: دور از تو بسیار دل شکسته و جان سوخته‌ایم، نگذار که بیشتر از این در این ناراحتی بمانیم.
مگذار که جان از تن فرسوده بر آید
هوش مصنوعی: اجازه نده که روح از بدن خسته و فرسوده جدا شود.
در محنت هجران تو ای سرو سمنبر
داریم دل مضطرب و جان مکدر
هوش مصنوعی: در سختی و دوری تو، ای سرو خوش‌ قامت، دل ما ناآرام و جان ما پر از غم و نگرانی است.
کو مژده وصلت که دماغ دل مضطر
گردد ز نسیم اثرش باز معطر
هوش مصنوعی: کجاست بشارت دیدارت که دل بی‌تاب و نگران، با بوی نسیم عشق تو سرشار از عطر و خوشبو شود؟
ز انسان که نومید ظفر از ایزد داور
در دشت احد وقت هجوم صف کافر
هوش مصنوعی: از انسان ناامید، پیروزی از خداوند دادگر در روز حمله کافران در دشت احد برنمی‌آید.
بهر مدد لشگر خیرالبشر آید
هوش مصنوعی: به کمک لشکری که بهترین انسان‌ها هستند، می‌آید.
شاهی که سر چرخ برین خاک در اوست
در تمشیت کار قضا کارگر اوست
هوش مصنوعی: پادشاهی که در این دنیا بر تخت نشسته، در اداره امور زندگی و سرنوشت مردم، قدرت و تأثیرگذاری او مشهود است.
اوراق فلک دفتر فضل و هنر اوست
ایجاد بشر پرتو فیض نظر اوست
هوش مصنوعی: آسمان مانند دفتری است که فضیلت و هنر او را ثبت کرده است و وجود انسان نتیجه‌ای از نور بخشش نگاه اوست.
بحریست که ارواح ائمه گهر اوست
نخلیست که توفیق ولایت ثمر اوست
هوش مصنوعی: این بیت به مفهوم عمیق و خاصی اشاره دارد. در آن به یک دریا اشاره شده که ارواح ائمه در آن نهفته‌اند و همچنین به درختی اشاره شده که میوه‌اش به دست آوردن نعمت‌های ولایت است. به عبارتی، این متن نشان‌دهنده‌ی ارتباط عمیق و ارزشمندی میان ائمه و نعمت‌های معنوی است که از طریق ولایت به دست می‌آید.
هیهات که از نخل دگر این ثمر آید
هوش مصنوعی: به هیچ وجه از این نخل، میوه‌ای دیگر نخواهد آمد.
ای ذره از خاک درت طینت آدم
وز دولت پابوس تو آن خاک مکرم
هوش مصنوعی: ای ذره، تو از خاکی هستی که نعمت وجود آدم در آن نهفته است و به خاطر احترام به تو، آن خاک جایگاهی والاتر پیدا کرده است.
تشریف امامت بوجود تو مسلم
ذات تو بمجموعه موجود مقدم
هوش مصنوعی: وجود تو رحمت و برکت را به همراه دارد و مقام امامت به وجود تو وابسته است. تو از تمام موجودات برتری و مقدم‌تری.
ای بنیه عالم بتولای تو محکم
تا هست ز عالم اثر بنیه بعالم
هوش مصنوعی: ای بنیاد و اساس عالم، استواری تو به مانند بنایی محکم است که هر گاه تأثیراتی در جهان وجود دارد، بر پایه و اساس وجود تو استوار می‌باشد.
مشکل که وجودی ز تو پاکیزه تر آید
هوش مصنوعی: هیچ مشکلی وجود ندارد که از تو پاک‌تر باشد.
شاها تو همانی که برین صفحه ایام
در اول حال از تو رقم شد خط اسلام
هوش مصنوعی: ای پادشاه، تو همان کسی هستی که در آغاز زمان، بخشی از تاریخ اسلام به نام تو ثبت شده است.
پیش از تو ز اسلام نمی برد کسی نام
حالا که جهان یافته با شرع تو آرام
هوش مصنوعی: قبل از ظهور تو، کسی در مورد اسلام صحبت نمی‌کرد، اما حالا که با قوانین و دستورات تو جهان آشنا شده، در آرامش است.
گر جمعی پریشان سیه نامه بد نام
خواهد که این صبح بتزویر شود شام
هوش مصنوعی: اگر گروهی بخواهند که به خاطر بدی‌ها و رفتارهای ناپسندشان رسوا شوند، این صبح که با امید و خوشی آغاز می‌شود به زودی به شبی پر از فریب و نیرنگ تبدیل خواهد شد.
مپسند که تذویر چنین معتبر آید
هوش مصنوعی: این جمله بیانگر این است که به خودت اجازه نده که فریب ظاهر چیزها را بخوری یا به اعتبار ظاهری آنها اعتماد کنی. در واقع، به عمق مسائل توجه کن و تنها به آنچه که به نظر می‌رسد متکی نباش.
با تیغ دو سر قصد سر اهل خطا کن
سر متصل از تن بسر تیغ جدا کن
هوش مصنوعی: با شمشیر دو سر به سر اهل خطا حمله کن و سر را از بدن جدا کن.
درد دل شوریده ما بین و دوا کن
از لطف تو هر کام که داریم روا کن
هوش مصنوعی: در دل ما راز و دردهایی است که باید بیان شود. از سوی تو، بخاطر لطفت، هر خواسته‌ای که داریم برآورده کن.
در کار عدو قاعده صبر رها کن
در رهگذر شرع خود اندیشه ما کن
هوش مصنوعی: در مواجهه با دشمن، از صبر و تحمل دست بردار و به اصول اسلامی و شرعی خود فکر کن و عمل نما.
مگذار که خاری بسر رهگذر آید
هوش مصنوعی: اجازه نده که در مسیرت سختی و مشکل پیش بیاید.
شاها اثر دوستیست رونق دین است
خوش آنکه درین دوستی از اهل یقین است
هوش مصنوعی: دوستی تأثیر مثبتی بر دین دارد و خوشا به حال آن کسی که در این دوستی از افراد مومن و مطمئن است.
هر کس که درت را ز غلامان کمین است
در انجمن اهل وفا صدر نشین است
هوش مصنوعی: هر کسی که در دروازه تو منتظر است و به تو خدمت می‌کند، در جمع وفاداران در جایگاه بالایی قرار دارد.
مداحی تو کار فضولی حزین است
حقا که چنین بوده و آغاز چنین است
هوش مصنوعی: مداحی تو نوعی دخالت نارواست، و واقعاً همینطور است و همه‌چیز از همین‌جا آغاز شده.
تا بلبل طبعش بفصاحت بسر آید
هوش مصنوعی: بلبل به قدری زیبا و فصیح ترانه می‌خواند که هر کسی از شنیدن آن لذت می‌برد.