فروغی بسطامیغزل شمارهٔ ۱۶۷
خداخوان تا خدادان فرق دارد
که حیوان تا به انسان فرق دارد
موحد را به مشرک نسبتی نیست
که واجب تا به امکان فرق دارد
محقق را مقلد کی توان گفت
که دانا تا به نادان فرق دارد
مناجاتی خراباتی نگردد
که سیر جسم تا جان فرق دارد
مخوان آلوده‌دامن هر کسی را
که دامان تا به دامان فرق دارد
من و ابروی یار و شیخ و محراب
مسلمان تا مسلمان فرق دارد
من و می‌خانه، خضر و راه ظلمات
که می با آب حیوان فرق دارد
مخوان دور فلک را دور ترسا
که دوران تا به دوران فرق دارد
مکن تشبیه زلفش را به سنبل
پریشان تا پریشان فرق دارد
مبر پیش دهانش غنچه را نام
که خندان تا به خندان فرق دارد
چه نسبت شاه ایران را به خاقان
که سلطان تا به سلطان فرق دارد
مظفر ناصرالدین‌شاه غازی
که فرش با سلیمان فرق دارد
رخش را مه مگو هرگز فروغی
که خور با ماه تابان فرق دارد
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خداخوان تا خدادان فرق دارد
که حیوان تا به انسان فرق دارد
هوش مصنوعی: فردی که فقط به یاد خدا مشغول است و از عمق وجودش او را درک نمی‌کند، با فردی که واقعاً خدا را می‌شناسد و وجودش را در زندگی‌اش حس می‌کند، تفاوت دارد، همان‌طور که انسان‌ها با حیوانات متفاوتند.
موحد را به مشرک نسبتی نیست
که واجب تا به امکان فرق دارد
هوش مصنوعی: انسان مؤمن و یکتاپرست هیچ نسبتی با کافر و چندخدای پرست ندارد، زیرا بین واجب و ممکن تفاوت وجود دارد.
محقق را مقلد کی توان گفت
که دانا تا به نادان فرق دارد
هوش مصنوعی: محقق را نمی‌توان مقلد دانست که او از نادان متمایز است.
مناجاتی خراباتی نگردد
که سیر جسم تا جان فرق دارد
هوش مصنوعی: دعایی که از دل برمی‌آید و در آن حالتی از ناامیدی وجود دارد، هرگز خراب نمی‌شود؛ زیرا تفاوت بسیاری بین حالت جسمانی و روحانی وجود دارد.
مخوان آلوده‌دامن هر کسی را
که دامان تا به دامان فرق دارد
هوش مصنوعی: به هر کسی که دست و دامنش آلوده است، توجه نکنید؛ زیرا هرکس که به ظاهر با دیگران متفاوت است، ممکن است در باطن هم تفاوت‌های زیادی داشته باشد.
من و ابروی یار و شیخ و محراب
مسلمان تا مسلمان فرق دارد
هوش مصنوعی: من و ابروی محبوب، و شیخ و محراب، هر کدام از مسلمانان هستیم، اما تا زمانی که مسلمان واقعی نباشیم، تفاوت‌هایمان محسوس است.
من و می‌خانه، خضر و راه ظلمات
که می با آب حیوان فرق دارد
هوش مصنوعی: من و مکانی برای نوشیدن شراب، همانند خضر که در تاریکی‌ها راه می‌گردد، زیرا این شراب با آب حیات تفاوت دارد.
مخوان دور فلک را دور ترسا
که دوران تا به دوران فرق دارد
هوش مصنوعی: دوران زمان را با توجه به اوهام و خیالات تو به صورت غیر واقعی نپندار، چرا که هر دورانی با دیگری متفاوت است و نباید به اشتباه آنها را یکی دانست.
مکن تشبیه زلفش را به سنبل
پریشان تا پریشان فرق دارد
هوش مصنوعی: زلف او را به سنبل هرگز مقایسه نکن، زیرا سنبل به خودی خود پریشان است، در حالی که او پریشانی متفاوتی دارد.
مبر پیش دهانش غنچه را نام
که خندان تا به خندان فرق دارد
هوش مصنوعی: نام غنچه را در برابر دهان او نبر، زیرا لبخند و خندیدن با هم تفاوت دارند.
چه نسبت شاه ایران را به خاقان
که سلطان تا به سلطان فرق دارد
هوش مصنوعی: این بیت اشاره دارد به تفاوت‌های اساسی میان مقام‌ها و موقعیت‌های مختلف در سلسله مراتب قدرت. به طور خاص، می‌گوید که تفاوت میان شاه ایران و خاقان یا امپراتور چینی قابل مقایسه است و همچنین تفاوت میان یک سلطان و دیگر سلاطین نیز وجود دارد. این بدان معناست که هر مقام و سلطنت ویژگی‌ها و جایگاه خاص خود را دارد و نمی‌توان آنها را به سادگی با هم مقایسه کرد.
مظفر ناصرالدین‌شاه غازی
که فرش با سلیمان فرق دارد
هوش مصنوعی: مظفر ناصرالدین‌شاه غازی به نوعی با سلیمان تفاوت دارد و به همین خاطر، فرش و زندگی او نیز متفاوت است.
رخش را مه مگو هرگز فروغی
که خور با ماه تابان فرق دارد
هوش مصنوعی: به هیچ‌وجه درباره‌ی زیبایی و درخشش چهره‌ات سخن نگو، چون نور خورشید با نور شب‌پره‌ها تفاوت دارد.
حاشیه ها
1387/11/24 14:01
با احترام در مصرع اول بیت هفتم چه نسبت درست تر از چو نسبت است
---
پاسخ: با تشکر، بیت یازدهم منظور بوده و مطابق نظر شما تغییر کرد.
1397/09/14 12:12
رضا زنگنه
حسن مهدی اعتباری، شاعر جوان و خوش آتیه کشورمان این شعر را با آهنگی از استاد میری خوانده
1398/10/30 20:12
من ومیخانه ، خضر و راه ظلمات-----درست است