گنجور

نزدیک شدن حوا به درخت ممنوع

مأیوس شد ز آدم و شد سوی زوجه‏‌اش
هم در دهان حیه و هم از ره دغا
گفتا حلال گشت درختی که بُد حرام
از حسن طاعتی که نمودید با خدا
خواهی که بر تو کشف شود سرّ این سخن
رو نزد آن درخت بخور زان بیازما
خیل فرشته هست نگهبان این درخت
از بهر منع در کف ایشان حراب‏ها
آن را که آن درخت حلال است ره دهد
آن را که شد حرام زنندش به حرب‏ها
گر تو بدان درخت روی تا بری بری
منعت اگر کنند بدان کان نشد روا
گر تو از آن درخت خوری بیشتر ز شوی
گردی بر او مسلط در امر و نهی‏ها!
حوا بدان درخت توجه نمود و رفت
تا موضعی که بود در آنجا فرشته‏ها
می‏خواستند منع کنندش از آن درخت
منع آمد از جناب خدا اهل منع را
زنهار منع او مکنید و رهش دهید
تا اهل عقل گردد از اهل هوا جدا
نهیش نموده داده خرد داده اختیار
آن را کنید منع که نیست از اولی النهی‏
عاقل اگر مطیع شود می‏برد ثواب
ور عاصی است می‏برد از خویشتن سزا

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: سید صادق هاشمی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مأیوس شد ز آدم و شد سوی زوجه‏‌اش
هم در دهان حیه و هم از ره دغا
هوش مصنوعی: او از انسان ناامید شد و به سوی همسرش رفت، در حالی که هم در دام حیات و هم از طریق فریب در حال حرکت بود.
گفتا حلال گشت درختی که بُد حرام
از حسن طاعتی که نمودید با خدا
هوش مصنوعی: درختی که پیش از این برای خدا ناپاک و حرام بود، به واسطه‌ی حسن اطاعت و انجام طاعات شما اکنون حلال شده است.
خواهی که بر تو کشف شود سرّ این سخن
رو نزد آن درخت بخور زان بیازما
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی راز این سخن برایت روشن شود، به آن درخت نزدیک شو و از میوه‌اش بخور تا به حقیقت دست یابی.
خیل فرشته هست نگهبان این درخت
از بهر منع در کف ایشان حراب‏ها
هوش مصنوعی: بسیاری از فرشتگان در اطراف این درخت حضور دارند تا از آن محافظت کنند، و در دست آن‌ها سلاح‌هایی برای جلوگیری از نزدیک شدن دیگران وجود دارد.
آن را که آن درخت حلال است ره دهد
آن را که شد حرام زنندش به حرب‏ها
هوش مصنوعی: کسی که به درخت حلال دسترسی دارد، در مسیر درست قرار می‌گیرد، اما کسی که به حرام آلوده شده، به نزاع و مشکلات کشیده خواهد شد.
گر تو بدان درخت روی تا بری بری
منعت اگر کنند بدان کان نشد روا
هوش مصنوعی: اگر تو به آن درختی که بر روی آن هستی، ادامه دهی و راه خود را بروی، مانع تو نخواهند شد، زیرا این کار ناپسند است.
گر تو از آن درخت خوری بیشتر ز شوی
گردی بر او مسلط در امر و نهی‏ها!
هوش مصنوعی: اگر تو از آن درخت بیشتر بهره‌برداری کنی، بر او تسلط پیدا می‌کنی و می‌توانی در امور و دستورات او نفوذ کنی.
حوا بدان درخت توجه نمود و رفت
تا موضعی که بود در آنجا فرشته‏ها
هوش مصنوعی: حوا به درخت نگاه کرد و به جایی رفت که فرشته‌ها در آنجا حضور داشتند.
می‏خواستند منع کنندش از آن درخت
منع آمد از جناب خدا اهل منع را
هوش مصنوعی: آنها سعی کردند او را از نزدیک شدن به آن درخت باز دارند، اما خود خداوند به کسانی که در این کار دخالت می‌کنند اجازه نداد که او را منع کنند.
زنهار منع او مکنید و رهش دهید
تا اهل عقل گردد از اهل هوا جدا
هوش مصنوعی: مواظب باشید او را منع نکنید و راهش را باز بگذارید تا بتواند به عقل و درک برسد و از دنبال کردن هوس‌های بی‌مورد خود جدا شود.
نهیش نموده داده خرد داده اختیار
آن را کنید منع که نیست از اولی النهی‏
هوش مصنوعی: این بیت به معنی این است که انسان به وسیله خرد و عقل، اختیار و اراده دارد. اما اگر بخواهد از انجام کاری جلوگیری کند، باید به درستی تشخیص دهد که این کار از اول هم منع نشده است. به عبارت دیگر، انسان می‌تواند با استفاده از عقل و تفکر، انتخاب‌های خود را انجام دهد، اما باید در نظر داشته باشد که بعضی از انتخاب‌ها هیچ وقت منع نشده‌اند.
عاقل اگر مطیع شود می‏برد ثواب
ور عاصی است می‏برد از خویشتن سزا
هوش مصنوعی: اگر فرد عاقل تسلیم شود، پاداش می‌گیرد و اگر نافرمان باشد، از خود به مجازات می‌رسد.