گنجور

آدم فریب ابلیس نخورد

ابلیس دید کآدم خاکی بزرگ شد
از حق نیافت منزلت و جاه و اجتبا
پیچید همچو مار و شد اندر دهان مار
مارش کشید تا به جنان از ره خفا
آمد به پیش آدم و گفت از ره فریب
ای آنکه سجده کرد تو را اهل اصطفا
زان نهی کرده ‏اند شما را از این درخت
تا علم غیب حق نشود کشف بر شما
یا آنکه در جهان بنمانید جاودان
باشید در بلای بلا معرض فنا
تأکید حرف خویش به ایمان نمود و گفت
واللّه ناصح توام و حق بدین گوا
آدم بدین گمان که نصیحت گرست مار
غافل از این که دیو در این مار کرده جا
گفتا که مار! بازی ابلیس خورده ‏ای؟
کی بر خدای پاک خیانت بود روا
آخر به نام او تو قسم یاد می‏کنی
تعظیم چون کنیش چو خائن بود خدا
من هم به غیر اذن تناول چسان کنم
کی بی‏رضای او شود این حاجتم روا

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: سید صادق هاشمی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ابلیس دید کآدم خاکی بزرگ شد
از حق نیافت منزلت و جاه و اجتبا
هوش مصنوعی: ابلیس مشاهده کرد که آدم از خاک ساخته شده و به مقام و منزلت دست نیافته است و به انتخاب و برگزیده شدن نائل نشده است.
پیچید همچو مار و شد اندر دهان مار
مارش کشید تا به جنان از ره خفا
هوش مصنوعی: این شعر به توصیف یک مار اشاره دارد که به طور مخرّب و خطرناک وارد دهان مار دیگری می‌شود و این روند به گونه‌ای پیش می‌رود که انگار به دنیای بهشتی و مطلوب می‌رسد، اما در واقع از راهی پنهان و نامطلوب عبور می‌کند. در واقع، به تودرتو بودن و پیچیدگی اوضاع اشاره دارد.
آمد به پیش آدم و گفت از ره فریب
ای آنکه سجده کرد تو را اهل اصطفا
هوش مصنوعی: شیطان به نزد آدم آمد و به او گفت: ای کسی که مورد انتخاب و احترام قرار گرفته‌ای، من با فریب به نزد تو آمده‌ام.
زان نهی کرده ‏اند شما را از این درخت
تا علم غیب حق نشود کشف بر شما
هوش مصنوعی: به شما آموزش داده‌اند که از این درخت دوری کنید تا علم غیب و حقیقت برایتان روشن نشود.
یا آنکه در جهان بنمانید جاودان
باشید در بلای بلا معرض فنا
هوش مصنوعی: یا اینکه در این دنیا بمانید و جاودانه شوید، یا در سختی‌ها، در معرض نابودی قرار بگیرید.
تأکید حرف خویش به ایمان نمود و گفت
واللّه ناصح توام و حق بدین گوا
هوش مصنوعی: او به تأکید سخن خود اشاره کرد و گفت که به خدا قسم، من خیرخواه تو هستم و حق را به این حقیقت گواهی می‌دهم.
آدم بدین گمان که نصیحت گرست مار
غافل از این که دیو در این مار کرده جا
هوش مصنوعی: انسان به فکر این است که نصیحت‌کننده‌ای او را راهنمایی می‌کند، غافل از اینکه در پس این نصیحت، نیرویی شیطانی پنهان شده است.
گفتا که مار! بازی ابلیس خورده ‏ای؟
کی بر خدای پاک خیانت بود روا
هوش مصنوعی: گفت: آیا تو به دام شیطان افتاده‌ای؟ آیا خیانت به خداوند پاک جایز است؟
آخر به نام او تو قسم یاد می‏کنی
تعظیم چون کنیش چو خائن بود خدا
هوش مصنوعی: در نهایت، زمانی که به نام او قسم می‌خوری، باید به او احترام بگذاری؛ اما اگر فردی به او خیانت کرده باشد، چگونه می‌توان او را مورد تعظیم قرار داد؟
من هم به غیر اذن تناول چسان کنم
کی بی‏رضای او شود این حاجتم روا
هوش مصنوعی: من چگونه می‌توانم بدون اجازه او چیزی بخورم، در حالی که خواسته‌ام تنها با رضایت او برآورده می‌شود؟