رباعی شمارهٔ ۲۷
اطلاعات
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
حاشیه ها
بیت دو/ مصرع اول: رفتم چو من از میان...
مصرع آخر بدینگونه صحیح است:
یا من بودی منت نمیدانستم
این رباعی را بسیار قبل در یکی از مجلات مطبوعه ی زمان سابق دیده بودم، و زیبایی آن، باعث گردید تا کنون در ذهن نقش بندد. نگارش «یا» به صورت «با» باعث یکی شدنِ مصرع های اول و چهارم می شود که ناسره است.
علاوه بر آن نهایت ذوق شاعر در مصرع چهارم نمایانده می شود که با گذاشتن «ی» به جای «ب» در مصرع آخر، اصلِ رباعی و ذوق والای این عارف کامل نمایان می گردد.
فرمایشِ دوست گرامی، جناب «حامد» نیز صحیح است:
نگارش «چه» به جای «چو» اشتباه است و معنای رباعی را ناقص و گنگ می کند.
بیت اول مصرع دوم بهتر است به جای "با" از "یا" استفاده شود تا معنی زیباتری بدهد
و بیت دوم مصرع اول به صورت "رفتم چو من از میان ترا دانستم" تغییر کند بهتر است زیرا "چه من ار میان" تعبییر و لفط نامملموسی است.
تا من بودی منت نمیدانستم
یا من بودی منت نمیدانستم
رفتم چو من از میان ترا دانستم
با من بودی منت نمیدانستم
با من بودی منت نمیدانستم
(همیشه با من بودی اما نمیشناختمت .بیدلی در همه احوال خدا با او بود)
یا من بودی منت نمیدانستم
(یا اینکه تو خود من بودی و اصل ذات من )
رفتم چو من از میان ترا دانستم
تا من بودی منت نمیدانستم
(تا من بودن من باقی بود تو را نمیشناختم)
جناب بنا زاده عزیز الحقّ به معنای بسیار لطیفی پرداختید.
با توجه به ای این که در نسخه های خطی قدیم، معمولن نقطه گذاری نمیشد بنابراین در اکثر مواقع تشخیص «با و تا و یا و...» از یکدیگر کار دشواری بود و گاه باید به معنی توجه شود و استفادههای مشابه شاعر در سایر ابیات و همچنین سنت ادبی و رسمالخط نسخه. با این حال، تفسیر دوست گرامی جناب بنازاده صحیح مینماید.
در کتاب بهترین امید که سال 48 چاپ شده، اخوان ثالث بدون ذکر نام شاعر این رباعی را اینگونه آورده است:
با من بودی منت نمیدانستم
یا من بودی منت نمیدانستم
چون من شدم از میان تورا دانستم
تا من بودی منت نمیدانستم
سخن بزرگان است و بر زبان من عاریت
حق توفیق استقامت به همه ما عنایت فرماید
سلام و درود بر بزرگان ادب و زحمتکشان سابت گرانمایه گنجور.
گفتار همه عزیزان درست ولی نوشتار شهرام بنازاده عزیز به نظر به حق و اصل نزدیکتر میاید. ولقد خلقنالانسان و نعلم و ما توسوس به نفسه " و نحن اقرب الیه من حبل الورید " ...
گفتی که منم درتو ، تو در من و من در تو
چون است نمیگنجد چونان منی اندر تو ...
پایدار باشید.
پاینده باشید جناب شهرام بنازاده و سپاس از شما
با من بودی منت نمیدانستم؟
یا من بودی منت نمیدانستم؟
رفتم چو من از میان ترا دانستم
تا من بودی منت نمیدانستم
دوستان عزیز به وجه سوالی بیت اول توجه نکردند.اولا این رباعی به این شکل وسیاق درست است وگرنه درمصراع چهارم قافیه تکرار میشود وازعیبهای فاحش است.
ضمنا اگر بیت اول را به وجه سوالی بخوانیم
بیت دوم درشکل جواب بیت اول درست می نماید. کلمات قافیه با- یا- تا
با من بودی منت نمیدانستم
یا من بودی منت نمیدانستم
رفتم چو من از میان ، تو را دانستم
تا من بودی! منت نمیدانستم
ملامحسن داماد ملاصدرا ست و شعرهایش بیشتر جنبه فلسفی دارد
در این رباعی هم بحثش ادامه همان نگاه فلسفی ست
اگر اینگونه بخوانیم قابل فهم تراست
با من بودی من نمی دیدمت / خود من بودی من نمی دیدمت / تا اینکه این من از میانه برخاست / چون تا من بود نمیگذاشت تو را ببینم

فیض کاشانی