گنجور

غزل شمارهٔ ۳۸۷

تا بکی این نفس کافر کیش کافرتر شود
تا بچند این دیدهٔ بی شرم ننگ سر شود
بس فسون خواندم برین نفس دغا فرمان نبرد
بس نصیحت کردمش شاید بحق رهبر شود
عمر خودرا صرف کردم درفنون علم وفضل
تا بود چشم دلم از علم روشن تر شود
بر من این علم و هنردرهای رحمت را ببست
دیده هرگز کس کلید قفل قفل در شود
گفتم آخر میکنم کاری که بهتر باشد آن
من چه دانستم که آخر کار من بدتر شود
ای خدا رحمی بکن بر بنده بیچاره ات
بد بود نیکوش کن نیکوست نیکوتر شود
بنده را ارشاد کن شاید رسد در دولتی
هر کرا مرشد تو باشی زآسمان برتر شود
آنکه قابل نیست زار شاد تو قابل می شود
ور بود قابل زارشاد تو قابل تر شود
دانشی را لطف کن کزوی محبت سرزند
شاید از اکسیر عشقت این مس من زر شود
عزم و اخلاصی بده تا معرفت گیرد کمال
معرفت کامل چوشد اخلاص کاملتر شود
چو نشود اخلاص کاملتر رسد سلطان عشق
آنچه بود افسار درسربعد از این افسر شود
سهل وآسان کی دهددست اینچنین گنجی مگر
پای تا سر زاری و افغان چشم تر شود
تا نباشد بندهٔ را عزم و اخلاص علی
کی امیرالمومنین و نفس پیغمبر شود
سالها باید بگردد آفتاب و مشتری
تا که در برج سعادت نطفه حیدر شود
در زمین دل بکار ای فیض تخم معرفت
پس زچشمش آب ده تا ریشه محکمتر شود
پس بچین از شاخسارش میوه های گونه گون
کز لطافت رشک باغ و جنت و کوثر شود

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

تا بکی این نفس کافر کیش کافرتر شود
تا بچند این دیدهٔ بی شرم ننگ سر شود
هوش مصنوعی: تا کی این نفس کافر و نافرمان بیشتر از این کافر و نافرمان خواهد شد؟ تا کی این چشم بی‌شرم به ننگ و عیب خود ادامه خواهد داد؟
بس فسون خواندم برین نفس دغا فرمان نبرد
بس نصیحت کردمش شاید بحق رهبر شود
هوش مصنوعی: من زمان زیادی را صرف سخن گفتن و نصیحت کردن این نفس فریبنده کردم، اما او به هیچ‌یک از این نصیحت‌ها گوش نداد و همچنان به سوی نادرست می‌رود.
عمر خودرا صرف کردم درفنون علم وفضل
تا بود چشم دلم از علم روشن تر شود
هوش مصنوعی: من زندگی‌ام را در یادگیری علم و دانش گذراندم تا بتوانم دل خود را بیشتر از علم روشن کنم.
بر من این علم و هنردرهای رحمت را ببست
دیده هرگز کس کلید قفل قفل در شود
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که علم و هنر برای من درهای رحمت را بسته‌اند و هیچ‌کس قادر نیست قفل این در را باز کند. به عبارتی، به نظر می‌رسد که راه رسیدن به نعمت‌ها و رحمت‌ها بر من مسدود شده است و کسی نمی‌تواند این وضعیت را تغییر دهد.
گفتم آخر میکنم کاری که بهتر باشد آن
من چه دانستم که آخر کار من بدتر شود
هوش مصنوعی: به خودم قول دادم که کاری انجام دهم که نتیجه‌اش بهتر باشد، اما نمی‌دانستم که در نهایت اوضاع بدتر خواهد شد.
ای خدا رحمی بکن بر بنده بیچاره ات
بد بود نیکوش کن نیکوست نیکوتر شود
هوش مصنوعی: ای خدا به بنده ناتوانت رحم کن، اگر چه قبلاً کارهای ناپسندی کرده، اما حالا او را نیکو کن تا بهتر و نیکوتر شود.
بنده را ارشاد کن شاید رسد در دولتی
هر کرا مرشد تو باشی زآسمان برتر شود
هوش مصنوعی: مرا راهنمایی کن تا شاید به مقام بلندی برسم. هر کسی که تو راهنمای او باشی، از همه آسمان‌ها والاتر می‌شود.
آنکه قابل نیست زار شاد تو قابل می شود
ور بود قابل زارشاد تو قابل تر شود
هوش مصنوعی: کسی که شایستگی ندارد، وقتی تحت تأثیر شادی تو قرار بگیرد، به مرور شایسته می‌شود. و اگر کسی هم شایسته باشد، با شادی تو شایستگی‌اش بیشتر می‌شود.
دانشی را لطف کن کزوی محبت سرزند
شاید از اکسیر عشقت این مس من زر شود
هوش مصنوعی: ای کاش لطفی کنی و دانشی به من بدهی که از محبت تو نشات بگیرد، شاید با اثر عشق تو، این مس من به طلا تبدیل شود.
عزم و اخلاصی بده تا معرفت گیرد کمال
معرفت کامل چوشد اخلاص کاملتر شود
هوش مصنوعی: به من اراده و صداقت بده تا شناخت من به کمال برسد. هرچه شناختم عمیق‌تر شود، اخلاص من نیز بیشتر خواهد شد.
چو نشود اخلاص کاملتر رسد سلطان عشق
آنچه بود افسار درسربعد از این افسر شود
هوش مصنوعی: وقتی که اخلاص کامل وجود نداشته باشد، محبت و عشق به اوج نمی‌رسد. در این حالت، آنچه که قبلاً کنترل‌کننده و محدود کننده بود، بعداً به کمال و مقام بلندتری بدل خواهد شد.
سهل وآسان کی دهددست اینچنین گنجی مگر
پای تا سر زاری و افغان چشم تر شود
هوش مصنوعی: به راحتی و آسانی که چیزی ارزشمند به دست نمی‌آید، مگر اینکه تمام وجود انسان پر از اندوه و گریه باشد.
تا نباشد بندهٔ را عزم و اخلاص علی
کی امیرالمومنین و نفس پیغمبر شود
هوش مصنوعی: اگر شخصی از عزم و صداقت علی برخوردار نباشد، چگونه می‌تواند به مقام امیرالمؤمنین و ویژگی‌های نفس پیامبر (ص) نائل شود؟
سالها باید بگردد آفتاب و مشتری
تا که در برج سعادت نطفه حیدر شود
هوش مصنوعی: سال‌ها باید بگذرد تا خورشید و سیاره مشتری در جایگاه مناسب خود قرار بگیرند تا نطفه‌ی حیدر (علی) شکل بگیرد و به وجود آید.
در زمین دل بکار ای فیض تخم معرفت
پس زچشمش آب ده تا ریشه محکمتر شود
هوش مصنوعی: در دل انسان، seeds of wisdom و دانش را بکار و سپس با نگاه و محبت خود به آن، آن را آبیاری کن تا ریشه‌اش قوی‌تر و محکم‌تر شود.
پس بچین از شاخسارش میوه های گونه گون
کز لطافت رشک باغ و جنت و کوثر شود
هوش مصنوعی: از درختش میوه‌های مختلف بچین که به خاطر نرمی و زیبایی‌ اش، حسرت باغ‌ها، بهشت و کوثر را به همراه دارد.

حاشیه ها

1391/08/03 12:11
ناشناس

صورت صحیح بیت یازدهم:
چون شود اخلاص کاملتر، رسد سلطان عشق
آنچه بود افسار در سر، بعد از این افسر شود