گنجور

بخش ۴

چو بشنید سعد آن گرانمایه مرد
پذیره شدش با سپاهی چو گرد
فرود آوریدندش اندر زمان
بپرسید سعد از تن پهلوان
هم از شاه و دستور و ز لشکرش
ز سالار بیدار و ز کشورش
ردا زیر پیروز بفگند و گفت
که ما نیزه و تیغ داریم جفت
ز دیبا نگویند مردان مرد
ز رز و ز سیم و ز خواب و ز خورد
گرانمایه پیروزنامه به داد
سخنهای رستم همی‌کرد یاد
سخنهاش بشنید و نامه بخواند
دران گفتن نامه خیره بماند
بتازی یکی نامه پاسخ نوشت
پدیدار کرد اندرو خوب و زشت
ز جنی سخن گفت وز آدمی
ز گفتار پیغمبر هاشمی
ز توحید و قرآن و وعد و وعید
ز تأیید و ز رسمهای جدید
ز قطران و ز آتش و زمهریر
ز فردوس وز حور وز جوی شیر
ز کافور منشور و ماء معین
درخت بهشت و می و انگبین
اگر شاه بپذیرد این دین راست
دو عالم به شاهی و شادی وراست
همان تاج دارد همان گوشوار
همه ساله با بوی و رنگ و نگار
شفیع از گناهش محمد بود
تنش چون گلاب مصعد بود
بکاری که پاداش یابی بهشت
نباید به باغ بلا کینه کشت
تن یزدگرد و جهان فراخ
چنین باغ و میدان و ایوان وکاخ
همه تخت گاه و همه جشن و سور
نخَرَّم به دیدار یک موی حور
دو چشم تو اندر سرای سپنج
چنین خیره شد از پی تاج و گنج
بس ایمن شدستی برین تخت عاج
بدین یوز و باز و بدین مهر و تاج
جهانی کجا شربتی آب سرد
نیرزد دلت را چه داری به درد
هرآنکس که پیش من آید به جنگ
نبیند به جز دوزخ و گور تنگ
بهشتست اگر بگروی جای تو
نگر تا چه باشد کنون رای تو
به قرطاس مهر عرب برنهاد
درود محمد همی‌کرد یاد
چو شعبه مغیره بگفت آن زمان
که آید بر رستم پهلوان
ز ایران یکی نامداری ز راه
بیامد بر پهلوان سپاه
که آمد فرستاده‌ای پیر و سست
نه اسپ و سلیح و نه چشمی درست
یکی تیغ باریک بر گردنش
پدید آمده چاک پیراهنش
چورستم به گفتار او بنگرید
ز دیبا سراپردهٔ برکشید
ز زربفت چینی کشیدند نخ
سپاه اندر آمد چو مور و ملخ
نهادند زرین یکی زیرگاه
نشست از برش پهلوان سپاه
بر او از ایرانیان شست مرد
سواران و مردان روز نبرد
به زر بافته جامه‌های بنفش
بپا اندرون کرده زرینه کفش
همه طوق داران با گوشوار
سرا پرده آراسته شاهوار
چو شعبه به بالای پرده سرای
بیامد بران جامه ننهاد پای
همی‌رفت برخاک برخوار خوار
ز شمشیر کرده یکی دستوار
نشست از بر خاک و کس را ندید
سوی پهلوان سپه ننگرید
بدو گفت رستم که جان شاددار
بدانش روان و تن آباد دار
بدو گفت شعبه که ای نیک نام
اگر دین پذیری شوم شادکام
بپیچید رستم ز گفتار اوی
بروهاش پرچین شد و زرد روی
ازو نامه بستد بخواننده داد
سخنها برو کرد خواننده یاد
چنین داد پاسخ که او رابگوی
که نه شهریاری نه دیهیم جوی
ندیده سرنیزه‌ات بخت را
دلت آرزو کرد مر تخت را
سخن نزد دانندگان خوارنیست
تو را اندرین کار دیدار نیست
اگر سعد با تاج ساسان بدی
مرا رزم او کردن آسان بدی
ولیکن بدان کاخترت بی‌وفاست
چه گوییم کامروز روز بلاست
تو را گر محمد بود پیش رو
بدین کهن گویم از دین نو
همان کژ پرگار این گوژپشت
بخواهد همی‌بود با ما درشت
تو اکنون بدین خرمی بازگرد
که جای سخن نیست روز نبرد
بگویش که در جنگ مردن به نام
به از زنده دشمن بدو شادکام

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

حاشیه ها

1389/05/10 14:08
ایرج

بگویش که در جنگ مردن به نام
به از زنده دشمن بدو شادکام
واقعا مرد بزرگی بوده است. که این جواب دندان شکن را به سعد وقاص داده است. با افتخار مردن در جنگ بهتر از زندگی با ننگ می باشد

1391/06/28 03:08
جواد

نیمه دوم از بیت پنجم : بجای زر رز نوشته شده است.

1393/05/10 23:08
یاشار

در بیت
ز توحید و قرآن و وعد و وعید
ز تأیید و ز رسمهای جدید
باید به جای تایید تهدید رو بنویسید
تایید اصلا معنی نمیده و تونسخه های اصیل از کلمه ی تهدید استفاده شده

1393/07/09 01:10
محمد

آیا بعد از ز دیبا نگویند مردان مرد,نباید این دو بیت باشد.
شما را بمردانگی نیست کار همان چون زنان رنگ و بوی و نگار
هنرتان بدیباست پیراستن دگر نقش بام و در آراستن
شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی جلد پنجم از پادشاهی خسرو انوشیروان تا پایان بکوشش محمد دبیر سیاقی چاپ دوم 1344 صفحه 2565 بیت 204 و 205

1399/04/09 11:07
فلاح

شفیع از گناهش محمد بود
وقتی به آیات زیر در قرآن توجه میکنم بنظر میرسد مفهوم شفاعت آن نیست که در قیامت بندگان مقرب خدا برای بندگان گناهکار واسطه بخشش شوند.(جناب فردوسی این مفهوم را در نظر گرفته است)بلکه از آنجاییکه خداوند میفرماید همه نعمت ها از خداوند است واین نعمت ها بواسطه یک سری از مخلوقات به دست انسان میرسد لذا این واسطه ها در واقع شفیع هستند.مثلا درخت شفیع میوه است.یا ابر شفیع باران است.وهمچنین پیامبر شفیع هدایت است.اما این شفیع ها بدون اذن خداوند هیچکاره هستند.همچنانکه در آیه 3 سوره یونس ….ِ یُدَبِّرُ الْأَمْرَ ما مِنْ شَفیعٍ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ....(خداوند)امورات را تدبیر میکند (شفیع ها را پشت سر هم قرار میدهد)واین شفیع ها بدون اذن خداوند نیستند(موثر نیستند)
آیات زیر این مفهوم را تایید میکنند.
النساء : 107 وَ لا تُجادِلْ عَنِ الَّذینَ یَخْتانُونَ أَنْفُسَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ مَنْ کانَ خَوَّاناً أَثیماً
و از کسانی که به خویشتن خیانت می‏کنند با خدا مجادله مکن، که خداوند هر کس را که خیانتگر و گناه‏پیشه باشد دوست ندارد.
النساء : 109 ها أَنْتُمْ هؤُلاءِ جادَلْتُمْ عَنْهُمْ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا فَمَنْ یُجادِلُ اللَّهَ عَنْهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَمْ مَنْ یَکُونُ عَلَیْهِمْ وَکیلاً
به فرض که شما خود از طرف آنها در زندگانی دنیا مجادله کردید، کدام کس در روز قیامت از طرف آنها مجادله خواهد نمود؟ و چه کس به وکالت آنها تواند برخاست؟
البقرة : 254 یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ یَوْمٌ لا بَیْعٌ فیهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ وَ الْکافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ای کسانی که ایمان آورده‏اید، از آنچه به شما روزی داده‏ایم انفاق کنید، پیش از آنکه روزی فرا رسد که در آن نه داد و ستدی است و نه دوستی و نه شفاعتی. و کافران خود ستمکارانند. (254)
البقرة : 48 وَ اتَّقُوا یَوْماً لا تَجْزی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئاً وَ لا یُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ وَ لا یُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ
و بترسید از روزی که هیچ کس چیزی [از عذاب خدا] را از کسی دفع نمی‏کند و نه از او شفاعتی پذیرفته، و نه به جای وی بدلی گرفته می‏شود و نه یاری خواهند شد.
البقرة : 123 وَ اتَّقُوا یَوْماً لا تَجْزی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئاً وَ لا یُقْبَلُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا تَنْفَعُها شَفاعَةٌ وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ
و بترسید از روزی که هیچ کس چیزی [از عذاب خدا] را از کسی دفع نمی‏کند، و نه بدل و بلاگردانی از وی پذیرفته شود، و نه او را میانجیگری سودمند افتد، و نه یاری شوند.
التوبة : 113 ما کانَ لِلنَّبِیِّ وَ الَّذینَ آمَنُوا أَنْ یَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِکینَ وَ لَوْ کانُوا أُولی‏ قُرْبی‏ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحابُ الْجَحیمِ
بر پیامبر و کسانی که ایمان آورده‏اند سزاوار نیست که برای مشرکان- پس از آنکه برایشان آشکار گردید که آنان اهل دوزخند- طلب آمرزش کنند، هر چند خویشاوند [آنان‏] باشند.

1399/10/27 11:12
محمدامین

سلام و درود
ز قطران و ز آتش و ز مهریر
ز فردوس وز حور وز جوی شیر
لطفا «زمهریر» را اصلاح بفرمایید. فاصله در کلمه زمهریر ایجاد شده و نیز ایجاد فاصله در «وز» در مصرع دوم.
ز قطران و ز آتش و زمهریر
ز فردوس و ز حور و ز جوی شیر