فردوسیبخش ۴۱
جهاندیده گودرز برپای خاست
بیاراست با شاه گفتار راست
چنین گفت کای شاه پیروز بخت
ندیدیم چون تو خداوند تخت
ز گاه منوچهر تا کیقباد
ز کاووس تا گاه فرخ نژاد
به پیش بزرگان کمر بسته‌ام
بی‌آزار یک روز ننشسته‌ام
نبیره پسر بود هفتاد و هشت
کنون ماند هشت و دگر برگذشت
همان گیو بیداردل هفت سال
به توران زمین بود بی‌خورد و هال
به دشت اندرون گور بد خوردنش
هم از چرم نخچیر پیراهنش
به ایران رسید آنچه بد شاه دید
که تیمار او گیو چندی کشید
جهاندار سیر آمد از تاج و گاه
هم او چشم دارد به نیکی ز شاه
چنین داد پاسخ که بیش است از این
که بر گیو بادا هزار آفرین
خداوند گیتی ورا یار باد
دل بدسگالانش پرخار باد
کم و بیش ما پاک بر دست تست
که روشن روان بادی و تن درست
بفرمود عهد قم و اصفهان
نهاد بزرگان و جای مهان
نویسد ز مشک و ز عنبر دبیر
یکی نامه از پادشا بر حریر
یکی مهر زرین بر او برنهاد
بر آن نامه شاه آفرین کرد یاد
که یزدان ز گودرز خشنود باد
دل بدسگالانش پر دود باد
به ایرانیان گفت گیو دلیر
مبادا که آید ز کردار سیر
بدانید کو یادگار من است
به نزد شما زینهار من است
مر او را همه پاک فرمان برید
ز گفتار گودرز بر مگذرید
ز گودرزیان هرکه بد پیش‌رو
یکی آفرینی بگسترد نو
اطلاعات
وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
جهاندیده گودرز برپای خاست
بیاراست با شاه گفتار راست
هوش مصنوعی: گودرز که فردی باتجربه و آگاه است، برخاست و با ظاهری آراسته و زیبا به شاه نزدیک شد و گفتار صحیح و حقیقت را بیان کرد.
چنین گفت کای شاه پیروز بخت
ندیدیم چون تو خداوند تخت
هوش مصنوعی: این جمله بیانگر تحسینی است دربارهٔ کسی که مقام و قدرت بالایی دارد. شخصی به شاه می‌گوید که مانند او، کسی با چنین خوش‌شانسی و موفقیتی را تاکنون ندیده است. این اشاره به عظمت و جایگاه عالی آن فرد دارد.
ز گاه منوچهر تا کیقباد
ز کاووس تا گاه فرخ نژاد
هوش مصنوعی: این بیت به دوران‌های مختلف پادشاهی در تاریخ ایران اشاره دارد، از منوچهر که یکی از شاهان پیشدادی است، تا کیقباد و کاووس و همچنین به دوران فرخ نژاد. در واقع، به جستجوی سلسله‌های پادشاهی و تغییرات در آن زمان‌ها پرداخته می‌شود.
به پیش بزرگان کمر بسته‌ام
بی‌آزار یک روز ننشسته‌ام
هوش مصنوعی: من با اراده و قوت در پیش بزرگان ایستاده‌ام و هرگز بی‌کار ننشسته‌ام.
نبیره پسر بود هفتاد و هشت
کنون ماند هشت و دگر برگذشت
هوش مصنوعی: فرزند پسری که زمانی هفتاد و هشت ساله بود، اکنون فقط هشت سالش مانده و بقیه عمرش گذشت.
همان گیو بیداردل هفت سال
به توران زمین بود بی‌خورد و هال
هوش مصنوعی: گیو، مردی شجاع و دلیر، به مدت هفت سال در سرزمین توران به دلیل سختی‌ها و مشکلات، زندگی کرده و از خوردن و آشامیدن خودداری کرده است.
به دشت اندرون گور بد خوردنش
هم از چرم نخچیر پیراهنش
هوش مصنوعی: در دشت، حتی گور او نیز با چرم پیراهنش در هم آمیخته است.
به ایران رسید آنچه بد شاه دید
که تیمار او گیو چندی کشید
هوش مصنوعی: آنچه که شاه بد دید به ایران رسید و گیو مدتی از آن ناراحتی را تحمل کرد.
جهاندار سیر آمد از تاج و گاه
هم او چشم دارد به نیکی ز شاه
هوش مصنوعی: سلطان جهان از طرح و مقام خود در حال حرکت است و او همواره به خوبی و نیکویی شاه نگاه می‌کند.
چنین داد پاسخ که بیش است از این
که بر گیو بادا هزار آفرین
هوش مصنوعی: او در پاسخ گفت که برای گیو چیزی بیشتر از این شایسته است؛ او لیاقت هزار بار ستایش را دارد.
خداوند گیتی ورا یار باد
دل بدسگالانش پرخار باد
هوش مصنوعی: خداوند جهان همیشه یاور او باشد و دل دشمنانش همیشه پر از رنج و درد باشد.
کم و بیش ما پاک بر دست تست
که روشن روان بادی و تن درست
هوش مصنوعی: ما به هیچ وجه نمی‌توانیم از محبت و خوبی تو کاسته یا نادیده بگیریم، چرا که مهربانی و زیبایی تو در کلام و وجودت آشکار است.
بفرمود عهد قم و اصفهان
نهاد بزرگان و جای مهان
هوش مصنوعی: فرمان داد که در قم و اصفهان قراردادی برقرار شود، تا بزرگان و مهمانان در آنجا جایی داشته باشند.
نویسد ز مشک و ز عنبر دبیر
یکی نامه از پادشا بر حریر
هوش مصنوعی: یک نویسنده نامه‌ای از سوی پادشاه بر روی پارچه ابریشمی می‌نویسد و در این نامه از عطرهای خوشبو مانند مشک و عطر عنبر استفاده می‌شود.
یکی مهر زرین بر او برنهاد
بر آن نامه شاه آفرین کرد یاد
هوش مصنوعی: مردی یک سکه طلا بر روی نامه‌ای گذاشت و به این وسیله، یاد و یادگاری از شاه را گرامی داشت.
که یزدان ز گودرز خشنود باد
دل بدسگالانش پر دود باد
هوش مصنوعی: امیدوارم که خداوند از گودرز راضی باشد و دل بدخواهانش پر از اندوه و غم باشد.
به ایرانیان گفت گیو دلیر
مبادا که آید ز کردار سیر
هوش مصنوعی: به ایرانیان گفت که ای گیو دلیر، نگران نباشید که از کارهای نیک دور شوید.
بدانید کو یادگار من است
به نزد شما زینهار من است
هوش مصنوعی: بفهمید که کسی که یادگار من است، در نزد شما بسیار ارزشمند و مهم است. مراقب او باشید.
مر او را همه پاک فرمان برید
ز گفتار گودرز بر مگذرید
هوش مصنوعی: او را به خوبی تحت فرمان درآوردند و از سخنان گودرز عبور کردند.
ز گودرزیان هرکه بد پیش‌رو
یکی آفرینی بگسترد نو
هوش مصنوعی: از میان گودرزی‌ها، هر کس که در مقابل تو قرار گیرد، یک جمله جدیدی را برای ستایش تو بازگو می‌کند.