گنجور

شمارهٔ ۲۳ - در تهنیت جلوس سلطان محمد پس از سلطان محمود گوید

هر که بود از یمین دولت شاد
دل بمهر جمال ملت داد
هر که او حق نعمتش بشناخت
میر مارا نوید خدمت داد
طاعت آن ملک بجا آورد
هرکه او دل برین امیر نهاد
وقت رفتن ملک بمیر سپرد
لشکر خویش و بنده و آزاد
گفت بر تخت مملکت بنشین
تا بتو نام من بماند یاد
هر چه ویران شد ازتغافل من
جهد کن تا مگر کنی آباد
اینت نیکو وصیت و فرمان
ایزد آن شاه را بیامرزاد
اگر آن شاه جاودانه نزیست
این خداوند جاودانه زیاد
گل بخندد زیاد این بر سنگ
آب گردد ز درد آن پولاد
انده او دل گشاده ببست
رامش میر بسته ها بگشاد
شمع داریم و شمع پیش نهیم
گر بکشت آن چراغ ما را باد
گر برفت آن ملک بما بگذاشت
پادشاهی کریم و پاک نژاد
سخت خوب آید این دو بیت مرا
که شنیدم ز شاعری استاد :
« پادشاهی گذشت پاک نژاد
پادشاهی نشست فرخ زاد»
بر گذشته همه جهان غمگین
وز نشسته همه جهان دلشاد
گر چراغی زما گرفت جهان
باز شمعی بپیش ما بنهاد
ای خداوند خسروان جهان
ای جهانرا بجای جم و قباد
ملک با رای تو قرار گرفت
بخت در پیش تو بپا استاد
کارهای جهان بکام تو گشت
گفتگوی تو در جهان افتاد
نه شگفت ار ز فر دولت تو
روید از شوره پیش تو شمشاد
تا بشاهی نشستی از پی تو
هفت کشور همی شود هفتاد
خلق را قبله گشت خانه تو
همچو زین پیش خانه نوشاد
پدر پیش بین تو بتو شاه
بس قوی کرد ملک را بنیاد
ملک چو کشت گشت و تو باران
این جهان چون عروس و تو داماد
چاکرانند بر در تو کنون
برتر از طوس و نوذر و کشواد
از پی تهنیت خلیفه بتو
بفرستد کس، ار بنفرستاد
ای امیری که در زمانه تو
نیست شد نام زفتی و بیداد
کف برادی گشاده چشم به مهر
دست دادت خدای با کف راد
زائر از تو بخرمی و طرب
درم از تو بناله و فریاد
تخت شاهی و پادشاهی و ملک
برتو و بر زمانه فرخ باد
چون پدر کامکار باش که تو
پدر دیگری برسم و نهاد
ماه خرداد بر تو فرخ باد
آفرین باد بر مه خرداد

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هر که بود از یمین دولت شاد
دل بمهر جمال ملت داد
هوش مصنوعی: هر کسی که در سمت راست قدرت قرار دارد، به خاطر زیبایی و محبت ملت، خوشحال و شاداب است.
هر که او حق نعمتش بشناخت
میر مارا نوید خدمت داد
هوش مصنوعی: هر کسی که نعمت‌های واقعی را شناخت و به ارزش آن‌ها پی برد، ما را به خدمت کردن بشارت داد.
طاعت آن ملک بجا آورد
هرکه او دل برین امیر نهاد
هوش مصنوعی: هر کس که دل خود را به این امیر سپرد، باید از آن فرمانبرداری کند.
وقت رفتن ملک بمیر سپرد
لشکر خویش و بنده و آزاد
هوش مصنوعی: در زمان وداع، ملک به لشکر و سربازان خود سفارش می‌کند که به خوبی از یکدیگر مراقبت کنند، چه آن‌ها آزاد باشند و چه در بند.
گفت بر تخت مملکت بنشین
تا بتو نام من بماند یاد
هوش مصنوعی: به او گفتند که بر روی تخت سلطنت بنشین تا نام من برای همیشه در ذهن‌ها باقی بماند.
هر چه ویران شد ازتغافل من
جهد کن تا مگر کنی آباد
هوش مصنوعی: هرچه بر اثر غفلت من خراب شده، سعی کن تا دوباره آن را آباد کنی.
اینت نیکو وصیت و فرمان
ایزد آن شاه را بیامرزاد
هوش مصنوعی: این جمله نشان می‌دهد که آنچه که در آن بیان شده است، یک توصیه یا دستوری است که از طرف خداوند به شاه داده شده و او را مورد بخشش قرار می‌دهد. به نوعی به اهمیت دستور و هدایت‌های الهی در زندگی انسان‌ها اشاره دارد.
اگر آن شاه جاودانه نزیست
این خداوند جاودانه زیاد
هوش مصنوعی: اگر آن پادشاه همیشه‌زنده وجود نداشت، این خدای همیشه‌زنده بسیار قوی‌تر است.
گل بخندد زیاد این بر سنگ
آب گردد ز درد آن پولاد
هوش مصنوعی: گل اگر بیش از حد بخندد، بر سنگ تأثیر می‌گذارد و به خاطر درد آن پولاد (آهن) به آب تبدیل می‌شود.
انده او دل گشاده ببست
رامش میر بسته ها بگشاد
هوش مصنوعی: دل شاد و آزاد او، حالا بسته شده است و شادی و لذت زندگی‌اش را از دست داده است.
شمع داریم و شمع پیش نهیم
گر بکشت آن چراغ ما را باد
هوش مصنوعی: ما شمع‌هایی داریم و آنها را پیش رو می‌گذاریم، و اگر بادی این چراغ ما را خاموش کند، چه باک!
گر برفت آن ملک بما بگذاشت
پادشاهی کریم و پاک نژاد
هوش مصنوعی: اگر آن سرزمین رفت، اما پادشاهی با کرامت و نجابت باقی ماند.
سخت خوب آید این دو بیت مرا
که شنیدم ز شاعری استاد :
هوش مصنوعی: این دو بیت از شاعری بزرگ برایم بسیار دلنشین و زیبا بود و باعث تحسینم شد.
« پادشاهی گذشت پاک نژاد
پادشاهی نشست فرخ زاد»
هوش مصنوعی: سلطنتی از بین رفت که از نسل خوب و باخصال بود و سلطنتی برپا شد که خوشبخت و خوش پرورده به نظر می‌رسد.
بر گذشته همه جهان غمگین
وز نشسته همه جهان دلشاد
هوش مصنوعی: همه دنیا بر گذشته خود اندوهگین است و در عوض، همه دنیا به آینده و حال خود شادمان است.
گر چراغی زما گرفت جهان
باز شمعی بپیش ما بنهاد
هوش مصنوعی: اگر چراغی از ما گرفته شود، باز هم جهانی روشن‌تر با شمعی در پیش ما قرار می‌گیرد.
ای خداوند خسروان جهان
ای جهانرا بجای جم و قباد
هوش مصنوعی: ای خداوند پادشاهان دنیا، ای کسی که جهان را به جای جمشید و قباد قرار دادی.
ملک با رای تو قرار گرفت
بخت در پیش تو بپا استاد
هوش مصنوعی: با تصمیم و اراده تو، سرنوشت به نفع تو شکل گرفت و بخت در مقابل تو ایستاده است.
کارهای جهان بکام تو گشت
گفتگوی تو در جهان افتاد
هوش مصنوعی: کارهای دنیا به نفع تو پیش رفت و صحبت‌ها و افکار تو در سراسر جهان منتشر شد.
نه شگفت ار ز فر دولت تو
روید از شوره پیش تو شمشاد
هوش مصنوعی: شگفتی ندارد که از زمین خشک و بی‌حاصل، در نزدیکی تو درخت شاداب و زیبا رشد کند.
تا بشاهی نشستی از پی تو
هفت کشور همی شود هفتاد
هوش مصنوعی: هرگاه تو بر تخت سلطنت نشینی، سرزمین‌ها و کشورها به تبعیت از تو هفتاد برابر می‌شود.
خلق را قبله گشت خانه تو
همچو زین پیش خانه نوشاد
هوش مصنوعی: مردم به خانه تو روی آوردند، همانطور که قبلاً به خانه نوشاد روی می‌آوردند.
پدر پیش بین تو بتو شاه
بس قوی کرد ملک را بنیاد
هوش مصنوعی: پدر تو با دیدن آینده، پایه‌گذار و بنیان‌گذار حکومت قوی و با استحکام بوده است.
ملک چو کشت گشت و تو باران
این جهان چون عروس و تو داماد
هوش مصنوعی: وقتی ملک درختان را کاشت و آماده باریدن شد، این دنیا مانند عروسی است که تو داماد اویی.
چاکرانند بر در تو کنون
برتر از طوس و نوذر و کشواد
هوش مصنوعی: خدمتگزاران تو اکنون از قهرمانان معروف تاریخ مانند طوس، نوذر و کشواد نیز برترند.
از پی تهنیت خلیفه بتو
بفرستد کس، ار بنفرستاد
هوش مصنوعی: اگر کسی برای تهنیت سازوکار خلیفه به سوی تو نیامد، نگران نباش.
ای امیری که در زمانه تو
نیست شد نام زفتی و بیداد
هوش مصنوعی: ای امیری که در زمانه‌ات کسی مانند تو وجود ندارد، نام و یاد تو در دل‌ها ماندگار است و از ستم‌گری‌ها و بی‌عدالتی‌ها فراموش نخواهد شد.
کف برادی گشاده چشم به مهر
دست دادت خدای با کف راد
هوش مصنوعی: با دقت به مهربانی تو، دست من را گرفتی و به من خوشبختی عطا کردی.
زائر از تو بخرمی و طرب
درم از تو بناله و فریاد
هوش مصنوعی: زائر برای من متواضعانه طلب رحمت می‌کند و از تو است که آواز شاد و ناله‌های دردآورم را می‌شنود.
تخت شاهی و پادشاهی و ملک
برتو و بر زمانه فرخ باد
هوش مصنوعی: تخت پادشاهی و سلطنت و فرمانروایی تو، و بر زمانه‌ای که در آن زندگی می‌کنی، خوشبخت و مبارک باشد.
چون پدر کامکار باش که تو
پدر دیگری برسم و نهاد
هوش مصنوعی: به عنوان یک پدر موفق و دلسوز رفتار کن، تا بتوانی فرزندی تربیت کنی که رشد کند و به موفقیت برسد.
ماه خرداد بر تو فرخ باد
آفرین باد بر مه خرداد
هوش مصنوعی: ماه خرداد برای تو مبارک و پر خیر و برکت باشد. باد، بر تو و بر این ماه نیکو بوزد.