شمارهٔ ۱۱۵ - در مدح سلطان محمد بن محمود غزنوی
دوش تا اول سپیده بام
می همی خورد می به رطل و به جام
با سماعی که از حلاوت بود
مرغ را پایدام ودل را دام
با بتانی که می ندانم گفت
که از ایشان هوای من به کدام
همه با جعدهای مشکین بوی
همه با زلفهای غالیه فام
گرهی را نشانده بودم پیش
برنهاده به دست جام مدام
گرهی رابپای تا همه شب
کارمی را همی دهنده نظام
ز ایستاده به رشک سرو سهی
وز نشسته به درد ماه تمام
حال ازینگونه بود در همه شب
زین کس آگه نبود، تا گه بام
چون چنین بودپس چرا گفتم
قصه خویش پیش شاه انام
شاه گیتی محمد محمود
زینت ملک ومفخر ایام
آنکه دولت بدو گرفت قرار
آنکه گیتی بدو گرفت قوام
دولت او را به ملک داده نوید
وآمده تازه روی و خوش بخرام
همه امیدها بدوست قوی
خاصه امید آنکه جوید نام
میر ما را خوییست، چون خوی که ؟
چون خوی مصطفی علیه سلام
در عطا دادن و سخاست مقیم
در کریمی و مردمیست مدام
از بخیلی چنان کند پرهیز
که خردمند پارسا ز حرام
تا بود ممکن و تواند کرد
نکند جز به کار خیر قیام
سالی از خویشتن خجل باشد
گر کسی را به حق دهد دشنام
خشم ز انسان فرو خوردکه خورد
مردم گرسنه شراب و طعام
گر مثل خصم را بیازارد
خویشتن را خجل کندبه ملام
عاشق مردمی و نیکخوییست
دشمن فعل زشت وخوی لئام
تازه رویی و راد مردی وشرم
باز یابی ازو بهر هنگام
گر تکلف کندکه این نکند
باز ازین راه بر گذارد گام
هر کجا گرم گشت، با خوی او
راد مردی برون دمد ز مسام
هیچ مرد تمام وپخته نگفت
که ازو هیچ کاری آمد خام
لاجرم هر چه در جهان فراخ
شیر مردست و رادمرد تمام
همه چون من فدای میر منند
همه از بهر او زنند حسام
جاودان شاد بادو در همه وقت
ناصرش ذوالجلال و الاکرام
کاخ او پر بتان آهو چشم
باغ او پر بتان کبک خرام
در همه شغلها که دست برد
نیکش آغاز و نیکتر انجام
عید قربان بر او مبارک باد
هم بر آنسان که بودعید صیام
شمارهٔ ۱۱۴ - در مدح امیرابواحمد محمد بن سلطان محمود: مجلس بساز ای بهار پدرامشمارهٔ ۱۱۶ - در مدح یمین الدوله سلطان محمود غازی غزنوی: عید عرب گشادبه فرخندگی علم
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
دوش تا اول سپیده بام
می همی خورد می به رطل و به جام
هوش مصنوعی: دیشب تا سپیده صبح، شراب مینوشیدم؛ هم از پیمانهی بزرگ و هم از لیوان.
با سماعی که از حلاوت بود
مرغ را پایدام ودل را دام
هوش مصنوعی: با شنیدن لذت بخش، پرنده در دام میافتد و دل نیز گرفتار میشود.
با بتانی که می ندانم گفت
که از ایشان هوای من به کدام
هوش مصنوعی: با معشوقانی که نمیشناسم، صحبت کردم و پرسیدم که احساس من نسبت به آنها چگونه است.
همه با جعدهای مشکین بوی
همه با زلفهای غالیه فام
هوش مصنوعی: همه با موهای مجعد و خوشبو، و با زلفهای رنگین و زیبا، در کنار هم هستند.
گرهی را نشانده بودم پیش
برنهاده به دست جام مدام
هوش مصنوعی: من گرهای را به عنوان نشانهای قرار داده بودم که در دست جامی دائم و همیشگی است.
گرهی رابپای تا همه شب
کارمی را همی دهنده نظام
هوش مصنوعی: اگر به سختی کار و تلاش کنی، در نهایت میتوانی نظم و نظامی به زندگیات ببخشی و در طول شب، نتیجه تلاشهایت را ببینی.
ز ایستاده به رشک سرو سهی
وز نشسته به درد ماه تمام
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی زیباییشناسی و احساساتی اشاره دارد. در آن، به شکوه و زیبایی سرو بلند و رشکانگیز اشاره شده است که در ایستادگی و قامتش نمایان است. همچنین، درد و غم ناشی از مداوم نشستن و تنهایی به تصویر کشیده میشود. این مضمون میتواند از تضاد زیبایی و غم نشأت بگیرد، به طوری که یکی در تماشای زیباییها و دیگری در حسرت و فراق باشد.
حال ازینگونه بود در همه شب
زین کس آگه نبود، تا گه بام
هوش مصنوعی: در تمام طول شب، هیچکس از این حال و وضع خبر نداشت تا آن زمان که صبح شد.
چون چنین بودپس چرا گفتم
قصه خویش پیش شاه انام
هوش مصنوعی: اگر اینطور بود، پس چرا داستان خود را پیش پادشاه جهانیان بیان کردم؟
شاه گیتی محمد محمود
زینت ملک ومفخر ایام
هوش مصنوعی: محمد محمود، پادشاه جهان، زینت کشور و افتخار روزگار است.
آنکه دولت بدو گرفت قرار
آنکه گیتی بدو گرفت قوام
هوش مصنوعی: کسی که نعمت و ثروت به او داده شده است، باید بدانید که تکیهگاه واقعی او چیزی غیر از دنیای مادی است.
دولت او را به ملک داده نوید
وآمده تازه روی و خوش بخرام
هوش مصنوعی: خوشبختی و نعمت به او نوید داده شده و به تازگی چهرهای زیبا و خوشحال به زندگیاش آمده است.
همه امیدها بدوست قوی
خاصه امید آنکه جوید نام
هوش مصنوعی: تمام امیدها به اوست و این امید به ویژه قوی است که کسی نام او را جستجو کند.
میر ما را خوییست، چون خوی که ؟
چون خوی مصطفی علیه سلام
هوش مصنوعی: ما را خویی است مانند خوی پیامبر مصطفی (ص)، که از ویژگیهای اوست.
در عطا دادن و سخاست مقیم
در کریمی و مردمیست مدام
هوش مصنوعی: آن کس که همواره در بخشش و سخاوت است، علامت کرامت و انسانیت اوست و همیشه در این صفات پایدار است.
از بخیلی چنان کند پرهیز
که خردمند پارسا ز حرام
هوش مصنوعی: از بخیل باید دوری کرد، همانطور که انسانهای عاقل و پارسا از چیزهای حرام دوری میکنند.
تا بود ممکن و تواند کرد
نکند جز به کار خیر قیام
هوش مصنوعی: هر زمان که امکانپذیر باشد و کسی بتواند کار نیک انجام دهد، جز به کار خیر نباید اقدام کند.
سالی از خویشتن خجل باشد
گر کسی را به حق دهد دشنام
هوش مصنوعی: اگر کسی به حق کسی دیگر فحش بدهد، سالی از خود شرمنده خواهد بود.
خشم ز انسان فرو خوردکه خورد
مردم گرسنه شراب و طعام
هوش مصنوعی: خشم انسان را به دور بریز، زیرا که در کنار آن، مردم گرسنه در انتظار نان و آب هستند.
گر مثل خصم را بیازارد
خویشتن را خجل کندبه ملام
هوش مصنوعی: اگر کسی به مانند دشمنان به دیگران آزار برساند، خود را در پیش آنها شرمنده میکند و مورد سرزنش قرار میگیرد.
عاشق مردمی و نیکخوییست
دشمن فعل زشت وخوی لئام
هوش مصنوعی: عاشق افرادی هستی که خوب و پرهیزگارند و با اعمال زشت و خصلتهای بد مخالف هستی.
تازه رویی و راد مردی وشرم
باز یابی ازو بهر هنگام
هوش مصنوعی: تو به تازگی جوان و خوشرو هستی، و با شجاعت و مردانگی خود، همیشه در هر لحظه به نام نیکو و شرم و ادب پایبند خواهی بود.
گر تکلف کندکه این نکند
باز ازین راه بر گذارد گام
هوش مصنوعی: اگر کسی در تلاشی برای نادیده گرفتن آنچه هست، تکلیف و زحمت بکشد، باز هم نمیتواند از این مسیر عبور کند.
هر کجا گرم گشت، با خوی او
راد مردی برون دمد ز مسام
هوش مصنوعی: هر جا که اوضاع بهتر و خوشایندتر شد، مردان با شخصیت و بااخلاق از دل مشکلات بیرون میآیند.
هیچ مرد تمام وپخته نگفت
که ازو هیچ کاری آمد خام
هوش مصنوعی: هیچ مرد کاملی نگفته که از او هیچ کاری سر نزده و بیهوده بوده است.
لاجرم هر چه در جهان فراخ
شیر مردست و رادمرد تمام
هوش مصنوعی: بنابراین، هر چیزی که در دنیا وجود دارد، به جز مردان شجاع و راستین، ارزشی ندارد و این افراد تنها نمونههای واقعی رنج و جوانمردی هستند.
همه چون من فدای میر منند
همه از بهر او زنند حسام
هوش مصنوعی: همه مانند من برای محبوبشان فدا میشوند و همه به خاطر او اقدام میکنند.
جاودان شاد بادو در همه وقت
ناصرش ذوالجلال و الاکرام
هوش مصنوعی: او همیشه شاد و خوشحال باشد و همواره یاریگر او، پروردگار بزرگ و با کرامت باشد.
کاخ او پر بتان آهو چشم
باغ او پر بتان کبک خرام
هوش مصنوعی: کاخ او پر از زیباییهای چشمنواز است و باغش مملو از دلبرانی است که مانند کبک، با ناز و ادا در حرکتند.
در همه شغلها که دست برد
نیکش آغاز و نیکتر انجام
هوش مصنوعی: هر کاری که با نیت خوب آغاز شود و به نحوی بهتر پایان یابد، موفقیت بیشتری به همراه خواهد داشت.
عید قربان بر او مبارک باد
هم بر آنسان که بودعید صیام
هوش مصنوعی: عید قربان بر همه مبارک باشد، به ویژه بر کسانی که روزهدار بودهاند.