میرزاده عشقیشمارهٔ ۸ - کابینه نیم بند!
در نخستین روزهای اسفندماه هزار و سیصد و یک خورشیدی که کابینه مرحوم حسن مستوفی (مستوفی الممالک) متزلزل شد، نخست وزیر مزبور در برابر مخالفت‌های دسته مخالف که دولتش را «کابنیه نیم بند» نامیدند به سختی ایستادگی کرد و شب هفدهم اسفندماه در مجلس شورای ملی با اکثریت شصت و چهار رأی تثبیت شد، عشقی فردای آن شب به هواخواهی این کابینه «سرمقاله قرن بیستم» را به نام «کابینه هفت جوش» نوشت که دولت وقت به رغم مخالفین هفت جوش گردید. ضمنا این قطعه را همان شب سرود و روز بعد انتشار داد که ساعت سه دیشب کابینه با اکثریت شصت و چهار رأی تثبیت گشت. قطعه ذیل فی البدیهه سروده شده:
ای یار لطیفه‌گوی مرشد!
با آن همه منطق چرندی
«کابینه نیم بند» خواندی
این دولت آبروی‌مندی
دیدی که به رغم گفته تو
شد دولت شصت و چاربندی
از من تو بگو به مرشد خود
کای خائن صدهزار فندی
گویا تو خیال کرده بودی
با این سخنان ریشخندی:
کابینه کند سقوط و از نو
چون بز بپری تو بر بلندی
زین پس تو به این خیال: آن به
در خانه بمانی و بگندی!
پس از انتشار قطعه بالا روزنامه قانون یکی از جراید طرفدار قوام السلطنه تحت عنوان «کابینه نیم بندی» در جواب عشقی مقاله‌ای نوشت. میرزاده عشقی هم در پاسخ آن مقاله قطعه ذیل را بگفت و در روزنامه قرن بیستم (مورخ سی‌ام بهمن هزار و سیصد و یک) منتشر ساخت:
آن زن که عفیف و بی‌کمال است
ز آن عالمه لوند بهتر
آن میوه که بو ندارد اصلا
زآن میوه که کرده گند بهتر
زآن دولت عهد با عدو بند
کابینه نیم‌بند بهتر
سپس یکی از مخالفین عشقی (که نام او بر این بنده مؤلف مجهول است) قطعه پایین را در روزنامه قانون چاپ کرد:
آن زن که نجیبه و عفیف است
در خانه نشسته باد بهتر
بر خود در خلوت و ره غیر
بگشوده و بسته باد بهتر
ور بند از ارش نیست محکم
آن بند، گسسته باد بهتر
آنگاه شادروان عشقی اشعار زیر را تحت عنوان «زن نجیبه» در قرن بیستم انتشار داد و بدین ترتیب جر و بحث روزنامه قانون و روزنامه قرن بیستم راجع به کابینه مستوفی الممالک پایان یافت.
گفتی که زن نجیبه باید:
در خانه نشسته، کم خروشد
آن زن که نجیبه است با کس
از خانه برون، همی‌نجوشد
هرجا که رود تو مطمئن باش
در حفظ خود او، نکو بکوشد
و آن زن که لوند بود برعکس
پند و سخن تو، کی نیوشد؟
هم عصمت خود، دهد به رندان
هم آبروی تو را فروشد!
آن به که زن لوند خانه:
بنشیند و خون دل بنوشد!
شمارهٔ ۷ - جام عمر: الا ای مرگ! در جانم درآویزشمارهٔ ۹ - در لباس نیستی: عشقی ار مجهول، چون اسرار عالم زیستی!
اطلاعات
وزن: مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
در نخستین روزهای اسفندماه هزار و سیصد و یک خورشیدی که کابینه مرحوم حسن مستوفی (مستوفی الممالک) متزلزل شد، نخست وزیر مزبور در برابر مخالفت‌های دسته مخالف که دولتش را «کابنیه نیم بند» نامیدند به سختی ایستادگی کرد و شب هفدهم اسفندماه در مجلس شورای ملی با اکثریت شصت و چهار رأی تثبیت شد، عشقی فردای آن شب به هواخواهی این کابینه «سرمقاله قرن بیستم» را به نام «کابینه هفت جوش» نوشت که دولت وقت به رغم مخالفین هفت جوش گردید. ضمنا این قطعه را همان شب سرود و روز بعد انتشار داد که ساعت سه دیشب کابینه با اکثریت شصت و چهار رأی تثبیت گشت. قطعه ذیل فی البدیهه سروده شده:
هوش مصنوعی: در اوایل اسفند ماه سال ۱۳۰۱ شمسی، زمانی که کابینه حسن مستوفی دچار بحران شد، او در برابر انتقادات مخالفان که دولتش را به ناتوانی متهم می‌کردند، به شدت ایستاد. در تاریخ ۱۷ اسفند همان سال، او با کسب ۶۴ رأی در مجلس شورای ملی تأیید شد. روز بعد، عشقی به دفاع از این کابینه مقاله‌ای به نام «کابینه هفت جوش» نوشت و اعلام کرد که این دولت با وجود مخالفان، توانسته است تجدید قوا کند. او همچنین شعری را همان شب سرود و روز بعد منتشر کرد که در آن اعلام کرد کابینه با ۶۴ رأی اکثریت تأسیس شده است.
ای یار لطیفه‌گوی مرشد!
با آن همه منطق چرندی
هوش مصنوعی: ای دوست خوش‌زبان و دانا! با وجود تمام گفتارهای منطقی‌ات، هنوز هم حرف‌های بی‌پایه‌ای داری.
«کابینه نیم بند» خواندی
این دولت آبروی‌مندی
هوش مصنوعی: این دولت در وضعیتی ناپایدار و نیمه‌موفق قرار دارد و به نوعی به اعتبار خود آسیب می‌زند.
دیدی که به رغم گفته تو
شد دولت شصت و چاربندی
هوش مصنوعی: دیدی که با وجود آنچه تو گفتی، خوشی و سعادت به اوج خود رسید؟
از من تو بگو به مرشد خود
کای خائن صدهزار فندی
هوش مصنوعی: به او بگو که من به مرشد خود شکایت کرده‌ام و او را به خیانت متهم کرده‌ام، زیرا کارهایش هزاران حفره و عیب دارد.
گویا تو خیال کرده بودی
با این سخنان ریشخندی:
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد تو فکر کرده بودی که با این حرف‌ها می‌توانی به من بی‌احترامی کنی.
کابینه کند سقوط و از نو
چون بز بپری تو بر بلندی
هوش مصنوعی: به میزانی که اوضاع نابسامان می‌شود، تو باید بلند شوی و با قدرت و شجاعت، دوباره خودت را به اوج برسانی.
زین پس تو به این خیال: آن به
در خانه بمانی و بگندی!
هوش مصنوعی: از این به بعد با این فکر باش که بهتر است در خانه بمانی و به کارهای بیهوده نپردازی!
پس از انتشار قطعه بالا روزنامه قانون یکی از جراید طرفدار قوام السلطنه تحت عنوان «کابینه نیم بندی» در جواب عشقی مقاله‌ای نوشت. میرزاده عشقی هم در پاسخ آن مقاله قطعه ذیل را بگفت و در روزنامه قرن بیستم (مورخ سی‌ام بهمن هزار و سیصد و یک) منتشر ساخت:
هوش مصنوعی: بعد از انتشار متن قبلی، روزنامه قانون که از حامیان قوام السلطنه بود، مقاله‌ای با عنوان «کابینه نیم بندی» در پاسخ به میرزاده عشقی نوشت. در ادامه، میرزاده عشقی هم پاسخی به آن مقاله نوشت و متن زیر را در روزنامه قرن بیستم، در تاریخ 30 بهمن 1301 منتشر کرد.
آن زن که عفیف و بی‌کمال است
ز آن عالمه لوند بهتر
هوش مصنوعی: زنی که پاکدامن و بی‌عیب است، در مقایسه با آن زن عالم و فریبنده، ارزش بیشتری دارد.
آن میوه که بو ندارد اصلا
زآن میوه که کرده گند بهتر
هوش مصنوعی: میوه‌ای که بوی خوشی ندارد، بهتر از میوه‌ای است که فساد و گندیدگی دارد.
زآن دولت عهد با عدو بند
کابینه نیم‌بند بهتر
هوش مصنوعی: بهتر است که به یک حکومت نیم‌بند و ناپایدار وفادار نباشیم تا اینکه با دشمنان خود همدست شویم.
سپس یکی از مخالفین عشقی (که نام او بر این بنده مؤلف مجهول است) قطعه پایین را در روزنامه قانون چاپ کرد:
هوش مصنوعی: سپس یکی از افرادی که مخالف عشق بودند (که نامش برای نویسنده این مطلب ناشناخته است) متن زیر را در روزنامه قانون منتشر کرد:
آن زن که نجیبه و عفیف است
در خانه نشسته باد بهتر
هوش مصنوعی: زن نجیب و باعفتی که در خانه نشسته است، بهتر از دیگران است.
بر خود در خلوت و ره غیر
بگشوده و بسته باد بهتر
هوش مصنوعی: بهتر است که آدم در خلوت خود با صداقت رفتار کند و در برابر دیگران، درنگ و احتیاط بیشتری داشته باشد.
ور بند از ارش نیست محکم
آن بند، گسسته باد بهتر
هوش مصنوعی: اگر بند از سوی آسمان محکم نیست، بهتر است که آن بند گسسته شود.
آنگاه شادروان عشقی اشعار زیر را تحت عنوان «زن نجیبه» در قرن بیستم انتشار داد و بدین ترتیب جر و بحث روزنامه قانون و روزنامه قرن بیستم راجع به کابینه مستوفی الممالک پایان یافت.
هوش مصنوعی: شاعر شهیر عشقی اشعار معروفش را با عنوان «زن نجیبه» در قرن بیستم منتشر کرد و این اقدام سبب شد که مباحث و جدل‌های روزنامه قانون و روزنامه قرن بیستم درباره کابینه مستوفی الممالک به پایان برسد.
گفتی که زن نجیبه باید:
در خانه نشسته، کم خروشد
هوش مصنوعی: گفتی که زن با شخصیت و بافرهنگ باید در خانه بماند و کم‌حرف بزند.
آن زن که نجیبه است با کس
از خانه برون، همی‌نجوشد
هوش مصنوعی: آن زنی که نجیب و بافرهنگ است، هرگز با کسی از خانه خارج نمی‌شود و همواره با آرامش و سکوت درون خود را حفظ می‌کند.
هرجا که رود تو مطمئن باش
در حفظ خود او، نکو بکوشد
هوش مصنوعی: هر جا که بروی، مطمئن باش که او از تو محافظت می‌کند و به خوبی تلاش می‌کند.
و آن زن که لوند بود برعکس
پند و سخن تو، کی نیوشد؟
هوش مصنوعی: این زن که دارای زیبایی و جذابیت است، به هیچ‌یک از نصیحت‌ها و حرف‌های تو توجهی ندارد.
هم عصمت خود، دهد به رندان
هم آبروی تو را فروشد!
هوش مصنوعی: او هم خود را از گناه محفوظ می‌دارد و هم به دیگران اجازه می‌دهد که عفت و شرافت تو را زیر سوال ببرند.
آن به که زن لوند خانه:
بنشیند و خون دل بنوشد!
هوش مصنوعی: بهتر است که زن زیبایی در خانه باشد و در تنهایی دلشکسته، غم هایش را تحمل کند.