گنجور

لمعۀ نهم

محبوب آینۀ محب است، در او بچشم خود جز خود را نبیند و محب آینۀ محبوب،‌که در او اسماء و صفات و ظهور احکام آن بیند، و چون محب اسماء و صفات او را عین او یابد، لاجرم گوید:

شعر
بیت
شعر
شهدت نفسک فینا و هیواحدة
کثیرة‌ذات اوصاف و اسماء
و نحن فیک شهدنا بعد کثرتنا
عیناً بها اتحدا لمرئیو الرائی

چنین می‌گوید:

جام جهان نمای من روی طرب فزای تو است
گرچه حقیقت من است جام جهان نمای تو

گاه این آینۀ او بود، گاه او آینۀ این، آنگه که محبوب آینه بود، محب نظر کند، اگردر صورت محبوب باطن و معانی خود بیند متشکل بشکل ظاهر او، نفس خود را دیده باشد بچشم خود، و اگر صورتی بیند جسدی غیر شکل او و ورای آن چیزی دیگر داند که هست، صورت محبوب دیده باشد بچشم محبوب، اما اگر محب آینه بود نظر کند، اگر صورت محبوب مقید است بشکل آینه، حکم او را باشد: لون الماء لون انائه، و اگر خارج از شکل خود بیند، بداند که آن مصور است که محیط است بهمه صور. والله من ورائهم محیط چون محب مفلس از عالم صور قدم فراتر نهد، همتش محبوب متعالی صفت خواهد، سر به محبوبی فرود نیارد که مقید بود بقید شکل و مثال،‌تا به قید جملۀ صور از شهود او محو شود، محبوب را بی‌واسطۀ صورت و معنی بیند، چه:‌ انما یتبین الحق عند اضمحلال الرسوم.

در تنگنای صورت معنی چگونه گنجد؟
در کلبه گدایان سلطان چه کاردارد؟
صورت پرست غافل معنی چه داند آخر؟
گو:‌با جمال جانان پنهان چه کار دارد؟

اطلاعات

قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

محبوب آینۀ محب است، در او بچشم خود جز خود را نبیند و محب آینۀ محبوب،‌که در او اسماء و صفات و ظهور احکام آن بیند، و چون محب اسماء و صفات او را عین او یابد، لاجرم گوید:
هوش مصنوعی: محبوب، آینه‌ای است که محب در آن فقط خود محبوب را می‌بیند و هیچ چیز دیگری نمی‌تواند ببیند. از سوی دیگر، محب نیز به عنوان آینه‌ای برای محبوب عمل می‌کند و در او اسماء و صفات محبوب را مشاهده می‌کند. وقتی محب این اسماء و صفات را در وجود خود احساس کند و آن‌ها را عین وجود محبوب بگرداند، بنابراین چنین می‌گوید:
شهدت نفسک فینا و هیواحدة
کثیرة‌ذات اوصاف و اسماء
هوش مصنوعی: نفس تو در ما شاهد است و در حالی که او یکی است، دارای ویژگی‌ها و نام‌های بسیاری است.
و نحن فیک شهدنا بعد کثرتنا
عیناً بها اتحدا لمرئیو الرائی
هوش مصنوعی: ما در میان تو به اتحاد نگریسته‌ایم، چشم‌پوشی که با بسیاری در هم آمیخته‌ایم، همان و دیده‌ای که بیننده را بینا می‌کند.
جام جهان نمای من روی طرب فزای تو است
گرچه حقیقت من است جام جهان نمای تو
هوش مصنوعی: جامی که من دارم، تصویری از شادی و لذت تو را به نمایش می‌گذارد. با اینکه در واقعیت، من این جام را دارم، اما در حقیقت آنچه به نمایش گذاشته می‌شود، خود تو هستی.
گاه این آینۀ او بود، گاه او آینۀ این، آنگه که محبوب آینه بود، محب نظر کند، اگردر صورت محبوب باطن و معانی خود بیند متشکل بشکل ظاهر او، نفس خود را دیده باشد بچشم خود، و اگر صورتی بیند جسدی غیر شکل او و ورای آن چیزی دیگر داند که هست، صورت محبوب دیده باشد بچشم محبوب، اما اگر محب آینه بود نظر کند، اگر صورت محبوب مقید است بشکل آینه، حکم او را باشد: لون الماء لون انائه، و اگر خارج از شکل خود بیند، بداند که آن مصور است که محیط است بهمه صور. والله من ورائهم محیط چون محب مفلس از عالم صور قدم فراتر نهد، همتش محبوب متعالی صفت خواهد، سر به محبوبی فرود نیارد که مقید بود بقید شکل و مثال،‌تا به قید جملۀ صور از شهود او محو شود، محبوب را بی‌واسطۀ صورت و معنی بیند، چه:‌ انما یتبین الحق عند اضمحلال الرسوم.
هوش مصنوعی: گاه فردی می‌تواند به مثابه آینه‌ای برای دیگری باشد و گاه خود فرد در نقش آینه‌ای برای معشوقه‌اش قرار می‌گیرد. هنگامی که معشوق به عنوان آینه محسوب می‌شود، عاشق می‌تواند در چهره او باطن و معانی خود را ببیند و در واقع خود را در چهره معشوق مشاهده کند. اما اگر فقط به ظاهری بی‌ربط به معشوق نگاه کند، می‌داند که آنچه می‌بیند جزئی جدا از ذات معشوق است. در چنین حالتی، عاشق باز هم در جستجوی معشوق است و اگر چهره او به شکل آینه‌ای باشد، بدین معناست که ویژگی‌های او نیز تحت تأثیر آن آینه قرار دارد. زمانی که عاشق از دنیای ظواهر فراتر رود، آرزوی او در پی معشوقی متعالی و خارج از محدودیت‌های ظاهری خواهد بود، به طوری که دیگر در قید و بند شکل‌ها و تصاویر نماند و بتواند محبوب را بدون هیچ واسطه‌ای و به طور واقعی ببیند، زیرا حقیقت تنها در زمانی قابل درک است که اشکال و تصاویر فروکش کنند.
در تنگنای صورت معنی چگونه گنجد؟
در کلبه گدایان سلطان چه کاردارد؟
هوش مصنوعی: چگونه می‌توان معنی عمیق را در ظاهری محدود و فشرده جا داد؟ در حالی که در زندگی ساده و بی‌پیرایه گدایان، نشانه‌ای از قدرت و ثروت وجود ندارد.
صورت پرست غافل معنی چه داند آخر؟
گو:‌با جمال جانان پنهان چه کار دارد؟
هوش مصنوعی: فردی که فقط به ظاهر زیبایی‌ها توجه دارد، چگونه می‌تواند به عمق و معنای واقعی آن‌ها پی ببرد؟ بگو: چه ارتباطی با زیبایی‌های درونی و واقعی دارد؟