گنجور

شمارهٔ ۴ - در مدح ضیاءالدین علی

ای شکوه نیم ترکت را زفعت بی ریا
تارک نه ترک زنگاری گردون زیر پا
خاک درگاهت که گوئی رفعتست اندر سپهر
صحن دلخواهت که گوئی دانش است اندر صفا
مرتبت را آسمانی قادر است اندر زمین
مملکت را آفتابی واضح است اندر سما
تاب خشت پختهٔ صحنت که دولت را به دوست
با شکوه جنبش اجرام علو التجا
ز اقتباس سایه ات با مهر مستغنی کند
دیده ادراک را، ز آیینه گیتی نما
شاخ ترک نیم ترکت را کز آب لطف اوست
شاخ دولت تازه و برگ مکارم با نوا
ز التفات منزل دستور اعظم منزویست
جان دولت گویی اندر قوهٔ نشو و نما
صاحب عادل، پناه مملکت، صدر جهان،
حاتم ثانی، جهان معدلت، جان سخا
زبده دوران ضیاء الدین علی کز کلک اوست
آن باستحقاق و استعداد توفیق قضا
حل و عقد دولت دین گستر دنیا پناه
آب و تاب خنجر حق پرور گیتی گشا
ملجاء دولت وزیر ابن الوزیر ابن الوزیر
آنکه حشمت را روان بخشید و مدحت را بقا
رونق حکمش که بر دست فلک بست ارتعاش
جنبش کلکش که تعظیم هنر کرد اقتضا
ای سپهر ملک را رأی منیرت آفتاب؛
ای جهان جاه را خاک جنابت توتیا
تا ز صدر مسند دنیا و دین باشد نشان
ز آستان دین پناهت باد در عز و علا
صدر و مسند را کشوه و دهر و دوران را اثبات
ملک و ملت را نظام و دین و دنیا را ضیا

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای شکوه نیم ترکت را زفعت بی ریا
تارک نه ترک زنگاری گردون زیر پا
هوش مصنوعی: ای زیبایی بی‌نظیر، درخشندگی تو مانند تافته‌ای است که از آسمان بر زمین فرود آمده، و این دنیای پر از زنگار و کثیفی را زیر پا گذاشته‌ای.
خاک درگاهت که گوئی رفعتست اندر سپهر
صحن دلخواهت که گوئی دانش است اندر صفا
هوش مصنوعی: خاک درگاه تو به قدری ارزشمند و با عظمت است که می‌توان آن را به آسمان تشبیه کرد و صحن دلخواه تو به گونه‌ای است که مثل دانش و فهمی عمیق و پاک به نظر می‌آید.
مرتبت را آسمانی قادر است اندر زمین
مملکت را آفتابی واضح است اندر سما
هوش مصنوعی: رتبه و مقام باید در زمین از آسمان الهام گیرد، همان‌طور که در آسمان، خورشید روشنایی را به وضوح می‌تاباند.
تاب خشت پختهٔ صحنت که دولت را به دوست
با شکوه جنبش اجرام علو التجا
هوش مصنوعی: خشت‌های پخته و محکم حیاط تو مانند نشانی از قدرت و ثروت است که به دوست، زیبایی و عظمت می‌بخشد و باعث حرکت و شور در عالم می‌شود.
ز اقتباس سایه ات با مهر مستغنی کند
دیده ادراک را، ز آیینه گیتی نما
هوش مصنوعی: به واسطه وجود تو، چشمانم از تماشای دنیا بی نیاز می‌شود، گویی که تو خود آینه‌ای از زیبایی و حقیقت هستی.
شاخ ترک نیم ترکت را کز آب لطف اوست
شاخ دولت تازه و برگ مکارم با نوا
هوش مصنوعی: شاخ درخت ترک که از نعمت و لطف او رشد کرده است، نشانه‌ای از تازه‌تری و روشنی آینده است، و برگ‌های آن به خوبی‌ها و فضایل اشاره دارد.
ز التفات منزل دستور اعظم منزویست
جان دولت گویی اندر قوهٔ نشو و نما
هوش مصنوعی: با توجه به توجه و نگاه خاصی که به جایگاه و موقعیت زندگی می‌شود، می‌توان گفت که روح و جان جایگاه رفیع و مقام عالی‌ای دارد، گویا در قدرت و توانایی رشد و پرورش قرار دارد.
صاحب عادل، پناه مملکت، صدر جهان،
حاتم ثانی، جهان معدلت، جان سخا
هوش مصنوعی: این فرد، کسی است که عدالت را در اختیار دارد، از کشور خود دفاع می‌کند و در مقام رهبری قرار دارد. او مانند حاتم طایی، که به سخاوت معروف است، در جهان به عنوان نماد فراجع و بخشندگی شناخته می‌شود.
زبده دوران ضیاء الدین علی کز کلک اوست
آن باستحقاق و استعداد توفیق قضا
هوش مصنوعی: بهترین فرد زمان، ضیاء الدین علی است که قلم او باعث شده تا شایستگی و ظرفیت رسیدن به موفقیت تقدیر را نشان دهد.
حل و عقد دولت دین گستر دنیا پناه
آب و تاب خنجر حق پرور گیتی گشا
هوش مصنوعی: تدبیر و مدیریت امور دولت و دین، باعث گسترش دنیا و تامین امنیت می‌شود و در این راستا، قدرت و شجاعت حق را در بر خواهد داشت و کل جهان را به سمت بهروزی هدایت می‌کند.
ملجاء دولت وزیر ابن الوزیر ابن الوزیر
آنکه حشمت را روان بخشید و مدحت را بقا
هوش مصنوعی: پناهگاه و حمایت دولت، وزیر و نواده‌ی وزیر، کسی که شکوه را به حرکت درآورد و ستایش را پایدار ساخت.
رونق حکمش که بر دست فلک بست ارتعاش
جنبش کلکش که تعظیم هنر کرد اقتضا
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف تاثیر و جذابیت قدرت قلم و هنر می‌پردازد. می‌گوید که وقتی قدرت و حکمت یک اثر بر سرنوشت و زندگی مردم تاثیر می‌گذارد، این اثر به گونه‌ای می‌درخشد که دیگران را به احترام وادار می‌کند و موجب تحولی عمیق در هنر و خلاقیت می‌شود. این تغییر و جنبش در هنر به دلیل توانایی و تاثیرگذاری خاص آن اثر است.
ای سپهر ملک را رأی منیرت آفتاب؛
ای جهان جاه را خاک جنابت توتیا
هوش مصنوعی: ای آسمان، روشنایی نظراتت همچون آفتاب بر ملک حاکم است؛ ای جهانی که مقام و منزلت تو مانند خاکی است که در برابر بزرگی‌ات قرار دارد.
تا ز صدر مسند دنیا و دین باشد نشان
ز آستان دین پناهت باد در عز و علا
هوش مصنوعی: تا زمانی که مقام و منصب در دنیا و دین از تو دور نباشد، در آستانه دین، پناه و حمایت تو باشد و در عزت و رفعت قرار داشته باشی.
صدر و مسند را کشوه و دهر و دوران را اثبات
ملک و ملت را نظام و دین و دنیا را ضیا
هوش مصنوعی: عزت و مقام را باید در دست گرفت و زمان و سال‌ها را باید با قدرت و اقتدار مدیریت کرد. همچنین، برای ایجاد نظم در کشور و جامعه، نیاز به اصولی داریم و باید دین و زندگی را همواره روشن و پرنور نگه داریم.