گنجور

شمارهٔ ۳۳ - در مدح فخرالملک

ای ز ایوان رفیعت آسمان گشته زمین
ملک و دین را حلقهٔ درگاه تو حبل المتین
حشمت گیتی پناه تست دولت را مکان
بارگاه آسمان سقف تو رفعت را مکین
خاتم ملک جهان را باشد از بهر شرف
عز و اقبال در و درگاه تو نقش نگین
می کند با آسمان در مرتبت سقف قران
می شود با آفتاب از روشنی صحنت قرین
در هوای قبه ی سقف تو می گردد سپهر
روز و شب گرد جهان با اندرونی آتشین
با رخی چون کهربا می بوسد از چارم فلک
آفتاب از تاب مهر ماه دیوارت زمین
نزهت بستان و حوض آب و خاک سطح تست
روضه ی فردوس و عین کوثر و ماء معین
صحن باغ خرمت خلد برینست و در او
ساحت جان پرورت پیرایه ی خلد برین
می نهد بر خاک پیش سایه دیوار تو
مهر بهر بندگیء صاحب اعظم جبین
آسمان داد فخر الملک، شمس الدین که، هست
منبع آب حیات از کلک او در ثمین
صاحب سیف و قلم، دین پرور عادل که هست
در پناه و خامه و شمشیر او دنیا و دین
آن جهانداری که در صدر وزارت می کند
آفرین بر حضرت او حضرت جان آفرین
ای مسیر کلک ملک آرای ملت پرورت
ملک را صاحب شریعت شرع را روح الامین
آیت عدل تو تا مُنزل شد اندر شأن ملک
پیش آهو با تواضع می رود شیر عرین
معجز کلک تو تا ظاهر شد اندر باب نطق
بعد از آن نگذشت کسرا بر زبان سحر مبین
زاتش کین تو چون شمع آنکه ناگه برفروخت
گرچه با خورشید پهلو می زند در روز کین
هم بدان آتش جدا کرد آخر الامرش بقهر
دور چرخ از جان شیرین همچو موم از انگبین
تا بسیط خاک را، گیتی نفرساید از آب
تا بنات نفس را گردون نگرداند بنین
خاک درگاه رفیعت را که آب زندگیست
همچنین اقبال همدم باد و دولت همنشین

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای ز ایوان رفیعت آسمان گشته زمین
ملک و دین را حلقهٔ درگاه تو حبل المتین
هوش مصنوعی: ای که به خاطر بلندای ایوانت، آسمان به زمین نزدیک‌تر شده است، ملک و دین به درگاه تو وابسته و محکم هستند.
حشمت گیتی پناه تست دولت را مکان
بارگاه آسمان سقف تو رفعت را مکین
هوش مصنوعی: عظمت و شکوه جهان بستگی به تو دارد و مقام و جلالت به اندازه‌ای بالاست که آسمان هم زیر سقف وجودت قرار می‌گیرد.
خاتم ملک جهان را باشد از بهر شرف
عز و اقبال در و درگاه تو نقش نگین
هوش مصنوعی: علامت و نشانه‌ی مقام و ارزش پادشاهی به دستان تو و در ورودی و خروجی کاخ تو نقش بسته است، زیرا تویی که مظهر شرف و عزت و خوشبختی هستی.
می کند با آسمان در مرتبت سقف قران
می شود با آفتاب از روشنی صحنت قرین
هوش مصنوعی: این بیت اشاره به ارتباط و پیوند عمیق میان آسمان و زمین دارد، به گونه‌ای که آسمان در مقام و مرتبه‌ای بالاتر از سقف، و نور خورشید در حال روشنایی و آراستگی فضای زمین است. در واقع، این تصویر به زیبایی و شکوهی که در تعامل عناصر طبیعی و روحانی وجود دارد اشاره می‌کند.
در هوای قبه ی سقف تو می گردد سپهر
روز و شب گرد جهان با اندرونی آتشین
هوش مصنوعی: در دنیای زیر سقف تو، آسمان به دور خود می‌چرخد و روز و شب می‌گذرد، در حالی که درون تو پر از حرارت و زندگی است.
با رخی چون کهربا می بوسد از چارم فلک
آفتاب از تاب مهر ماه دیوارت زمین
هوش مصنوعی: آفتاب با چهره‌ای مانند کهربا، دیوار زمین را می‌بوسد و زیبایی ماه را از میان آسمان می‌تاباند.
نزهت بستان و حوض آب و خاک سطح تست
روضه ی فردوس و عین کوثر و ماء معین
هوش مصنوعی: بستان زیبا و حوض آب و خاکی که روی آن است، نشان‌دهنده‌ی بهشت و چشمه‌ی کوثر و آب زلال است.
صحن باغ خرمت خلد برینست و در او
ساحت جان پرورت پیرایه ی خلد برین
هوش مصنوعی: باغ پر از زیبایی‌ات بهشتی است و در آن، فضای روح‌افزای زندگی با زینت‌هایی همچون بهشت تزئین شده است.
می نهد بر خاک پیش سایه دیوار تو
مهر بهر بندگیء صاحب اعظم جبین
هوش مصنوعی: با عشق و ارادت، پیش پای سایه دیوار تو، که نماد بزرگی و مقام رفیع توست، سجده می‌کنم و خود را در خدمت تو قرار می‌دهم.
آسمان داد فخر الملک، شمس الدین که، هست
منبع آب حیات از کلک او در ثمین
هوش مصنوعی: آسمان به فخر الملک و شمس الدین افتخار می‌کند، زیرا او منبع آب حیات است که از قلم او به زمین نازل می‌شود.
صاحب سیف و قلم، دین پرور عادل که هست
در پناه و خامه و شمشیر او دنیا و دین
هوش مصنوعی: کسی که هم سلاح دارد و هم قلم، و در تربیت دین فعال و عادل است، در سایه و حمایت او، هم دنیا و هم دین به خوبی حفظ می‌شود.
آن جهانداری که در صدر وزارت می کند
آفرین بر حضرت او حضرت جان آفرین
هوش مصنوعی: آن کسی که در مقام بزرگترین مسئولیت‌ها، کار می‌کند و به او درود می‌فرستد، همان کسی است که جان‌ها را به وجود می‌آورد و سزاوار تحسین است.
ای مسیر کلک ملک آرای ملت پرورت
ملک را صاحب شریعت شرع را روح الامین
هوش مصنوعی: ای راهنمای شایسته و زینت‌بخش جامعه، تو مظهر روح قانون و تجلی دهنده حقیقت هستی.
آیت عدل تو تا مُنزل شد اندر شأن ملک
پیش آهو با تواضع می رود شیر عرین
هوش مصنوعی: زمانی که نشانه‌های عدالت تو آشکار شد، در حضور فرشتگان ملک، آهو با فروتنی در کنار تو حرکت می‌کند و شیر دشت به آرامی و با احترام در کنار تو قرار می‌گیرد.
معجز کلک تو تا ظاهر شد اندر باب نطق
بعد از آن نگذشت کسرا بر زبان سحر مبین
هوش مصنوعی: وقتی که شگفتی و هنر دست تو در سخن آشکار شد، دیگر کسی نتوانست به زیبایی زبان سحر بپردازد.
زاتش کین تو چون شمع آنکه ناگه برفروخت
گرچه با خورشید پهلو می زند در روز کین
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف حالتی می‌پردازد که شخصی مانند شمع در برابر آتش دیگری در حال سوختن است. هرچند این شخص در روز با خورشید که نماد روشنی و قدرت است، همسایه است، اما لحظه‌ای ناگهان شعله‌ور می‌شود. این توصیف به تضاد و شدت احساسات اشاره دارد که گاهی در یک آن، می‌تواند به اوج برسد.
هم بدان آتش جدا کرد آخر الامرش بقهر
دور چرخ از جان شیرین همچو موم از انگبین
هوش مصنوعی: شخصی که در زندگی خود با چالش‌ها و سختی‌ها مواجه می‌شود، در نهایت مجبور می‌شود تا از چیزهایی که برایش عزیز و ارزشمند هستند، جدا شود. مانند موم که به راحتی از انگبین جدا می‌شود، او نیز بواسطه مشکلات زندگی، از جان و دل خود دور می‌افتد.
تا بسیط خاک را، گیتی نفرساید از آب
تا بنات نفس را گردون نگرداند بنین
هوش مصنوعی: تا زمانی که خاک و زمین وجود دارند، دنیا از آب خالی نمی‌شود و تا زمانی که نفس‌ها وجود دارند، آسمان به دور فرزندان نمی‌چرخد.
خاک درگاه رفیعت را که آب زندگیست
همچنین اقبال همدم باد و دولت همنشین
هوش مصنوعی: خاک پای تو که نشانه‌ی بزرگی و مقام توست، همانند آبی است که زندگی را به همراه دارد. همچنین، خوشبختی و رفاه نیز در کنار تو قرار دارند.