گنجور

شمارهٔ ۱۶ - تجدید مطلع

چیست آن پیکر نحیف و نزار
که دهد ملک را نظام و قرار
هم سحابیست آسمان تأثیر
هم شهابیست آفتاب آثار
می نهد بر خط نظام جهان
سر اندیشه کبار و صغار
بس که آورد شب بروز چو صبح
در سواد امور لیل و نهار
طره شب فکند بر رخ روز
روز روشن نمود در شب تار
گاه چون طوطئی که تازه شود
نسق دین و ملکش از منقار
گه فشاند ز مشک بر رخ سیم
آب حیوان بیمن حرجوار
معجز دست خواجه اش بمسیر
می کند سر بریده وحی گذار
روح گویا چو وصف خامه شنید
گفت کای نقد کون را معیار
کلک دستور باشد اینکه ز دست
عدل را بر در ستم مسمار
آنکه در بندگیش خامه چو دید
کاسمانها همی کنند اقرار
بست پیش انامل خلقش
پیکر او کمر دو پیکر وار
صاحب عادل، آفتاب صدور
جان دولت، جهان عز و فخار
موجب هفت از استدارت نه
غرض پنج از امتزاج چهار
تاج دین داوری که دورانراست
بر زمین کفایتش رخسار
آنکه در خلقتش خدای جهان
نظم دنیا و دین بکرد اظهار
خاکپای زمین حضرت اوست
فلک تند و عالم غدّار
ای قضا قدرت، قدر تقدیر
وی فلک همت ملک دیدار
فخر اولاد آدمی، بهنر
صدر ابناء عالمی، بتبار
تا زمان را زمان دولت توست
وقت انعام و موسم ادرار
کرم خلقت از جهان برداشت
رسم بیداد و عادت آزار
هیچکس را بقدر خوار نکرد
دمبدم داد عیش داد بکار
دین پناها چو لطف طبع تر است
کرمت در دیار و دین دیار
هم در اثنای مدح تو غزلی
خواستم تا ادا کنم خوش و خوار

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چیست آن پیکر نحیف و نزار
که دهد ملک را نظام و قرار
هوش مصنوعی: این پیکر ضعیف و ناتوان چه ویژگی‌هایی دارد که می‌تواند به کشور نظم و ثبات ببخشد؟
هم سحابیست آسمان تأثیر
هم شهابیست آفتاب آثار
هوش مصنوعی: آسمان همچون ابر تأثیرگذار است و خورشید نیز مانند شهاب، نشانه‌هایی از خود به جا می‌گذارد.
می نهد بر خط نظام جهان
سر اندیشه کبار و صغار
هوش مصنوعی: خودسرهای بزرگ و کوچک بر سر نظام جهان افکار و اندیشه‌ها را می‌گذارند.
بس که آورد شب بروز چو صبح
در سواد امور لیل و نهار
هوش مصنوعی: شب به قدری طولانی می‌شود که روشنی صبح را به کارها و امور روزانه می‌آورد. به عبارتی، در شب و روز دیگر تفاوتی وجود ندارد و هر دو به یک اندازه درگیر مسائل و کارها هستند.
طره شب فکند بر رخ روز
روز روشن نمود در شب تار
هوش مصنوعی: موهای شب بر چهره روز ریخته و روشنی روز در دل تاریکی شب نمایان شده است.
گاه چون طوطئی که تازه شود
نسق دین و ملکش از منقار
هوش مصنوعی: گاهی مانند طوطویی که تازه به دنیا آمده است، دین و حکومتش از منقار او شروع می‌شود.
گه فشاند ز مشک بر رخ سیم
آب حیوان بیمن حرجوار
هوش مصنوعی: گاهی از مشک بر چهره نقره‌ای آب حیوان، بویی دل‌انگیز و خوش به مشام می‌رسد که بدون هیچ گونه زحمتی و مشکل، قابل استشمام است.
معجز دست خواجه اش بمسیر
می کند سر بریده وحی گذار
هوش مصنوعی: دست هنرمند به قدری توانمند است که می‌تواند حتی چیزی که از مرزهای عادی فراتر رفته را به حرکت درآورد، مانند نبوغی که فراتر از انتظار است.
روح گویا چو وصف خامه شنید
گفت کای نقد کون را معیار
هوش مصنوعی: روح وقتی توصیف قلم را شنید، گفت: ای معیار وجود، تو به چه چیزی سنجیده می‌شوی؟
کلک دستور باشد اینکه ز دست
عدل را بر در ستم مسمار
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که اگر کسی در برابر عدالت کوتاهی کند و ظلم را بپذیرد، به خود آسیب می‌زند. در واقع، این بیان به توبیخ کسانی می‌پردازد که به جای پیروی از انصاف و عدالت، به ستم و زورگویی روی می‌آورند.
آنکه در بندگیش خامه چو دید
کاسمانها همی کنند اقرار
هوش مصنوعی: کسی که در بندگی‌اش دید که نویسندگان و کاتبان مشغول نوشتن و ثبت اقرارها هستند.
بست پیش انامل خلقش
پیکر او کمر دو پیکر وار
هوش مصنوعی: او به صورت و شکل انسان‌ها در آمده و به دو پیکر مانند کمر، در میان مردم قرار دارد.
صاحب عادل، آفتاب صدور
جان دولت، جهان عز و فخار
هوش مصنوعی: مالک عادل، مانند آفتابی است که بر دل و جان حکومت می‌تابد و بر دنیا عزت و افتخار می‌آورد.
موجب هفت از استدارت نه
غرض پنج از امتزاج چهار
هوش مصنوعی: این بیت به طور کلی به ارتباط و تأثیرات دو مفهوم بر یکدیگر اشاره دارد. در اینجا به طور خاص، به دانشی که از ترکیب و تعامل عناصر مختلف به دست می‌آید و نتیجه‌گیری‌هایی که از این تعاملات حاصل می‌شود، پرداخته می‌شود. به عبارت دیگر، می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که چگونه عناصر مختلف در کنار هم می‌توانند کارایی و تأثیر بیشتری داشته باشند و نتیجه‌ای فراتر از آنچه که انتظار می‌رفت، به ارمغان بیاورند.
تاج دین داوری که دورانراست
بر زمین کفایتش رخسار
هوش مصنوعی: تاج دین داوری که بر روی زمین مناسبت و شایستگی‌اش به چهره‌اش نمایان است.
آنکه در خلقتش خدای جهان
نظم دنیا و دین بکرد اظهار
هوش مصنوعی: آن کسی که خداوند جهان در آفرینش او، هماهنگی و نظم زندگی و دین را به نمایش گذاشته است.
خاکپای زمین حضرت اوست
فلک تند و عالم غدّار
هوش مصنوعی: زمین زیر پای آن حضرت است و آسمان با سرعت می‌چرخد و دنیای فریبنده‌ای وجود دارد.
ای قضا قدرت، قدر تقدیر
وی فلک همت ملک دیدار
هوش مصنوعی: ای سرنوشت خیره، تقدیر او را آسمان نیز با اراده‌ای قوی در برابر دیدگان قرار داده است.
فخر اولاد آدمی، بهنر
صدر ابناء عالمی، بتبار
هوش مصنوعی: افتخار فرزندان آدم در بهترین مقام فرزندان جهان نهفته است.
تا زمان را زمان دولت توست
وقت انعام و موسم ادرار
هوش مصنوعی: زمانی که قدرت و سلطنت تو برقرار است، وقت بخشش و زمان ظهور نتایج و ثمرات کارها فرا رسیده است.
کرم خلقت از جهان برداشت
رسم بیداد و عادت آزار
هوش مصنوعی: خالق در جهانی که ظلم و عادت‌های ناپسند در آن حاکم است، موجوداتی را با مهربانی و لطافت خلق کرده است.
هیچکس را بقدر خوار نکرد
دمبدم داد عیش داد بکار
هوش مصنوعی: هیچ کس به اندازه‌ی او در هر لحظه به بی‌احترامی و تحقیر دیگران نپرداخت، او مدام به خود لذت می‌بخشید و به کارهایش ادامه می‌داد.
دین پناها چو لطف طبع تر است
کرمت در دیار و دین دیار
هوش مصنوعی: در این دنیا، مثل لطافت وجود، دین و ایمان انسانی هم منبع سرپناهی است. مهربانی تو، به مانند ایمان، در هر جایی بر من سایه می‌افکند.
هم در اثنای مدح تو غزلی
خواستم تا ادا کنم خوش و خوار
هوش مصنوعی: در هنگام ستایش تو، شعری می‌نویسم تا به نیکی و زیبایی تو را توصیف کنم.