گنجور

شمارهٔ ۴

خردم دوش در مراتب فکر
گفت با ذروه ی سپهر برین
کای مقادیر جنبشت می عمر
کرده ار ساغر شهور و سنین
هم قضا را مراتب تعظیم
هم قدر را نهایت تمکین
حکمت اندر جهان کون و فساد
دورت اندر سرای غث و سمین
یا مکانی چنین که قدر تراست
کی بود جرم خاک را تسکین
که شود در ازاء سرعت دور
مرکز خاک را مکانت، مکین
لطف دور تو و کثافت خاک
سایه ی قدر آن و مایه ی این
بزبانی فصیح دور سپهر
روشن و عذب و آبدار و مبین
گفت کای نظم واثقت بی شک
رشک سحر حلال و ماء معین
غرض جنبشم که باقی باد
بر تو پوشیده نیست نیک به بین
کآسمانیست در مراتب صدر
کآفتابی است در مراتب دین
آسمانی که نوک خامه ی او
وحی منزل کند بسحر مبین
قدرتش کرد با کمال قران
رفعتش کرده با دوام قرین
آفتابی که جز بسایه او
نرسد چشم دل بنور یقین
صورت حل و عقد تیغ و قلم
معنی امر و نهی تاج و نگین
قبله و قدوه ی ملوک و صدور
غرض کائنات ناصر دین
ای عیال نتایج قلمت
لفظ آب حیات و در ثمین
تا شناسند در جهان حواس
گردن از گرد ران و سر ز سرین
سر گردون کسان دوران را
باد بر خاک حضرت تو جبین

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

خردم دوش در مراتب فکر
گفت با ذروه ی سپهر برین
هوش مصنوعی: دیشب ذهن من در مورد سطوح تفکر صحبت می‌کرد و از بلندای آسمان به بحث پرداخت.
کای مقادیر جنبشت می عمر
کرده ار ساغر شهور و سنین
هوش مصنوعی: ای تاثیربخش که عمر انسان به دست تو رقم می‌خورد، اگرچه در زندگی این دنیا همچون لیوانی پر از ماه‌ها و سال‌ها به نظر می‌رسد.
هم قضا را مراتب تعظیم
هم قدر را نهایت تمکین
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که باید هم به سرنوشت و تقدیر احترام گذاشت و هم در مقابل آن، به بالاترین حد ممکن درک و پذیرش رسید. در واقع، باید به قضا و قدر، هر دو، به شکل قابل تقدیری توجه کرد.
حکمت اندر جهان کون و فساد
دورت اندر سرای غث و سمین
هوش مصنوعی: حکمت در جهان، به معنای درک عمیق و فهم درست از واقعیت‌هاست، و در این دنیا که پر از خوبی‌ها و بدی‌هاست، انسان‌ها باید در میان این افکار و احساسات مختلف به تفکر و تعمق بپردازند.
یا مکانی چنین که قدر تراست
کی بود جرم خاک را تسکین
هوش مصنوعی: آیا جایی وجود دارد که به اندازه تو ارزشمند باشد؟ وقتی که حقیقت این است که خاک و زمین هیچ تسکینی برای تو ندارند؟
که شود در ازاء سرعت دور
مرکز خاک را مکانت، مکین
هوش مصنوعی: در ازای سرعت دورانی زمین حول مرکز خود، جایگاه تو به همان نسبت تعیین می‌شود.
لطف دور تو و کثافت خاک
سایه ی قدر آن و مایه ی این
هوش مصنوعی: ناز و محبت تو و زشتی خاک، باعث ارزش و اهمیت هر چیز هستند.
بزبانی فصیح دور سپهر
روشن و عذب و آبدار و مبین
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف آسمانی روشن و شفاف می‌پردازد که پر از زیبایی و روشنایی است. در این فضا، ظرافت و وضوحی وجود دارد که به طبیعتی دلنشین و دلپذیر اشاره دارد.
گفت کای نظم واثقت بی شک
رشک سحر حلال و ماء معین
هوش مصنوعی: ای نظم زیبا و محکم، بدون شک تو سبب شگفتی و حسادت سحر و معجزه‌های دلنشینی هستی که به هر چیزی زندگی می‌بخشد.
غرض جنبشم که باقی باد
بر تو پوشیده نیست نیک به بین
هوش مصنوعی: قصد من این است که همیشه در حرکت باشم، و این موضوع برای تو کاملا روشن و واضح است. به خوبی به این موضوع توجه کن.
کآسمانیست در مراتب صدر
کآفتابی است در مراتب دین
هوش مصنوعی: در آسمان وجود، شخصیتی است که در مرتبه‌ای بلند و والا قرار دارد، همانطور که خورشید در مرتبه‌های عالی دین و ایمان می‌درخشد.
آسمانی که نوک خامه ی او
وحی منزل کند بسحر مبین
هوش مصنوعی: آسمانی که بالای سر ما الهام و الگوهای معنوی را به انسان‌ها می‌رساند، در بامداد روشنی قرار دارد.
قدرتش کرد با کمال قران
رفعتش کرده با دوام قرین
هوش مصنوعی: او با کمال قرآن، توانایی پیدا کرده و با مداومت، مقامش را بالا برده است.
آفتابی که جز بسایه او
نرسد چشم دل بنور یقین
هوش مصنوعی: خورشیدی که هیچ چیز دیگری جز سایه‌اش در دیدگان دل به روشنی واقعی نمی‌رسد.
صورت حل و عقد تیغ و قلم
معنی امر و نهی تاج و نگین
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که قلم و تیغ (سلاح و نوشتار) به نوعی به حل و فصل امور و دستورات مربوط می‌شوند، که همچون تاج و نگین، نماد قدرت و ارزش هستند. در واقع، این بیان به تأثیرگذاری و اهمیت نوشتار و تصمیم‌گیری در زندگی و مسائل مختلف اشاره دارد.
قبله و قدوه ی ملوک و صدور
غرض کائنات ناصر دین
هوش مصنوعی: این جمله به معنی شخصی است که الگوی پادشاهان و منبع اهداف جهان است و از دین حمایت می‌کند.
ای عیال نتایج قلمت
لفظ آب حیات و در ثمین
هوش مصنوعی: ای همسر، میوه‌های دستت مانند آب حیات و درختی پرثمر است.
تا شناسند در جهان حواس
گردن از گرد ران و سر ز سرین
هوش مصنوعی: تا در دنیا بشناسند، باید زیبایی‌ها را از نازکی گردن و خوش‌فرم بودن ران و سرین تشخیص دهند.
سر گردون کسان دوران را
باد بر خاک حضرت تو جبین
هوش مصنوعی: بر فراز آسمان، وزش باد، سرنوشت و مقدر همه افراد را به خاک تو می‌سازد.