گنجور

شمارهٔ ۶٨٩

مهر سپهر رفعت و دارای مملکت
والا علاء دولت و دین آصف زمان
دستور شرق و غرب محمد که خلق او
همچون دم مسیح بود مایه‌بخش جان
آنک از فروغ مشعلهٔ رای انورش
پروانهٔ ضیا طلبد شمع آسمان
با عدل او به نزد خرد بس شگفت نیست
گر هست به ره با بچهٔ گرگ توأمان
شهباز همتش چو به پرواز بر شود
نسرین چرخ را برباید ز آشیان
من بنده را به مجلس خاص اختصاص داد
و آورد در میان ز کرم لطف بیکران
در مدح او مدیحه بگفتم رباعی‌ای
چون آب زندگی مدد عمر جاودان
اصغا نمود شعرم و از راه تربیت
بر دست من نهاد سبک ساغر گران
گفتا بنوش باده گلگون به بیلکا
دانی به پارسی چه بود بیلکا نشان
یعنی بدین نشان سبک از جود من شوی
مانند صیت مکرمتم شهره جهان
من تشنه‌لب نشسته به امّید قطره‌ای
از ابر درفشان کف دستور شه نشان
گفتم صداع بیش به پیشش نیاورم
لیکن صبور بودن ازین پس نمی‌توان
دریاب صاحبا که به ابن یمین نماند
الا حشاشه‌ای که تو هم واقفی بر آن
چون خاک ماهیان شود از تشنگی به باد
زان پس چه سود که آب درآید به آبدان

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مهر سپهر رفعت و دارای مملکت
والا علاء دولت و دین آصف زمان
هوش مصنوعی: هستی و مقام بلند آسمانی و ثروت‌های عظیم مملکت، نشان‌دهنده‌ی قدرت و قدرت‌مندی دین و نیروی آصف در این زمانه است.
دستور شرق و غرب محمد که خلق او
همچون دم مسیح بود مایه‌بخش جان
هوش مصنوعی: در اینجا به تعبیر از تأثیر عمیق و روشنگر شخصیت محمد اشاره شده است. او همچون عیسی است که زندگی و جان آدمیان را تغذیه و زنده می‌کند و به نوعی الگوی نیکویی برای جامعه‌های شرقی و غربی به شمار می‌آید.
آنک از فروغ مشعلهٔ رای انورش
پروانهٔ ضیا طلبد شمع آسمان
هوش مصنوعی: از نور و روشنایی خرد و اندیشه‌ات، پروانه‌ای که به دنبال نور و روشنی است، از شمع آسمان به دنبال روشنی می‌آید.
با عدل او به نزد خرد بس شگفت نیست
گر هست به ره با بچهٔ گرگ توأمان
هوش مصنوعی: درست است که وجود بچه‌های گرگ در کنار هم، در مسیر زندگی می‌تواند عجیب باشد، اما زمانی که عدالت او حاکم باشد، این امر غیرمنتظره به حساب نمی‌آید.
شهباز همتش چو به پرواز بر شود
نسرین چرخ را برباید ز آشیان
هوش مصنوعی: وقتی شهباز با اراده و عزم خود به پرواز درآید، می‌تواند چرخ را از آشیانش خارج کند.
من بنده را به مجلس خاص اختصاص داد
و آورد در میان ز کرم لطف بیکران
هوش مصنوعی: من را به جمع خاصی دعوت کرد و با بزرگواری و لطفی بی‌پایان در میان آنها قرار داد.
در مدح او مدیحه بگفتم رباعی‌ای
چون آب زندگی مدد عمر جاودان
هوش مصنوعی: من درباره‌ی او ستایش‌هایی گفتم، شعری به مانند آبی که برای زندگی ضروری است و به عمر جاودان مدد می‌رساند.
اصغا نمود شعرم و از راه تربیت
بر دست من نهاد سبک ساغر گران
هوش مصنوعی: شعر من را با دقت شنید و به من آموخت که چگونه با نرمی و لطافت گام بردارم، و در کنار این تعلیم، نوشیدنی سنگینی را به دستم داد.
گفتا بنوش باده گلگون به بیلکا
دانی به پارسی چه بود بیلکا نشان
هوش مصنوعی: گفت: بنوش شراب قرمز، آیا می‌دانی در زبان فارسی بیلکا چه معنایی دارد؟
یعنی بدین نشان سبک از جود من شوی
مانند صیت مکرمتم شهره جهان
هوش مصنوعی: بدین روش، با بخشندگی من، مانند شهرت نیکوی من در جهان شناخته خواهی شد.
من تشنه‌لب نشسته به امّید قطره‌ای
از ابر درفشان کف دستور شه نشان
هوش مصنوعی: من با دلی پر از آرزو و تشنگی در انتظارم تا قطره‌ای از باران که به مانند مروارید از آسمان می‌بارد به من برسد.
گفتم صداع بیش به پیشش نیاورم
لیکن صبور بودن ازین پس نمی‌توان
هوش مصنوعی: گفتم که دیگر از درد سر او شکایت نکنم، اما زودتر از آنچه که فکر می‌کردم، تحمل کردن این وضعیت برایم امکان‌پذیر نیست.
دریاب صاحبا که به ابن یمین نماند
الا حشاشه‌ای که تو هم واقفی بر آن
هوش مصنوعی: ای دوست، متوجه باش که چیزی از این زندگی باقی نمی‌ماند جز اندکی علف و نازک. تو هم به خوبی می‌دانی که به چه چیزی اشاره می‌کنم.
چون خاک ماهیان شود از تشنگی به باد
زان پس چه سود که آب درآید به آبدان
هوش مصنوعی: زمانی که خاکی که ماهیان در آن زندگی می‌کنند به خاطر تشنگی خشک و بی‌آب شود، دیگر چه فایده‌ای دارد که آب در این آبدان‌ها وجود داشته باشد؟