گنجور

شمارهٔ ٣٨ - قصیده فی النصیحه

ایها الناس دل از کار جهان برگیرید
رستگاری طلبید و ره داور گیرید
تا چو پروانه درآئید بنور از ظلمات
هر زمان شمع صفت سوز دل از سر گیرید
چهره در بوته اخلاص بکردار خلاص
از تف آتش دل یکسره در زر گیرید
بگذرید از سر شر چون ز شما خیری نیست
خیر بسیار بود آنکه کم شر گیرید
خیزد از بحر معاصی گهر عیش و لیک
تا نگردید غریقش کم گوهر گیرید
هر چه از نیک و بد امروز نهان میدارید
جمله فردا بظهور آید و کیفر گیرید
آخر کار چو این ره بدری می نرود
ترک این راه کنید و ره دیگر گیرید
دهقنت بر صفت اهل صفا پیشه کنید
تا بتدریج بر کشته خود بر گیرید
ره بمقصد نبرید ار نبود راهبری
تا رسد راه بمقصد پی رهبر گیرید
مصطفی آنک چو بر تربت یثرب گذرید
از چراغ دل او شمع صفا در گیرید
رهبری کو بود ایمن ز خطا در ره حق
جز پیمبر نبود راه پیمبر گیرید
و آنکه ذاتش بصفا هست یکی شهر علوم
تا بدان شهر در آئید ره در گیرید
مرتضی را در آن شهر شناسید که اوست
آن کز او رسم و ره شرع مطهر گیرید
رفعت منبر او گر بیقین نشناسید
اولین پایه او طارم اخضر گیرید
کثرت علم وی از لفظ سلونی دانید
زور بازوش قیاس از در خیبر گیرید
هست چندان هنر او را که چو تعداد کنید
کمترین منقبتش کشتن عنتر گیرید
ایعزیزان سخنی بیغرض از ابن یمین
بشنوید و همه بر خاطر انور گیرید
اگر از تشنگی روز قیامت ترسید
دامن مرحمت ساقی کوثر گیرید
در زمین دل و جان دانه مهرش کارید
تا بر کشته خود هر چه نکوتر گیرید

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ایها الناس دل از کار جهان برگیرید
رستگاری طلبید و ره داور گیرید
هوش مصنوعی: ای مردم، دل خود را از مشغله‌های دنیوی آزاد کنید. به دنبال نجات و رستگاری باشید و راهی که به قضاوت و انصاف می‌رسد را در پیش بگیرید.
تا چو پروانه درآئید بنور از ظلمات
هر زمان شمع صفت سوز دل از سر گیرید
هوش مصنوعی: این جمله به معنای آن است که انسان باید همچون پروانه‌ای که به سوی نور می‌رود، از تاریکی‌ها و مشکلات خارج شود. هر بار که دلش آتش می‌گیرد و شبیه شمعی می‌شود، این احساس را با عشق و اشتیاق به روشنایی و حقیقت دنبال کند.
چهره در بوته اخلاص بکردار خلاص
از تف آتش دل یکسره در زر گیرید
هوش مصنوعی: چهره‌ات را با اخلاص زیبا کن و با کارهای نیک خودت را از آتش دل رهایی ببخش، تا اینکه تمام وجودت در زینت و لطافت همچون طلا باشد.
بگذرید از سر شر چون ز شما خیری نیست
خیر بسیار بود آنکه کم شر گیرید
هوش مصنوعی: از شر و بدی‌های دیگران بگذرید، چون از شما هیچ نیکی ظهور نمی‌کند. نیکی واقعی این است که از شر و بدی کمتر بپذیرید.
خیزد از بحر معاصی گهر عیش و لیک
تا نگردید غریقش کم گوهر گیرید
هوش مصنوعی: از دریاچه گناهان، لذت‌ها به وجود می‌آید، اما تا زمانی که فرد در این آلودگی‌ها غرق نشود، چقدر می‌تواند بهره‌مند شود.
هر چه از نیک و بد امروز نهان میدارید
جمله فردا بظهور آید و کیفر گیرید
هوش مصنوعی: هر چیزی که امروز از خوبی‌ها و بدی‌ها پنهان کنید، فردا خود را نشان خواهد داد و نتیجه‌اش را خواهید دید.
آخر کار چو این ره بدری می نرود
ترک این راه کنید و ره دیگر گیرید
هوش مصنوعی: اگر در این مسیر به نتیجه‌ای نمی‌رسید و نمی‌توانید پیش بروید، بهتر است این راه را ترک کنید و به مسیری دیگر بروید.
دهقنت بر صفت اهل صفا پیشه کنید
تا بتدریج بر کشته خود بر گیرید
هوش مصنوعی: کشاورز، به صفات خوب و پاکدامنانه افراد نیکو رفتار عمل کن تا به تدریج، بر زحمات و تلاش‌های خود پیروز شوی.
ره بمقصد نبرید ار نبود راهبری
تا رسد راه بمقصد پی رهبر گیرید
هوش مصنوعی: اگر راهی به مقصد نداشته باشید، به جایی نمی‌رسید؛ بنابراین برای رسیدن به مقصد، باید از راهنمای خوبی بهره بگیرد.
مصطفی آنک چو بر تربت یثرب گذرید
از چراغ دل او شمع صفا در گیرید
هوش مصنوعی: زمانی که مصطفی بر قبر یثرب قدم گذاشت، نور دل او مانند شمعی روشنی بخشید.
رهبری کو بود ایمن ز خطا در ره حق
جز پیمبر نبود راه پیمبر گیرید
هوش مصنوعی: رهبر واقعی که در مسیر حق از خطا محفوظ باشد، جز پیامبر نیست. بنابراین باید از راه پیامبر پیروی کنید.
و آنکه ذاتش بصفا هست یکی شهر علوم
تا بدان شهر در آئید ره در گیرید
هوش مصنوعی: کسی که ذاتش پاک و خالص است، به گونه‌ای است که از دانش‌های بسیاری برخوردار است. اگر به آنجا که علم و دانش وجود دارد، راهی پیدا کنید، به آسانی می‌توانید وارد آن مکان شوید.
مرتضی را در آن شهر شناسید که اوست
آن کز او رسم و ره شرع مطهر گیرید
هوش مصنوعی: در آن شهر، مرتضی را بشناسید؛ زیرا او کسی است که از او می‌توانید اصول و قوانین پاک دین را بیاموزید.
رفعت منبر او گر بیقین نشناسید
اولین پایه او طارم اخضر گیرید
هوش مصنوعی: اگر به مرتبه و مقام او آگاه نباشید، ابتدا باید جایگاه او را شفاف بشناسید؛ در غیر این صورت، به سطح بالاتری نخواهید رسید.
کثرت علم وی از لفظ سلونی دانید
زور بازوش قیاس از در خیبر گیرید
هوش مصنوعی: علم زیاد او را از گفتن "از من بپرسید" بفهمید؛ قدرتمندی‌اش را می‌توانید از نبردش در خیبر بسنجید.
هست چندان هنر او را که چو تعداد کنید
کمترین منقبتش کشتن عنتر گیرید
هوش مصنوعی: او چنان هنری دارد که اگر بخواهید هنرهایش را بشمارید، حتی کمترین ارزش او هم می‌تواند به از بین بردن یک جانور وحشی (عنتر) بیانجامد.
ایعزیزان سخنی بیغرض از ابن یمین
بشنوید و همه بر خاطر انور گیرید
هوش مصنوعی: ای دوستان عزیز، لطفاً بدون هیچ غرض و هدف خاصی، سخنی از ابن یمین را بشنوید و آن را به خاطر بسپارید.
اگر از تشنگی روز قیامت ترسید
دامن مرحمت ساقی کوثر گیرید
هوش مصنوعی: اگر نگران تشنگی روز قیامت هستی، به دامن رحمت ساقی کوثر بچسب و از او مدد بگیر.
در زمین دل و جان دانه مهرش کارید
تا بر کشته خود هر چه نکوتر گیرید
هوش مصنوعی: در دل و جان خود عشق او را بکارید تا از محبت و خلوص خود بهترین‌ها را به دست آورید.