گنجور

شمارهٔ ٢٨ - وله در تهنیت عید روزه

شهریارا ماه روزه بر تو میمون باد و هست
همچو عیدت روزها یکسر همایون باد و هست
تاج ملک و دین علی کز صبغه الله تا ابد
بخت روز افزونت را رخساره گلگون باد و هست
نو عروس ملک را همچون تو دامادی نخاست
جای آن داری بگویم بر تو مفتون باد و هست
خاک پایت کز شرف تاج سرشاهان بود
چون گل از خون دل اعدات معجون باد و هست
چون شنید از باغ ملکت بد کنش بوی بهی
چون انارش دل زغم پر قطره خون باد و هست
هر سعادت کان ازین پس بود و باشد تا ابد
از برای نظم کارت یکسر اکنون باد و هست
از فروغ گوهر شهوار تاج خسرویت
چشم حاسد چو نصدف پر در مکنون باد و هست
فتنه را دایم ز شربتخانه انصاف تو
پرورش از شیره خشخاش و افیون باد و هست
در جهان از لطف ایزد هیچ چیزت نیست کم
وز همه چیزیکه باشد عمرت افزون باد و هست
از گزند روزگار پیر بخت نو جوانت
دایم اندر عصمت دارای بیچون باد و هست
تا نباشد کار گردون را سر و پائی پدید
کار خصمت بی سر و پا همچو گردون باد و هست
تا بود سیماب و گوگرد ابتدای زر و سیم
دشمنت چو نسیم و زر در خاک مدفون باد و هست
تا کند از جان نثار حضرت میمون تو
با یسار ابن یمین از در موزون باد و هست
عمرت اندر کامرانی کم مباد از عمر نوح
مالت افزون تر بسی از مال قارون باد و هست

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شهریارا ماه روزه بر تو میمون باد و هست
همچو عیدت روزها یکسر همایون باد و هست
هوش مصنوعی: ای شهریار، ماه روزهای تو خوش‌بحال باد و همان‌طور که عیدهاست، روزهای تو نیز یکسره پر از خوشی و بزرگداشت باشد.
تاج ملک و دین علی کز صبغه الله تا ابد
بخت روز افزونت را رخساره گلگون باد و هست
هوش مصنوعی: تاجی که بر سر علی، پیشوای دین و سلطنت، قرار دارد، همیشه به خاطر لطف الهی، شانس و خوشبختی تو را افزون کند و صورتت همیشه مانند گل سرخ باطراوت و زیبا باشد.
نو عروس ملک را همچون تو دامادی نخاست
جای آن داری بگویم بر تو مفتون باد و هست
هوش مصنوعی: عروس تازه‌ وارد ملک، مانند تو، کسی را شایسته‌ی همسری خود نمی‌بیند. بهتر است بگویم که من به تو بسیار شیفته‌ام و وجودت برایم ارزشمند است.
خاک پایت کز شرف تاج سرشاهان بود
چون گل از خون دل اعدات معجون باد و هست
هوش مصنوعی: خاکی که زیر پای توست، به اندازه‌ای باارزش است که تاج سر شاهان را می‌توان با آن سنجید. مانند گلی که از خون دل دشمنان تغذیه می‌شود و به وجود می‌آید.
چون شنید از باغ ملکت بد کنش بوی بهی
چون انارش دل زغم پر قطره خون باد و هست
هوش مصنوعی: وقتی بوی خوش بهشت را از باغ ملکت شنید، دلش مانند انار پر از غم و خون شد.
هر سعادت کان ازین پس بود و باشد تا ابد
از برای نظم کارت یکسر اکنون باد و هست
هوش مصنوعی: هر خوشبختی که از این لحظه به بعد وجود دارد و تا ابد ادامه خواهد داشت، به خاطر نظم و برنامه‌ریزی شماست، پس اکنون همه چیز در دست شماست.
از فروغ گوهر شهوار تاج خسرویت
چشم حاسد چو نصدف پر در مکنون باد و هست
هوش مصنوعی: چشمان حسود مانند صدفی هستند که درون آن گوهر و زیبایی را می‌پوشاند. بنابراین، نباید به آن‌ها اجازه داد که به زیبایی و مقام تو آسیبی وارد کنند. مانند تاج بزرگ و درخشان که نشانه‌ای از کمال و قدرت است، باید به ارزش و زیبایی خود افتخار کنی و از وجود حسودان نترسی.
فتنه را دایم ز شربتخانه انصاف تو
پرورش از شیره خشخاش و افیون باد و هست
هوش مصنوعی: دائماً در محل نوشیدنی انصاف تو، فتنه‌ای به وجود می‌آید که از عصاره خشخاش و مواد مخدر تغذیه می‌شود و وجود دارد.
در جهان از لطف ایزد هیچ چیزت نیست کم
وز همه چیزیکه باشد عمرت افزون باد و هست
هوش مصنوعی: در دنیا هیچ چیزی از لطف خداوند کم نیست و تو از هر چیزی که داری، عمرت بیشتر و وجودت پر برکت باشد.
از گزند روزگار پیر بخت نو جوانت
دایم اندر عصمت دارای بیچون باد و هست
هوش مصنوعی: از آسیب‌ها و سختی‌های زندگی حفظ شده‌ای و در جوانی‌ات همیشه در آرامش و بی‌دغدغه‌ای که مانند وجودی بی‌نقص و کامل به نظر می‌رسد.
تا نباشد کار گردون را سر و پائی پدید
کار خصمت بی سر و پا همچو گردون باد و هست
هوش مصنوعی: تا زمانی که کار دنیا سامان و نظمی نداشته باشد، کار دشمن تو هم به بی‌نظمی و آشفتگی خواهد بود.
تا بود سیماب و گوگرد ابتدای زر و سیم
دشمنت چو نسیم و زر در خاک مدفون باد و هست
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که تا زمانی که مواد اولیه‌ای چون سیماب و گوگرد وجود دارند، هرچند که دشمن تو مانند نسیم راحت و بی‌خطر باشد، ولی طلا و نقره تو در دل زمین دفن خواهد شد و وجود خواهد داشت. به نوعی، این بیت به ارزش و بقای طلا و نقره حتی در برابر تهدیدات اشاره می‌کند.
تا کند از جان نثار حضرت میمون تو
با یسار ابن یمین از در موزون باد و هست
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف فداکاری و ایثار شخصی به نام یسار ابن یمین در مقابل شخص دیگری به نام حضرت میمون می‌پردازد. در واقع، این اشاره به تلاش‌ها و فداکاری‌های او دارد که با دقت و توازن عمل می‌کند و سرشار از احساساتی است که ناشی از عشق و وفاداری به آن حضرت است. احساساتی از قبیل فدا کردن جان و نشان دادن قدرت اراده و استقامت در شرایط مختلف را در برمی‌گیرد.
عمرت اندر کامرانی کم مباد از عمر نوح
مالت افزون تر بسی از مال قارون باد و هست
هوش مصنوعی: زندگی‌ات را با خوشی و خوشبختی سپری کن، و امیدوار باش که عمرت هرگز به اندازه عمر نوح نباشد. دارایی‌ات می‌تواند بسیار بیشتر از مال قارون باشد و از این رو شکرگزار نعمت‌هایت باش.