گنجور

شمارهٔ ١۵ - ایضاً فی التوحید

ایدل غافل بدان کاحوال عالم هیچ نیست
پیش زخم حادثات دهر مرهم هیچ نیست
چون ز شادی کس نیابد در همه روی زمین
زیر طاق آسمان گوئی که جز غم هیچ نیست
با خزان عمر و سردی دم باد فنا
نوبهار عمر اگر چه هست خرم هیچ نیست
سور ایام ولادت و آن نشاط و خرمی
پیش این غم کز پس او هست ماتم هیچ نیست
آدمی چون هست خاکی بر ره باد فنا
پس حقیقت دان که از وی تا بآدم هیچ نیست
کس نمیداند که بالای فلک احوال چیست
آنچ باری هست زیر چرخ اعظم هیچ نیست
از برون ماریست دنیا پر ز نقش دلفریب
وز درونش آگه نه آنجا بجز سم هیچ نیست
تا بکی گرد زمین گردی بکردار فلک
چون فلک را نیز ازین دور دمادم هیچ نیست
من گرفتم گشته ئی یم خصم از بس چون یسار
گر بدانی غیر بادی در کف یم هیچ نیست
ابر با آن سروری و گنج گوهر حاصلش
جز دلی پر آتش و چشمی پر از نم هیچ نیست
گر سلیمانرا بخاتم بود ملک جن و انس
ملک چون بر باد شد پس سعی خاتم هیچ نیست
بود دورانی که جم جام شهنشاهی گرفت
غیر نام اکنون نشان از جام و از جم هیچ نیست
نادر افتد متفق تدبیر با تقدیر حق
چون اجل آمد دم عیسی مریم هیچ نیست
حیلت اندر معضلات کار ترک حیلت است
چون بغیر از امتثال حکم مبرم هیچ نیست
پیش از این نامد ز تو کاری که ارزد هیچ چیز
وانچ اکنون کار پنداریش آنهم هیچ نیست
پیروی شرع کن اینست کار ابن یمین
و آنچه غیر از این کنی از بیش و از کم هیچ نیست
عروه وثقی که دائم باد ایمن ز انفصام
غیر شرع مصطفی در کل عالم هیچ نیست

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ایدل غافل بدان کاحوال عالم هیچ نیست
پیش زخم حادثات دهر مرهم هیچ نیست
هوش مصنوعی: ای معشوق غافل، بدان که وضعیت دنیا هیچ ارزشی ندارد و در برابر دردها و مشکلاتی که زمانه به انسان وارد می‌کند، هیچ درمان و چاره‌ای وجود ندارد.
چون ز شادی کس نیابد در همه روی زمین
زیر طاق آسمان گوئی که جز غم هیچ نیست
هوش مصنوعی: اگر کسی در این دنیا شادی را پیدا نکند، به نظر می‌رسد که زیر آسمان فقط غم وجود دارد و هیچ چیز دیگری نیست.
با خزان عمر و سردی دم باد فنا
نوبهار عمر اگر چه هست خرم هیچ نیست
هوش مصنوعی: با وجود اینکه بهار عمر ممکن است زیبا و سرشار از شادابی باشد، اما در پایان، سرما و سقوط عمر می‌تواند تمام آن زیبایی‌ها را بی‌معنا کند.
سور ایام ولادت و آن نشاط و خرمی
پیش این غم کز پس او هست ماتم هیچ نیست
هوش مصنوعی: روزهای شادی و جشن تولد فرزند و آن سرزندگی و خوشحالی که در آن روزها وجود دارد، در برابر این غم و اندوهی که بعد از آن باقی می‌ماند، هیچ اهمیتی ندارد.
آدمی چون هست خاکی بر ره باد فنا
پس حقیقت دان که از وی تا بآدم هیچ نیست
هوش مصنوعی: انسان همان‌طور که از خاک ساخته شده، در مسیر زوال و فنا قرار دارد. بنابراین، بفهم که به جز آدمیت، چیز دیگری در او وجود ندارد.
کس نمیداند که بالای فلک احوال چیست
آنچ باری هست زیر چرخ اعظم هیچ نیست
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نمی‌داند که در آسمان چه خبر است و آنچه در زیر آسمان بزرگ وجود دارد، در حقیقت هیچ است.
از برون ماریست دنیا پر ز نقش دلفریب
وز درونش آگه نه آنجا بجز سم هیچ نیست
هوش مصنوعی: دنیا از خارج، زیبا و جذاب به نظر می‌رسد، اما اگر به عمق آن نگاه کنیم، چیزی جز خالی بودن و درد وجود ندارد.
تا بکی گرد زمین گردی بکردار فلک
چون فلک را نیز ازین دور دمادم هیچ نیست
هوش مصنوعی: تا کی می‌خواهی مثل فلک در گرداب دنیا بچرخی، در حالی که فلک هم در این چرخش بی‌پایه و اساس است و هیچ ثباتی ندارد؟
من گرفتم گشته ئی یم خصم از بس چون یسار
گر بدانی غیر بادی در کف یم هیچ نیست
هوش مصنوعی: من از مشکلات و خصومت‌ها خسته شده‌ام، چون اگر بدانی که در دست من چیزی جز باد نیست، می‌بینی که عملاً هیچ ندارم.
ابر با آن سروری و گنج گوهر حاصلش
جز دلی پر آتش و چشمی پر از نم هیچ نیست
هوش مصنوعی: ابر با همه عظمت و زیبایی‌اش، در نهایت تنها دل‌هایی پر از عشق و چشمانی پر از اشک را به ارمغان می‌آورد.
گر سلیمانرا بخاتم بود ملک جن و انس
ملک چون بر باد شد پس سعی خاتم هیچ نیست
هوش مصنوعی: اگر سلیمان برای دستیابی به قدرتش تنها به خاطر انگشتری بود که در دست داشت، حالا که آن ملک و سلطنتش از بین رفته، تلاش و کوشش برای آن انگشتر هیچ ارزش و فایده‌ای ندارد.
بود دورانی که جم جام شهنشاهی گرفت
غیر نام اکنون نشان از جام و از جم هیچ نیست
هوش مصنوعی: زمانی بود که جم،‌ جام سلطنت را به دست گرفت، اما اکنون حتی نامی از جام و جم باقی نمانده است.
نادر افتد متفق تدبیر با تقدیر حق
چون اجل آمد دم عیسی مریم هیچ نیست
هوش مصنوعی: بسیار نادر است که برنامه‌ریزی و اراده انسانی با سرنوشت الهی هماهنگ شود. وقتی زمان مرگ فرا برسد، هیچ کاری از انسان ساخته نیست، حتی اگر مانند عیسی مریم با توانایی‌های خاص به دنیا آمده باشد.
حیلت اندر معضلات کار ترک حیلت است
چون بغیر از امتثال حکم مبرم هیچ نیست
هوش مصنوعی: درتنگناها و مشکلات، تدبیر و چاره‌جویی بی‌فایده است؛ زیرا جز پیروی از فرمان قطعی، کار دیگری وجود ندارد.
پیش از این نامد ز تو کاری که ارزد هیچ چیز
وانچ اکنون کار پنداریش آنهم هیچ نیست
هوش مصنوعی: قبل از این کاری از تو سر نزده که ارزش داشته باشد، و آنچه اکنون انجام می‌دهی هم ارزش خاصی ندارد.
پیروی شرع کن اینست کار ابن یمین
و آنچه غیر از این کنی از بیش و از کم هیچ نیست
هوش مصنوعی: به مسیر شرع و قانون پایبند باش، این وظیفه‌ی ابن یمین است. هرچیزی که فراتر یا کمتر از این باشد، اهمیتی ندارد و بی‌معناست.
عروه وثقی که دائم باد ایمن ز انفصام
غیر شرع مصطفی در کل عالم هیچ نیست
هوش مصنوعی: این بیت به اهمیت و استحکام پیوندی اشاره دارد که به وسیله اصول دینی و راهنمایی‌های پیامبر اسلام برقرار شده است. آنچه که در این جهان معنای واقعی و پایداری دارد، تنها از طریق پیروی از آموزه‌های شرع مقدس است و این پیوند استوار هیچگاه نباید قطع شود. در واقع، تمام دنیای خارج بدون این اصول و ارشادات معنایی ندارد.