گنجور

بخش ۵ - ضبط کن سه عضوخود را در سه جا

ضبط کن سه عضوخود را در سه جا
تا به رنج وغم نگردی مبتلا
ضبط کن دل را چو هستی در نماز
تا نیفتد درخیالات دراز
در بر مردم به هنگام سخن
هم زبان را ضبط کن اندر دهن
چشم راکن ضبط در خانه کسان
هر طرف منگر نظر هر سو مران
یاد ناور هیچگاهی از دوچیز
هم مبر از یاد خود دوچیز نیز
از بد کس یا تو احسانی اگر
کرده ای با کس مکن یاد ای پسر
پاک یزدان را ومردن را زیاد
محو منما گاهی ای نیکونهاد
در ترک قرض دادن
مده قرض وآسوده کن خویش ار
کن ازخویشتن دور تشویش را
بدهکارت ار مفلس وبینواست
طلبکاری از اونمودن خطاست
به پیش کس او را مکن شرمسار
مشو غافل از کیفر روزگار
چه حاصل که با اوکنی گفتگو
بری ازخود و اوچرا آبرو
اگر آبور بردی از اودگر
نخواهد شدن عایدت سیم وزر
ببخش آن طلب را به او از کرم
ویا صبر کن تا شود محتشم
به دادن بدی مست وآشفته حال
به هشیاری از او بکن اخذ مال
بگیر آنچه بدهد مگوکم بود
که یک نقطه نم کمتر ازیم بود
غم قرض از هر غمی بدتر است
مگو غم که سوزنده تر ز آذر است
اگر میدهی چشم از اوبپوش
وگر می ستانی به ردش بکوش
غرض بشنو از من کنم هر چه عرض
نه بستان ز کس قرض و نه ده به قرض
در خواستگاری وزن گرفتن
زنی راکه خواهی بباید نجیب
که بر دردهای توگردد طبیب
همی تا توانی بکن جستجو
زهر سوی و هرکو که میباشد او
بسی خوب روی وبسی خوب موی
بسی خوب خوی و بسی خوب جوی
ندارد اگر خوب رو هیچ چیز
به از زشت روئی که دارد جهیز
تو بایدکه عمری به او سرکنی
وگر بدشد ازخانه اش درکنی
رعایت کن از زن که باشد ضعیف
بدار احترامش مسازش خفیف
بکن سر پرستی از او صبح وشام
بده سرفرازیش در هرمقام
مکن اعتنائی به اموال زن
مشوهیچ غافل از احوال زن
چوچشم از پی دولت زن بود
از آن چشم به چشم سوزن بود
زنی شوهرش گر اجیرش شود
بگوهمرهش روبه هر جا رود
به هر خانه جایت به دالان بود
توهمچون خر وزن چوپالان بود

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ضبط کن سه عضوخود را در سه جا
تا به رنج وغم نگردی مبتلا
هوش مصنوعی: حضور سه بخش از وجودت را در سه مکان حفظ کن تا از درد و غم رها شوی.
ضبط کن دل را چو هستی در نماز
تا نیفتد درخیالات دراز
هوش مصنوعی: دل خود را مانند کسی که در نماز است، کنترل کن تا در خیال‌های بیهوده غرق نشود.
در بر مردم به هنگام سخن
هم زبان را ضبط کن اندر دهن
هوش مصنوعی: هر زمان که در جمع مردم صحبت می‌کنی، مراقب باش که زبانت را زیر نظر داشته باشی و آنچه را می‌گویی سنجیده و با احتیاط بیان کنی.
چشم راکن ضبط در خانه کسان
هر طرف منگر نظر هر سو مران
هوش مصنوعی: چشم‌ات را ببند و به اطراف خود توجه نکن، فقط در خانه‌ی خود بمان و به هیچ سمت دیگر نگاه نکن.
یاد ناور هیچگاهی از دوچیز
هم مبر از یاد خود دوچیز نیز
هوش مصنوعی: یاد هیچ گاه فراموش نکن و همیشه در خاطر داشته باش که دو چیز مهم وجود دارد: یکی یاد خودت و دیگری دو چیز که باید به یاد بسپاری.
از بد کس یا تو احسانی اگر
کرده ای با کس مکن یاد ای پسر
هوش مصنوعی: اگر به کسی خوبی کرده‌ای، فارغ از اینکه آن شخص چه ویژگی‌هایی دارد، هیچگاه یادآوری نکن و توقع نداشته باشی که او به خاطر آن خوبی از تو قدردانی کند.
پاک یزدان را ومردن را زیاد
محو منما گاهی ای نیکونهاد
هوش مصنوعی: ای نیکو خصال، گاهی از یاد خداوند پاک و مرگ غافل مشو.
در ترک قرض دادن
مده قرض وآسوده کن خویش ار
هوش مصنوعی: درست نیست که به دیگران قرض بدهی و خود را دچار زحمت کنی؛ بهتر است که آرامش خود را حفظ کنی.
کن ازخویشتن دور تشویش را
بدهکارت ار مفلس وبینواست
هوش مصنوعی: از نگرانی و اضطراب خود دوری کن، حتی اگر بی‌پول و فقیر هستی، ارزش این را دارد که به خودت توجه کنی.
طلبکاری از اونمودن خطاست
به پیش کس او را مکن شرمسار
هوش مصنوعی: از کسی که خود را طلبکار می‌داند، نباید انتظار داشت که شخصیتش نازک و خدشه‌ناپذیر باقی بماند؛ در حضور او، بهتر است که به او بی‌احترامی نکنیم و او را در موقعیت شرمندگی قرار ندهیم.
مشو غافل از کیفر روزگار
چه حاصل که با اوکنی گفتگو
هوش مصنوعی: از عاقبت و مجازات روزگار غافل نباش، چون چه فایده‌ای دارد که با او بحث و صحبت کنی؟
بری ازخود و اوچرا آبرو
اگر آبور بردی از اودگر
هوش مصنوعی: اگر خود را از هرچه به آبرو و اعتبار مربوط می‌شود دور کنی، شاید بتوانی به آنچه از دیگران به دست می‌آوری، بی‌اعتناء باشی.
نخواهد شدن عایدت سیم وزر
ببخش آن طلب را به او از کرم
هوش مصنوعی: اگر به تو سکه و پول نرسد، از بزرگواری و لطف خود آن خواسته را به او ببخش.
ویا صبر کن تا شود محتشم
به دادن بدی مست وآشفته حال
هوش مصنوعی: صبر کن تا محتشم، در حالی که مست و آشفته است، بدی را به تو بدهد.
به هشیاری از او بکن اخذ مال
بگیر آنچه بدهد مگوکم بود
هوش مصنوعی: با دقت و هوشیاری عمل کن و آنچه را که او می‌دهد بگیر، حتی اگر کمتر از آنچه که باید باشد، حرفی نزن.
که یک نقطه نم کمتر ازیم بود
غم قرض از هر غمی بدتر است
هوش مصنوعی: غم و اندوه ناشی از قرض و بدهی برای من از هر نوع دیگری از غم و اندوه بدتر است، حتی اگر آن غم، خیلی کمتر باشد.
مگو غم که سوزنده تر ز آذر است
اگر میدهی چشم از اوبپوش
هوش مصنوعی: نگو غم، زیرا که دردناک‌تر از آتش است. اگر می‌خواهی، چشم‌ات را از او بپوشان.
وگر می ستانی به ردش بکوش
غرض بشنو از من کنم هر چه عرض
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی آن را بگیری، باید تلاشت را بگذاری. هدفی را که دارم، از من بشنو تا هرچه که می‌خواهم بگویم.
نه بستان ز کس قرض و نه ده به قرض
در خواستگاری وزن گرفتن
هوش مصنوعی: نه از کسی تقاضای قرض کن و نه به کسی قرض بده، در خواستگاری باید مدنظر داشته باشی که به گونه‌ای رفتار کنی که وزین و با احترام باشی.
زنی راکه خواهی بباید نجیب
که بر دردهای توگردد طبیب
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی همسرت از خاندان نیک و خوش‌سن و سال باشد، زیرا او می‌تواند در دوران سختی و مشکلات به تو کمک کند و مرهمی بر دردهایت باشد.
همی تا توانی بکن جستجو
زهر سوی و هرکو که میباشد او
هوش مصنوعی: هر اندازه که می‌توانی، از هر سو جستجو کن و هر کسی که در این مسیر به تو کمک کند، در نظر داشته باش.
بسی خوب روی وبسی خوب موی
بسی خوب خوی و بسی خوب جوی
هوش مصنوعی: بسیار زیباست، چهره‌اش زیباست و موهایش نیز بسیار خوب و جذاب است. شخصیتش هم بسیار نیکو و روانش لطیف و دلنواز است.
ندارد اگر خوب رو هیچ چیز
به از زشت روئی که دارد جهیز
هوش مصنوعی: اگر کسی چهره زیبا نداشته باشد، بهتر از آن است که کسی چهره زشت داشته باشد و به خوبی و خوشگلی چیزی داشته باشد.
تو بایدکه عمری به او سرکنی
وگر بدشد ازخانه اش درکنی
هوش مصنوعی: تو باید عمری را در کنار او بگذرانی، وگرنه اگر حالش بد شود، باید از خانه‌اش بیرون بروی.
رعایت کن از زن که باشد ضعیف
بدار احترامش مسازش خفیف
هوش مصنوعی: به زنان احترام بگذار و مراقب رفتار خود باش زیرا آنها به طور طبیعی نرم و آسیب‌پذیر هستند. احترام به آنها اهمیت دارد و نباید آنها را تحقیر کنی.
بکن سر پرستی از او صبح وشام
بده سرفرازیش در هرمقام
هوش مصنوعی: عصر و صبح به او توجه و مراقبت داشته باش و در هر جایگاهی که هست، باعث افتخار او باش.
مکن اعتنائی به اموال زن
مشوهیچ غافل از احوال زن
هوش مصنوعی: به بهروزی و وضع زندگی زنانی که وضعیت خوبی ندارند، توجه کنیم و به اموال آنها اهمیت ندهیم.
چوچشم از پی دولت زن بود
از آن چشم به چشم سوزن بود
هوش مصنوعی: چشم به دنبال خوشبختی و کامیابی زن بوده، اما از آن چشم، به اندازه یک سوزن کم‌سوزی هم نمی‌توان انتظار داشت.
زنی شوهرش گر اجیرش شود
بگوهمرهش روبه هر جا رود
هوش مصنوعی: اگر زنی همسرش را اجیر کند، می‌توان گفت او را به هر طرف که بخواهد می‌برد.
به هر خانه جایت به دالان بود
توهمچون خر وزن چوپالان بود
هوش مصنوعی: هر جا که بروی، جای تو در دالان است و تو مثل خر در گودال می‌مانی.