گنجور

بخش ۲۵ - در ترک خواستن چیزی از بخیل

اگر کس خورد زخم خار نخیل
به است ار خورد نان زخوان بخیل
خور از سفره خویش نان وبصل
که به باشد از خوان مردم عسل
اگر بر لبت آید از گرس جان
به از آن که خواهی ز دونان دو نان
گرت نیست یک نان بسوز و بساز
مکن دست در پیش دونان دراز
بخیلی تو را گر دهد شهد وشیر
ز گرس ار بمیری ز دستش مگیر
مخواه آب خوردن ز مرد بخیل
اگر باشد او مالک رود نیل
که آب وی آتش به کامت شود
دگر زندگانی حرامت شود
به خیل بخیلان اگر بگذری
شو ازچشم آنها نهان چون پری
بشارت بده بر بخیلان خام
که وارث برد مالتان را تمام
نه ز آن مال باشند شاد از شما
نه گاهی نمایند یاد از شما
خورند و خورانند وعشرت کنند
ندارند چشمی که عبرت کنند

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اگر کس خورد زخم خار نخیل
به است ار خورد نان زخوان بخیل
هوش مصنوعی: بهتر است انسان زخم خاری را از درخت نخل متحمل شود تا اینکه از سفره‌ی بخیل و کریه نان بخورد.
خور از سفره خویش نان وبصل
که به باشد از خوان مردم عسل
هوش مصنوعی: از سفره خود نان و پیاز بخور، که غذای دیگران همیشه شیرین نیست.
اگر بر لبت آید از گرس جان
به از آن که خواهی ز دونان دو نان
هوش مصنوعی: اگر برایت پیش بیاید که از گرسنگی جان بدهی، بهتر است که از آنچه که ارزشش پایین است، دو نان بخواهی.
گرت نیست یک نان بسوز و بساز
مکن دست در پیش دونان دراز
هوش مصنوعی: اگر نان و روزی برای خودت ندارید، منتظر کسی نباش و به دنبال کمک از دیگران نرو. خودت باید تلاش کنی و بسازی.
بخیلی تو را گر دهد شهد وشیر
ز گرس ار بمیری ز دستش مگیر
هوش مصنوعی: اگر خدا تو را به نعمت‌های فراوانی مانند عسل و شیر عطا کند، اما اگر از گرسنگی بمیرى، به هیچ وجه از دست او ناامید نشو.
مخواه آب خوردن ز مرد بخیل
اگر باشد او مالک رود نیل
هوش مصنوعی: از فرد کم‌محبت و بخیل هیچ توقعی نداشته باش، حتی اگر او صاحب بزرگ‌ترین ثروت‌ها باشد و از منابع فراوان برخوردار باشد.
که آب وی آتش به کامت شود
دگر زندگانی حرامت شود
هوش مصنوعی: اگر آب او آتش را در کام تو فرو برد، دیگر زندگی‌ات حرام خواهد شد.
به خیل بخیلان اگر بگذری
شو ازچشم آنها نهان چون پری
هوش مصنوعی: اگر از میان مردم بخیل و حسود عبور کنی، خود را مانند یک پری پنهان کن تا از نظر آنها دور بمانی.
بشارت بده بر بخیلان خام
که وارث برد مالتان را تمام
هوش مصنوعی: به بخیلان نادان بگو که دارایی‌های شما به کس دیگری خواهد رسید و شما از این سرمایه‌ها بی‌بهره خواهید ماند.
نه ز آن مال باشند شاد از شما
نه گاهی نمایند یاد از شما
هوش مصنوعی: نه آن اموال شما را خوشحال می‌کند، نه آن‌ها گاهی به یاد شما می‌افتند.
خورند و خورانند وعشرت کنند
ندارند چشمی که عبرت کنند
هوش مصنوعی: آنها می‌خورند و نوش جان می‌کنند و خوش می‌گذرانند، اما چشمی ندارند که عبرت بگیرند و درس بامعنا بیاموزند.