گنجور

بخش ۲۷ - فی التنبیه

نه هر تاجداری بود شهریار
خروسان بسی دیده ام تاجدار
نه هر خسروی صاحب افسر است
نه هر چیز شیرین شود شکر است
نه هر کس بود زابلی رستم است
نه هر کس که طائی بود حاتم است
نه مرد است دارای ریش وذکر
که هستند دارا بز و نره خر
هر آئینه سازی نه اسکندر است
سزاوار هر سر کجا افسر است
نه هر کس که مه طلعت ومشک مواست
توان گفت دلبر که گویند اوست
که باچیز دیگر بود دلبری
بود شیوه او به دست پری
نه هر جنگجوئی است پور پشنگ
نه پور پشنگ است هر کس به جنگ
نه اندر قرن هر که بد شد اویس
نه هر عامری را توان گفت قیس
نه هرکس که خوانند اورا بزرگ
توان میش را گیرد از چنگ گرگ
بزرگی سزاوار یزدان بود
که بود و وجود همه ز آن بود

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

نه هر تاجداری بود شهریار
خروسان بسی دیده ام تاجدار
هوش مصنوعی: نه هر کسی که تاج بر سر دارد، پادشاه واقعی است. من بسیار دیده‌ام که کسانی فقط تاج دارند، اما شایستگی رهبری را ندارند.
نه هر خسروی صاحب افسر است
نه هر چیز شیرین شود شکر است
هوش مصنوعی: نه هر کسی که جلال و مقام دارد، لایق تاج و تخت است، و نه هر چیزی که به نظر خوشمزه می‌رسد، لزوماً شیرین و خوشایند است.
نه هر کس بود زابلی رستم است
نه هر کس که طائی بود حاتم است
هوش مصنوعی: هر کسی که از زابل باشد، لزوماً رستم نیست و هر کس که از طایفۀ طاهری باشد، حتماً حاتم نیست.
نه مرد است دارای ریش وذکر
که هستند دارا بز و نره خر
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که فقط داشتن ریش و ظاهر مردانه برای نشان‌دادن مردانگی کافی نیست. برخی افراد ممکن است از نظر ظاهری به نظر برسند که مرد هستند، اما در حقیقت ویژگی‌های اصلی مردانگی را ندارند. به عبارتی دیگر، معیارهای مردانگی باید عمق بیشتری داشته باشد و فقط به ظاهر وابسته نیست.
هر آئینه سازی نه اسکندر است
سزاوار هر سر کجا افسر است
هوش مصنوعی: هر کسی که هنری دارد و در هنر خود برجسته است، لزوماً به مقام و جایگاه بلندی نمی‌رسد. تنها کسانی که در رأس هرم وجود دارند و شایستگی آن را دارند، می‌توانند بر دیگران تسلط یابند.
نه هر کس که مه طلعت ومشک مواست
توان گفت دلبر که گویند اوست
هوش مصنوعی: هر کسی که چهره زیبا و خوشبویی دارد، نمی‌تواند به راحتی گفت که او محبوب دل است.
که باچیز دیگر بود دلبری
بود شیوه او به دست پری
هوش مصنوعی: عشقی که او دارد، از عشق‌های دیگر متفاواست. شیوه‌ی دلربایی او مانند دست پری است.
نه هر جنگجوئی است پور پشنگ
نه پور پشنگ است هر کس به جنگ
هوش مصنوعی: هر جنگجوئی فرزند پشنگ نیست و هر کسی که به جنگ می‌رود، فرزند پشنگ نیست.
نه اندر قرن هر که بد شد اویس
نه هر عامری را توان گفت قیس
هوش مصنوعی: نه هر کسی که در زمانه بد شد، می‌توان او را به اویس تشبیه کرد و نه هر کسی که آسیب‌دیده است، می‌توان او را قیس نامید.
نه هرکس که خوانند اورا بزرگ
توان میش را گیرد از چنگ گرگ
هوش مصنوعی: هر کسی که نامش بزرگ است، نمی‌تواند به راحتی از چنگال خطر و دشمنی رهایی یابد.
بزرگی سزاوار یزدان بود
که بود و وجود همه ز آن بود
هوش مصنوعی: بزرگی و عظمت تنها برای خداوند است و همه چیز وجودش را از او دارد.