گنجور

غزل شمارهٔ ۹۹۳

هر سو نظرگشودیم زان جلوه رنگ دارد
آیینه خانه‌ها را یک عکس تنگ دارد
بیش وکم تو و ماست نقص وکمال فطرت
میزان عدل یکتا شرم از دو سنگ دارد
خفاش و سایه عمری‌ست از آفتاب دورند
از وضع تیره‌طبعان تحقیق ننگ دارد
صیادی مرادت گر مطلب تمناست
زين دامگاه عبرت جستن خدنگ دارد
عالم جمال یار است بی‌پردهٔ تکلف
اماکسی چه بیند آیینه زنگ دارد
گردی دگرکه دیده است ازکاروان امید
افسوس فرصت اینجا چندی درنگ دارد
زین‌ کارگاه تمثال با دل قناعت اولی‌ست
از هرگلی‌که خواهی آیینه رنگ دارد
آسان نمی‌توان شد غیرت شریک مجنون
از خانه برمیایید، صحرا پلنگ دارد
کس تاکجا بمالد چشم تامل اینجا
سیر سواد هستی صد دشت بنگ دارد
شغل دگر نداریم جز سر به پا فکندن
شمع بساط تسلیم یک‌گل به چنگ دارد
پیری دمی‌که‌گل‌کرد بی‌یأس دم زدن نیست
چون شیشه سرنگون شد قلقل ترنگ دارد
آیینه عالمی را بی‌دم زدن فروبرد
آغوش سینه صافی‌ کام نهنگ دارد
نقاش چشم مستی گردانده است رنگم
تصویر من ‌کشیدن چندین فرنگ دارد
در طبع هرکه دیدیم سعی نگین‌تراشی است
تا نام بی‌نشان نیست این‌ کوه سنگ دارد
بیدل تلاش دولت ننگ هزار عیب است
بر نردبان دویدن رفتار لنگ دارد

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هر سو نظرگشودیم زان جلوه رنگ دارد
آیینه خانه‌ها را یک عکس تنگ دارد
هوش مصنوعی: هر جا که نگاه کردیم، جلوه‌ای دیدیم که رنگین است. آیینه‌های خانه‌ها تصویری از آن جلوه را در خود دارند، اما این تصویر محدود و کوچک است.
بیش وکم تو و ماست نقص وکمال فطرت
میزان عدل یکتا شرم از دو سنگ دارد
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که هر انسانی، چه خوب و چه بد، در ذات خود نقص‌ها و کمالاتی دارد. فطرت انسانی معیار عدالت است و همواره باید از رفتارهای نادرست خود خجالت بکشیم، همان‌طور که دو سنگ در کنار هم وجود دارند و هیچ‌کدام کامل نیستند.
خفاش و سایه عمری‌ست از آفتاب دورند
از وضع تیره‌طبعان تحقیق ننگ دارد
هوش مصنوعی: خفاش و سایه‌ها همیشه از نور آفتاب دور هستند و در دنیای تاریک و تیره‌طبعان زندگی می‌کنند. آنها از حقیقت دوری می‌کنند و هیچ علاقه‌ای به آگاهی و روشنایی ندارند.
صیادی مرادت گر مطلب تمناست
زين دامگاه عبرت جستن خدنگ دارد
هوش مصنوعی: اگر به دنبال چیزی هستی که آرزویش را داری، باید از این دامگاه عبرت‌ها درس بگیری و دقت بیشتری به خرج بدهی، چراکه صیادهای ماهر آگاهی و تیزبینی لازم را دارند.
عالم جمال یار است بی‌پردهٔ تکلف
اماکسی چه بیند آیینه زنگ دارد
هوش مصنوعی: زیبایی محبوب به‌طور طبیعی و بی‌هیچ قید و شرطی نمایان است، اما آیا کسی می‌تواند زیبایی را به‌درستی ببیند وقتی که آینه کثیف و زنگ‌زده باشد؟
گردی دگرکه دیده است ازکاروان امید
افسوس فرصت اینجا چندی درنگ دارد
هوش مصنوعی: فرصتی دیگر برایم باقی مانده که از کاروان امیدی که دیده‌ام، لحظه‌ای غصه بخورم.
زین‌ کارگاه تمثال با دل قناعت اولی‌ست
از هرگلی‌که خواهی آیینه رنگ دارد
هوش مصنوعی: این کارگاه از قناعت، برتری دارد بر هر گلی که بخواهی، زیرا آینه‌ای از رنگ دارد.
آسان نمی‌توان شد غیرت شریک مجنون
از خانه برمیایید، صحرا پلنگ دارد
هوش مصنوعی: دشوار است که غیرت و شجاعت مجنون را در نظر نگرفت. او از خانه خارج می‌شود، زیرا در دشت خطراتی مانند پلنگ وجود دارد.
کس تاکجا بمالد چشم تامل اینجا
سیر سواد هستی صد دشت بنگ دارد
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نمی‌تواند با دقت به عمق و تجربهٔ زندگی در اینجا پی ببرد، زیرا در این مجال، بسیاری از زیبایی‌ها و درس‌های زندگی وجود دارد که انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
شغل دگر نداریم جز سر به پا فکندن
شمع بساط تسلیم یک‌گل به چنگ دارد
هوش مصنوعی: ما کار دیگری نداریم جز اینکه با تمام وجود در برابر یک گل تسلیم شویم، مانند شمعی که روشنایی‌اش را برای آن می‌سوزاند.
پیری دمی‌که‌گل‌کرد بی‌یأس دم زدن نیست
چون شیشه سرنگون شد قلقل ترنگ دارد
هوش مصنوعی: وقتی پیری به جلوه و زیبایی می‌رسد، دیگر نباید ناامیدانه دم به دم زندگی کند. چون وقتی شیشه‌ای برعکس می‌شود، به صدا در می‌آید و زنگ می‌زند.
آیینه عالمی را بی‌دم زدن فروبرد
آغوش سینه صافی‌ کام نهنگ دارد
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی به عمق و وسعت وجود اشاره دارد. به این معنا که آغوش بزرگ و دل باز انسان می‌تواند تمام جهان را در خود جای دهد، بدون اینکه نیاز به فعالیت و تلاش خاصی باشد. همچنین، وجودی که دارای نرمی و لطافت است (مثل سینه صاف) می‌تواند احساسات و تجربیات عمیق را در خود نگه دارد، درست مانند نهنگ که به خاطر اندازه و قدرتش، می‌تواند در اعماق دریا‌ها زندگی کند.
نقاش چشم مستی گردانده است رنگم
تصویر من ‌کشیدن چندین فرنگ دارد
هوش مصنوعی: نقاشی که چشمش مستانه است، رنگ مرا به زیبایی درآورده و تصویر من را کشیده است. این تصویر با چندین تکنیک و سبک هنری متفاوت است.
در طبع هرکه دیدیم سعی نگین‌تراشی است
تا نام بی‌نشان نیست این‌ کوه سنگ دارد
هوش مصنوعی: هر کس را که مشاهده کردیم، تلاش او مانند کار جواهرسازی است، چرا که نامی بی‌نشان باقی نماند؛ این کوه سنگی در دل دارد.
بیدل تلاش دولت ننگ هزار عیب است
بر نردبان دویدن رفتار لنگ دارد
هوش مصنوعی: بیدل می‌گوید که تلاش برای رسیدن به مقام و موفقیت، در حالی که با نداشتن کیفیت و ویژگی‌های لازم همراه باشد، به مانند دویدن بر نردبانی است که پاهای انسان لنگ است. یعنی اگر فردی بخواهد با ناتوانی‌های خود موفقیت‌هایی کسب کند، در واقع نتایج منفی و عیوب زیادی در پی خواهد داشت. تلاش بدون آمادگی کافی مثل دویدن بر نردبان آسیب‌دیده است که به جایی نخواهد رسید.