بیدل دهلویغزل شمارهٔ ۹۷۲
اگر معشوق بی‌مهر است وگر عاشق وفا دارد
تماشا مفت دیدنها محبت رنگها دارد
شرار کاغذ ما خندهٔ دندان نما دارد
طربها وقف بیتابی که آهنگ فنا دارد
به واماندن نکردم قطع امید ز خود رفتن
شکست بال اگر پرواز گم‌کرده صدا دارد
ز بس مطلوب هر کس بی طلب آماده است اینجا
اجابت انفعال از شوخی دست دعا دارد
درین محفل زبونیم آنقدر از سستی طالع
که رنگ ناتوانی هم شکست کار ما دارد
به صد جا کرده سعی نارسا منزل تراشیها
و گرنه جادهٔ دشت طلب کی انتها دارد
که می‌خواهد تسلی از غبار وحشت‌آلودم
که چون صبح این کف خاکستر آتش زیر پا دارد
سبب کم نیست گر بر هم ز نی ربط تعلق را
چو مژگان هر که برخیزد ز خود چندین عصا دارد
حقیقت واکش نیرنگ هر سازی‌ست مضرابی
تو ناخن جمع کن تا زخم ما بینی چها دارد
به خجلت تا نیاید وام معذوری اداکردن
نماز محرمان پیش از قضا گشتن قضا دارد
ز حرص منعمان سعی‌گدا همگن مدان بیدل
که خاک از بهر خوردن بیش از آتش اشتها دارد
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
اگر معشوق بی‌مهر است وگر عاشق وفا دارد
تماشا مفت دیدنها محبت رنگها دارد
هوش مصنوعی: اگر محبوب بی‌عاطفه باشد و عاشق به عشق خود وفادار، تماشای زیبایی‌ها و محبت‌ها کاملاً رایگان و در دسترس است.
شرار کاغذ ما خندهٔ دندان نما دارد
طربها وقف بیتابی که آهنگ فنا دارد
هوش مصنوعی: شعله‌های کاغذ ما، نمایانگر خنده‌ای شاداب و دلنشین هستند، و شادی‌ها را به عشق و بی‌تابی‌ای تقدیم می‌کنند که نشانه‌ای از زوال و فنا دارد.
به واماندن نکردم قطع امید ز خود رفتن
شکست بال اگر پرواز گم‌کرده صدا دارد
هوش مصنوعی: هرگز امیدم را از دست نداده‌ام، حتی وقتی که با چالش‌ها روبرو می‌شوم. اگرچه ممکن است سختی‌ها مرا زمین‌گیر کنند، ولی هنوز صدای پرواز را در درونم احساس می‌کنم و به دنبال راهی برای پرواز دوباره هستم.
ز بس مطلوب هر کس بی طلب آماده است اینجا
اجابت انفعال از شوخی دست دعا دارد
هوش مصنوعی: به خاطر اینکه هر شخصی چیزی را که می‌خواهد، بدون درخواست و زحمت به راحتی دریافت می‌کند، اینجا قبول کردن دعوت به دعا در نوعی بی‌خیالی و شوخی است.
درین محفل زبونیم آنقدر از سستی طالع
که رنگ ناتوانی هم شکست کار ما دارد
هوش مصنوعی: در این محفل آنقدر از سرنوشت ضعیفیم که حتی رنگ ناتوانی نیز بر کار ما تأثیر می‌گذارد.
به صد جا کرده سعی نارسا منزل تراشیها
و گرنه جادهٔ دشت طلب کی انتها دارد
هوش مصنوعی: به تلاش‌های ناکافی در صد نقطه پرداخته‌ام تا شاید بتوانم مقصدی بسازم، وگرنه راهی که در دشت آرزو پیش رو داریم هرگز به پایان نمی‌رسد.
که می‌خواهد تسلی از غبار وحشت‌آلودم
که چون صبح این کف خاکستر آتش زیر پا دارد
هوش مصنوعی: کسی به دنبال آرامشی است که از خنکای وحشت‌زده‌ام به دست می‌آید؛ مثل صبح که خاکستر آتش زیر پا را نشان می‌دهد.
سبب کم نیست گر بر هم ز نی ربط تعلق را
چو مژگان هر که برخیزد ز خود چندین عصا دارد
هوش مصنوعی: دلیل‌های زیادی وجود دارد که انسان‌ها به یکدیگر وابسته‌اند. مانند اینکه هر شخصی که از خود فاصله می‌گیرد، ابزارهای زیادی برای ادامه زندگی و ارتباط با دیگران دارد.
حقیقت واکش نیرنگ هر سازی‌ست مضرابی
تو ناخن جمع کن تا زخم ما بینی چها دارد
هوش مصنوعی: حقیقت، باطن هر فریب و تزویر را نشان می‌دهد. تو باید به جمع‌آوری نشانه‌ها و اطلاعات بپردازی تا بتوانی عمق زخم‌ها و دردهای ما را درک کنی.
به خجلت تا نیاید وام معذوری اداکردن
نماز محرمان پیش از قضا گشتن قضا دارد
هوش مصنوعی: این بیت بیان می‌کند که برای انجام دادن نماز، باید از خجالت و عذرخواهی دوری کرد و بهتر است قبل از رسیدن وقت قضا، آن را به جا آورد. به عبارتی، اگر کسی نتواند در وقت مناسب نماز بخواند، بهتر است که هرچه سریع‌تر آن را ادا کند تا دچار قضا نشود.
ز حرص منعمان سعی‌گدا همگن مدان بیدل
که خاک از بهر خوردن بیش از آتش اشتها دارد
هوش مصنوعی: از روی حرص و طمع، ثروتمندان نباید تلاش‌های فقیران را یکسان به حساب بیاورند، زیرا خاک (زمین) برای خوردن و نیازهای خود، بیشتر از آتش (تمایل و اشتیاق) گرسنه است.