بیدل دهلویغزل شمارهٔ ۵۷۷
آن جنگجو به ظاهر گرپشت داده است
پنهان دری ز فتح نمایان‌گشاده است
از بسکه سعی همت مردان فروتنی‌ست
پشت سپه قوی به سوار پیاده است
محو قفاست آینه‌پردازی صفا
از ریش‌دار هیچ مپرسید ساده است
طفلی چه ممکن است رود ازمزاج شیخ
هرچند مو سفیدکند پیرزاده است
از علت مشایخ و طوارشان مپرس
بالفعل طینت نر این قوم، ماده است
هرجا مزینی است به حکم صلاح شرع
در ریش محتسب بچه‌اش را نهاده است
اینجا خیال‌گنبد عمامه هیچ نیست
بار سرین به‌گردن واعظ فتاده است
زاهد کجا و طاعت یزدانش ازکجا
در وضع سجده شیوهٔ خاصش اراده است
رعنایی امام ندارد سر نماز
می‌نازد از عصاکه به دستش چه داده است
ملا هزار بار به انگشتهای دخل
ته کرده درس وگرم تلاش اعاده است
نامرد و مرد تا نکشد زحمت‌گواه
قاضی درین مقدمه غورش زیاده است
اقبال خلق بسکه به ادبار بسته عهد
پیش اوفتاده است و قفا ایستاده است
پستی کشید دامن این حیزطینتان
چندان که نامشان به زبانها فتاده است
نقش جهان نتیجهٔ اندیشهٔ دویی‌ست
نیرنگ شخص و آینه تمثال زاده است
بیدل چه ذلت است‌که‌گردون منقلب
در طبع مرد خاصیت زن نهاده است
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
آن جنگجو به ظاهر گرپشت داده است
پنهان دری ز فتح نمایان‌گشاده است
هوش مصنوعی: جنگجو به نظر می‌رسد که پشت کرده، اما در حقیقت در دل خود در را برای پیروزی باز کرده است.
از بسکه سعی همت مردان فروتنی‌ست
پشت سپه قوی به سوار پیاده است
هوش مصنوعی: به خاطر تلاش و کوشش مردان، همت و تلاش آنها نتیجه‌ای تواضع‌آمیز دارد، به گونه‌ای که سواران قوی به پیاده‌نظام وابسته هستند.
محو قفاست آینه‌پردازی صفا
از ریش‌دار هیچ مپرسید ساده است
هوش مصنوعی: در این بیت اشاره شده است که در دنیا و در زندگی، زیبایی و پاکی ممکن است تحت تاثیر چیزهایی قرار بگیرد که ما آنها را نمی‌بینیم یا درک نمی‌کنیم. همچنین می‌گوید که برخی سوالات و کنجکاوی‌ها نه تنها مفید نیستند، بلکه می‌توانند ما را از درک واقعیات دور کنند. در نتیجه، بهتر است به سادگی بگذریم و از پیچیدگی‌ها دور شویم.
طفلی چه ممکن است رود ازمزاج شیخ
هرچند مو سفیدکند پیرزاده است
هوش مصنوعی: یک کودک چگونه می‌تواند از رفتار و منش یک عالم پیر فاصله بگیرد، با وجود اینکه ممکن است موهایش سفید شده باشد، او هنوز هم فرزند آن عالم است.
از علت مشایخ و طوارشان مپرس
بالفعل طینت نر این قوم، ماده است
هوش مصنوعی: از بزرگان و پیشوایان نپرسید که چه عاملی باعث شده تا این گروه به این شکل رفتار کنند؛ زیرا ذات و طبیعت آنها، به گونه‌ای است که گرایش به نرینگی دارند.
هرجا مزینی است به حکم صلاح شرع
در ریش محتسب بچه‌اش را نهاده است
هوش مصنوعی: هرجا که به خاطر مصلحت دین و قانون، نیاز باشد، بچه محتسب (ناظر) در زیر دست و پای او قرار گرفته است.
اینجا خیال‌گنبد عمامه هیچ نیست
بار سرین به‌گردن واعظ فتاده است
هوش مصنوعی: در اینجا، نشان داده می‌شود که ظواهر و انتظارات مذهبی و دینی کم‌اهمیت هستند و واقعیت‌های زندگی به شکل دیگری پیش می‌روند. به نوعی، مسئولیت‌ها و بارهای سنگین زندگی بر دوش واعظانی است که در ظاهر خود را متعهد و مذهبی نشان می‌دهند، اما در باطن، نشانه‌ای از آن اعتقادات واقعی در آنها دیده نمی‌شود.
زاهد کجا و طاعت یزدانش ازکجا
در وضع سجده شیوهٔ خاصش اراده است
هوش مصنوعی: زاهد کجا و عبادت خداوندش از کجا، شیوه خاص سجده‌اش نشانه‌ای از اراده اوست.
رعنایی امام ندارد سر نماز
می‌نازد از عصاکه به دستش چه داده است
هوش مصنوعی: زبان باز شده است و او با ظاهری زیبا و شگفت‌انگیز در حال نماز است. او با عصایی که در دست دارد، به خود می‌نازد و احساس افتخار می‌کند.
ملا هزار بار به انگشتهای دخل
ته کرده درس وگرم تلاش اعاده است
هوش مصنوعی: معنای این بیت این است که ملا (روحانی) به هزار نفر آموزش می‌دهد و در این تلاش مداوم خود، همواره بر دروس خود تأکید می‌کند و تلاش می‌کند که آن را به دیگران منتقل کند.
نامرد و مرد تا نکشد زحمت‌گواه
قاضی درین مقدمه غورش زیاده است
هوش مصنوعی: افراد نامرد و مرد واقعی هر یک به نوعی خود را در معرض قضاوت دیگران قرار می‌دهند و در این میان، باید توجه کرد که تلاش و زحمت‌های آنها به چه میزان است. در این زمینه، نکته‌ها و جزئیات زیادی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.
اقبال خلق بسکه به ادبار بسته عهد
پیش اوفتاده است و قفا ایستاده است
هوش مصنوعی: مردم به دلیل شکست‌ها و ناامیدی‌ها، ارتباط خود با او را قطع کرده و از او دور شده‌اند.
پستی کشید دامن این حیزطینتان
چندان که نامشان به زبانها فتاده است
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که افراد یا چیزهایی که در اینجا به آنها اشاره شده، به اندازه‌ای در جامعه و محافل مختلف شناخته شده و مورد توجه قرار گرفته‌اند که نامشان به زبانها افتاده است. به عبارت دیگر، حضور و تأثیر آنها به قدری بارز و قابل توجه است که همه درباره‌شان صحبت می‌کنند.
نقش جهان نتیجهٔ اندیشهٔ دویی‌ست
نیرنگ شخص و آینه تمثال زاده است
هوش مصنوعی: جهان آنچه را که هست، نتیجهٔ تفکرات و دوگانگی‌های ماست. شخصیت فرد و تصویری که در آینه می‌بیند، حاصل این نیرنگ‌ها و تفسیرهاست.
بیدل چه ذلت است‌که‌گردون منقلب
در طبع مرد خاصیت زن نهاده است
هوش مصنوعی: بیدل در این بیت به احساس ذلت و ناتوانی اشاره می‌کند که از تغییرات روزگار ناشی می‌شود. او می‌گوید که چگونه سرنوشت و تحولات زندگی به گونه‌ای است که به طبع و ویژگی‌های خاص انسان‌ها آسیب می‌زند و انسان را در موقعیتی نابرابر قرار می‌دهد.
حاشیه ها
1389/12/26 23:02
سلام به همه دوستان ادب و عرفان
فقد میخواستم اشاره به اشتباهی کتبی نمایم که در یک فرد این غزل الف فراموش شده
از علت مشایخ و طوارشان مپرس
بالفعل طینت نر این قوم، ماده است
در نسخه که نشر سیمای دانش بوده انجا نیز مراجعه کردم اطوار بود فکر میکنم اشتباه کتبی است والف اشتباها حذف گردیده، اگه درست شود بهتر خواهد
ممنون از توجه شما
1396/07/11 23:10
عدالرزاق اختری
وزن این غزل به اشتباه فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن گفته شده در حالیکه وزن آن مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن ( مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف ) است .