گنجور

غزل شمارهٔ ۴۹۸

همت زگیر و دار جهان رم‌ کمین خوش است
آرایش بلندی دامن به چین خوش است
اصل از حیا فروغ تعین نمی‌خرد
گل‌ گو ببال ریشه همان با زمین خوش است
صد رنگ جان‌کنی‌ست طلبکار نام را
گر وارسند کندن‌ کوه از نگین خوش است
آتش به حکم حرص نفس‌کاه شمع نیست
افسون موم با هوس انگبین خوش است
از نقش‌ کارخانهٔ آثار خوب و زشت
جزوهم‌غیر هرچه شود دلنشین خوش است
خواهی به‌ دیده قدکش و خواهی به دل نشین
سرو تو مصرعی‌ ست ‌که ‌در هر زمین‌ خوش است
در عرض دستگاه نکوشد دماغ جود
دست رسا به‌ کوتهی آستین خوش است
پستی‌گزین وبال رعونت نمی‌کشد
ای محرم حیاکف پا از جبین خوش است
پا در رکاب فکر اقامت چه می‌کنی
زان خانه‌ای که ‌می‌روی ‌از خویش زین خوش است
پرواز اگر به عالم انست دلیل نیست
زین رنج بال و پر قفس آهنین خوش است
با شمع‌ گفتم از چه سرت می‌دهی به باد
گفت‌آن‌سری‌که‌سجده‌ندارد چنین‌خوش است
بیدل به طبع سبحه هجوم فروتنی‌ست
رسم ادب درآینه‌داران دین خوش است

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

همت زگیر و دار جهان رم‌ کمین خوش است
آرایش بلندی دامن به چین خوش است
هوش مصنوعی: به تلاش و کوشش دست بزن و در برابر دنیا استقامت کن، چون زیبایی و شکوه زندگی در راه رسیدن به هدف‌ها و آرزوهاست.
اصل از حیا فروغ تعین نمی‌خرد
گل‌ گو ببال ریشه همان با زمین خوش است
هوش مصنوعی: حیا و شرم واقعی به زیبایی و درخشش ظاهری وابسته نیست. مانند گلی که ریشه‌اش را در زمین محکم کرده و از آن nourishes انرژی می‌گیرد؛ بنابراین، باید به اصالت و عمق وجود خود اهمیت دهیم و نه فقط به زیبایی‌های بیرونی.
صد رنگ جان‌کنی‌ست طلبکار نام را
گر وارسند کندن‌ کوه از نگین خوش است
هوش مصنوعی: در اینجا به نظر می‌رسد که شاعر به زیبایی و اهمیت نام اشاره دارد و این‌که وجود نام و شهرت می‌تواند در زندگی انسان مانند کنده شدن از کوه باشد. اگر تلاش و کوشش زیادی برای کسب نام و مقام شود، نتیجه‌ای شیرین و دلپذیر خواهد داشت، به طوری که فراموشی زحمات و مشکلات، زمانی که به هدف رسیده‌ایم، راحت‌تر خواهد بود. به عبارت دیگر، نشان می‌دهد که ارزش و اعتبار نام، به اندازه‌ای است که تلاش برای به‌دست آوردن آن ارزشمند است.
آتش به حکم حرص نفس‌کاه شمع نیست
افسون موم با هوس انگبین خوش است
هوش مصنوعی: آتش ناشی از حرص و طمع، مثل شعله‌ای که شمع ایجاد می‌کند نیست؛ بلکه جذابیت موم در کنار خواسته‌های شیرین و خوشایند است.
از نقش‌ کارخانهٔ آثار خوب و زشت
جزوهم‌غیر هرچه شود دلنشین خوش است
هوش مصنوعی: در کارگاه زندگی، هرچه که به عنوان آثار خوب و بد به وجود می‌آید و جدای از هم هستند، اگر دلنشین و خوشایند باشد، قابل قبول است.
خواهی به‌ دیده قدکش و خواهی به دل نشین
سرو تو مصرعی‌ ست ‌که ‌در هر زمین‌ خوش است
هوش مصنوعی: اگر بخواهی زیبایی قامت او را با چشم ببینی و اگر بخواهی دل‌نشینی او را در دل احساس کنی، این موضوع در هر جایی زیبا و دل‌پذیر است.
در عرض دستگاه نکوشد دماغ جود
دست رسا به‌ کوتهی آستین خوش است
هوش مصنوعی: انگار انسان نباید تلاش کند که در کنار مقام و جایگاه دیگران خود را قرار دهد. در واقع، دست دادن به دیگران و تلاش کردن برای کمک، بیشتر از داشتن ویژگی‌های ظاهری و کوتاه بودن آستین، ارزشمند است.
پستی‌گزین وبال رعونت نمی‌کشد
ای محرم حیاکف پا از جبین خوش است
هوش مصنوعی: بهتر است آدم به فرود و پستی راضی باشد و از تکبر دوری کند، زیرا این کار به نفع اوست. ای کسی که از حیا و شرم بهره‌مند هستی، خوب است که از خودپسندی دوری کنی.
پا در رکاب فکر اقامت چه می‌کنی
زان خانه‌ای که ‌می‌روی ‌از خویش زین خوش است
هوش مصنوعی: در این بیت به موضوع ماندن یا رفتن اشاره شده است. شخص به این فکر می‌کند که چرا باید در جایی بماند که آن مکان او را راضی نمی‌کند. بهتر است به دنبال جایی باشد که با رفتن از وضعیت فعلی، احساس خوبی داشته باشد و از آن مکان بهتر بهره‌مند شود.
پرواز اگر به عالم انست دلیل نیست
زین رنج بال و پر قفس آهنین خوش است
هوش مصنوعی: پرواز به دنیای دیگر نشانه‌ای بر آن نیست که از رنج‌های ناشی از بال و پر قفس آهنی رهایی یابیم، بلکه این رنج‌ و محدودیت، خود ارزشی دارد و ممکن است شیرین و دلپذیر باشد.
با شمع‌ گفتم از چه سرت می‌دهی به باد
گفت‌آن‌سری‌که‌سجده‌ندارد چنین‌خوش است
هوش مصنوعی: با شمع صحبت کردم و از او پرسیدم چرا چنین خود را به خطر می‌اندازی. او پاسخ داد که آن سری که در برابر خدا سجده نمی‌کند، این‌گونه خوش‌حال و با آرامش است.
بیدل به طبع سبحه هجوم فروتنی‌ست
رسم ادب درآینه‌داران دین خوش است
هوش مصنوعی: بیدل به طبع سبحه، نشان‌دهنده‌ی سرسپردگی و تواضع است، و رعایت آداب در بین کسانی که به دین پایبندند، بسیار پسندیده و زیبا است.