گنجور

غزل شمارهٔ ۲۷۸۹

اگر سیر زمین داری وگر افلاک می‌بینی
دماغ فرصت امروزست فردا خاک می‌بینی
پری نفشانده‌ای تا وانماید رنگ این باغت
قفس پرورده‌ای گل ازکمین چاک می‌بینی
نخواهی غره ی آرایش علم و عمل گشتن
خیالی چند دور از عالم ادراک می‌بینی
نپنداری شود آب وضوی باطنت حاصل
به فالی گر فشاری دامن نمناک می‌بینی
هنوز از موج می بویی ندارد جام این محفل
خط پیمانه در اندیشه‌های تاک می‌بینی
نه دنیا کلفت‌آموزست و نه عقبا غم‌اندوزست
ستم ها از جنون فطرت بی باک می‌بینی
شکار وهم گردونی‌، به زنجیر چه افسونی
که هر سو می‌روی یک حلقهٔ فتراک می‌بینی
که برد آن طول و پهنایت‌، چه شد دریادلی‌هایت
که چون گوهر غنا در عقدهٔ امساک می‌بینی
اقامت آرزو، هیهات با اسباب جوشیدن
به قدر آشیان‌، رنج خس و خاشاک می‌بینی
رقم ساز تعلق وقف عبرت سر خطی دارد
که تا لغزید مژگان هر چه دیدی پاک می‌بینی
غم تدبیر لذات از مزاجت‌گم نشد بیدل
به دندان سنگ زن پر زحمت مسواک می‌بینی

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اگر سیر زمین داری وگر افلاک می‌بینی
دماغ فرصت امروزست فردا خاک می‌بینی
هوش مصنوعی: اگر در زمین سفر می‌کنی و یا آسمان‌ها را می‌بینی، باید بدانی که فرصت امروز را غنیمت بشمار، زیرا فردا فقط خاک و یاد تو باقی خواهد ماند.
پری نفشانده‌ای تا وانماید رنگ این باغت
قفس پرورده‌ای گل ازکمین چاک می‌بینی
هوش مصنوعی: ای جانم، تو زیبا و دلربایی که با وجودت، رنگ و بوی این باغ به وضوح نمایان می‌شود. اما در عین حال، بهتر است بدانیم که این زیبایی ممکن است در قفس سختی‌ها نیز محصور شده باشد و گلی که در اینجا می‌بینی، از دل زخم‌ها و مشکلاتی بیرون آمده است.
نخواهی غره ی آرایش علم و عمل گشتن
خیالی چند دور از عالم ادراک می‌بینی
هوش مصنوعی: اگر به زیبایی علم و عمل فریب بخوری، خیال می‌کنی که دور از واقعیت‌های شناختی هستی و نمی‌توانی آن‌ها را ببینی.
نپنداری شود آب وضوی باطنت حاصل
به فالی گر فشاری دامن نمناک می‌بینی
هوش مصنوعی: نباید گمان کنی که حال روحی‌ات با وضو گرفتن به دست می‌آید؛ اگر به خود فشاری بیاوری، تنها دامن خیس و نامناسبی را خواهی دید.
هنوز از موج می بویی ندارد جام این محفل
خط پیمانه در اندیشه‌های تاک می‌بینی
هوش مصنوعی: هنوز بوی موج در این جام محفل حس نمی‌شود، اما در افکار انگور، نشانه‌هایی از پیمانه را می‌نگری.
نه دنیا کلفت‌آموزست و نه عقبا غم‌اندوزست
ستم ها از جنون فطرت بی باک می‌بینی
هوش مصنوعی: نه زندگی دنیا معلم خدایان است و نه آخرت باعث غم و اندوه. ظلم‌ها و بی‌عدالتی‌هایی که می‌بینی، ناشی از دیوانگی و بی‌پروا بودن طبیعت بشر است.
شکار وهم گردونی‌، به زنجیر چه افسونی
که هر سو می‌روی یک حلقهٔ فتراک می‌بینی
هوش مصنوعی: در اینجا، شاعر به نوعی بیان می‌کند که در زندگی و جهان اطراف، به هر سمتی که بروی، به نوعی محدودیت و قیدهایی وجود دارد. او به تصویر شکار و دام‌هایی که در آن وجود دارد اشاره می‌کند و می‌گوید هر جا که نگاه می‌کنی، نشانه‌ای از اسارت و قیدها مشاهده می‌کنی. این به معنی آن است که انسان‌ها در دنیای خود با موانع و مشکلاتی مواجه‌اند که آن‌ها را محاصره کرده است.
که برد آن طول و پهنایت‌، چه شد دریادلی‌هایت
که چون گوهر غنا در عقدهٔ امساک می‌بینی
هوش مصنوعی: این شعر بیانگر حسرت و تاسف از دست رفتن احساسات و تجربیات عاطفی است. شاعر از عمق دریا و وسعت احساسات خود سخن می‌گوید و می‌پرسد که آن گنجینه‌های عاطفی و عشق کجا رفته‌اند، چرا که اکنون در دل خود احساس کمبود می‌کند و مانند مروارید در گوشه‌ای پنهان شده است. این احساسات و غنای روحی، در حالتی از فروبستن و خودداری گم شده‌اند.
اقامت آرزو، هیهات با اسباب جوشیدن
به قدر آشیان‌، رنج خس و خاشاک می‌بینی
هوش مصنوعی: نشستن در جایی که آرزوهای بزرگ داریم، به آسانی ممکن نیست و برای رسیدن به این جایگاه باید به سختی و زحمت، کوچک‌ترین مشکلات و موانع را تحمل کنیم.
رقم ساز تعلق وقف عبرت سر خطی دارد
که تا لغزید مژگان هر چه دیدی پاک می‌بینی
هوش مصنوعی: با دقت نظر و مسئولیت، زندگی و تجربیات ما نقاطی هستند که می‌توانند ما را به تفکر و تعمق دربارهٔ خودمان هدایت کنند. وقتی که دلمان مسیر درستی را از دست می‌دهد یا دچار تردید می‌شود، می‌توانیم هر چیزی را که دیده‌ایم، مستقیماً و بدون تعصب درک کنیم و قضاوت کنیم. در واقع، تنها زمانی می‌توانیم حقیقت را ببینیم که از احساسات و تعلقات خود فاصله بگیریم.
غم تدبیر لذات از مزاجت‌گم نشد بیدل
به دندان سنگ زن پر زحمت مسواک می‌بینی
هوش مصنوعی: غم و اندوه تدبیر لذت‌ها از حال و وضعیت تو کم نشده است. بیدل، تو مانند کسی هستی که با دندان‌هایش بر سنگ می‌زند و برای مسواک زدن تلاش و زحمت می‌کشد.