گنجور

غزل شمارهٔ ۲۷۶

گر لعل خموشت‌کند آهنگ نواها
دشنام‌، دعاها و بروهاست‌، بیاها
خوبان به ته پیرهن از جامه برونند
در غنچه ندارندگل این تنگ قباها
رحمت ز معاصی به تغافل نشکیبد
ز آنسوست‌گناههاگرازین سوست الاها
فریادکه ما بیخبران‌گرسنه مردیم
با هر نفس ازخوان‌کرم بود صلاها
گه مایل دنیایم وگه طالب عقبا
انداخت خیالت زکجایم به کجاها
از غنچه ورقهای‌گلم در نظر آمد
‌دل‌سوخت‌به جمعیت‌ازخویش جداها
هرجاست سری خالی ازآشوب هوس نیست
معمورهٔ مار است به هر بام هواها
مشکل‌که از این قافله تا حشر نشیند
مانند نفس‌کرد بروها و بیاها
کو دیرو حرم تا غم احرام توان خورد
دوش هم خم‌گشت ز تکلیف رداها
نامحرم هنگامهٔ تغییر مباشید
تعمیر نویی نیست درین‌کهنه بناها
کسب عمل آگهی آسان مشمارید
چشم‌همه‌کس از مژه خورده‌شت عصاها
ای کاش پذیرد هوس الحاح تردد
این آبله سرهاست‌که افتاده به پاها
گر ضبط نفس پردهٔ توفیق‌گشاید
صیقل زده‌گیر آینه از دست دعاها
زین بحر محالست زنی لاف‌گذشتن
بیدل‌که ز پل بگذرد از سعی شناها

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گر لعل خموشت‌کند آهنگ نواها
دشنام‌، دعاها و بروهاست‌، بیاها
هوش مصنوعی: اگر لب‌های تو خاموش شوند و نتوانی آهنگ و نوا سر دهی، دیگر فقط دشنام‌ها و دعاها و دعوت‌ها وجود دارد. پس بیا و قدم به جلو بگذار.
خوبان به ته پیرهن از جامه برونند
در غنچه ندارندگل این تنگ قباها
هوش مصنوعی: خوبان وقتی که به انتهای پیراهن خود می‌رسند، لباس را کنار می‌زنند و نمی‌توانند در این قباهای تنگ خود، گل را بپرورند.
رحمت ز معاصی به تغافل نشکیبد
ز آنسوست‌گناههاگرازین سوست الاها
هوش مصنوعی: رحمت خداوند به سبب نادیده گرفتن گناهان و خطاهاست. به این معنی که وقتی خداوند از اشتباهات انسان‌ها چشم‌پوشی می‌کند، محبت و بخشش او از آن طرف سرازیر می‌شود. در واقع، گناه‌ها از این سو به وجود می‌آیند، اما رحمت خداوند از آن سوی دیگر به انسان‌ها می‌رسد.
فریادکه ما بیخبران‌گرسنه مردیم
با هر نفس ازخوان‌کرم بود صلاها
هوش مصنوعی: در اینجا بیان می‌شود که ما در بی‌خبری و گرسنگی جان داده‌ایم، در حالی که هر لحظه از سفره‌ی لطف و کرم بهره‌مند بودیم و این صدا را به گوش می‌رسانیم.
گه مایل دنیایم وگه طالب عقبا
انداخت خیالت زکجایم به کجاها
هوش مصنوعی: گاهی به دنیا علاقه‌مندم و گاهی به دنبال آخرت، در حالی که فکر می‌کنم از کجا به کجا می‌روم.
از غنچه ورقهای‌گلم در نظر آمد
‌دل‌سوخت‌به جمعیت‌ازخویش جداها
هوش مصنوعی: از غنچه و برگ‌های گل، زیبایی خاصی به وجود آمده است، اما دل من به خاطر دوری از جمعیت و تنهایی‌ام می‌سوزد.
هرجاست سری خالی ازآشوب هوس نیست
معمورهٔ مار است به هر بام هواها
هوش مصنوعی: در هر مکانی که سر انسان از اضطراب و خواسته‌های نا به جا خالی باشد، آن مکان به همان اندازه تحت تأثیر حالات و روحیات مختلف است.
مشکل‌که از این قافله تا حشر نشیند
مانند نفس‌کرد بروها و بیاها
هوش مصنوعی: مشکلاتی که در مسیر زندگی وجود دارد، مانند نفس کشیدن در رفت و آمدهاست، که تا روز قیامت هم ادامه دارد.
کو دیرو حرم تا غم احرام توان خورد
دوش هم خم‌گشت ز تکلیف رداها
هوش مصنوعی: چند روز پیش، در حرم، نتوانستم غم و اندوه را تحمل کنم و دیشب نیز ناگزیر طبق قوانین و محدودیت‌ها، لباس خاصی را بر تن کردم و خم شدم.
نامحرم هنگامهٔ تغییر مباشید
تعمیر نویی نیست درین‌کهنه بناها
هوش مصنوعی: در زمان تغییر و تحولات، در کنار نامحرمان و بیگانگان نباشید؛ زیرا در این بناهای کهن، شاهد هیچ‌گونه اصلاح و بهسازی نخواهید بود.
کسب عمل آگهی آسان مشمارید
چشم‌همه‌کس از مژه خورده‌شت عصاها
هوش مصنوعی: در انجام کار خوب، به سادگی و بی‌توجهی عمل نکنید؛ زیرا هر کسی می‌تواند از نقاط ضعف و نواقص دیگران بهره‌برداری کند.
ای کاش پذیرد هوس الحاح تردد
این آبله سرهاست‌که افتاده به پاها
هوش مصنوعی: ای کاش که این آرزو تحقق پیدا کند که این نوعی معضل که گاهی در سرهاست، این بار بر پاها افتاده و باعث دردسر شده است.
گر ضبط نفس پردهٔ توفیق‌گشاید
صیقل زده‌گیر آینه از دست دعاها
هوش مصنوعی: اگر بتوانی بر نفس خود تسلط پیدا کنی و از این راه به موفقیت برسی، آنگاه دعای تو مثل آینه‌ای صیقل داده خواهد شد.
زین بحر محالست زنی لاف‌گذشتن
بیدل‌که ز پل بگذرد از سعی شناها
هوش مصنوعی: این شعر به طور غیرمستقیم به این نکته اشاره دارد که در عالم محال و ناممکن، نمی‌توان با حرف زدن یا لاف زدن، به هدف رسید. همچنین نشان‌دهنده این است که برای عبور از موانع و چالش‌ها، باید تلاش و کوشش کرد، نه اینکه تنها به گفتار اکتفا کرد. در واقع، عمل و تلاشی واقعی ضروری است تا بر مشکلات فائق آمد.

حاشیه ها

1393/11/30 14:01

در بیت سوم «گناها» به جای «گناهها»
و در بیت یازدهم «خورده است» به جای «خورده‌شت» صحیح است.

1395/04/23 08:06
ویدا

انداخت خیالت ز کجایم به کجاها
واقعاً عالی بود عالی....

1397/02/29 10:04
ناشناس

در مصرع دوم بیت نهم، "همه" به اشتباه "هم" ضبط شده است:
دوش همه خم گشت

1397/04/10 23:07
Safarisli

مانند نفس، گرد بروها و بیاها