گنجور

غزل شمارهٔ ۲۷۴

مآل‌کار چه بیندکسی نظر به هوا
نمی‌توان خبر پاگرفت سر به هوا
درتن چمن ز جنونکاری خیال مپرس
به خاک‌ریشه وگل می‌کند ثمر به هوا
زمین مزرع‌ایجاد بس‌که تنگ فضاست
نمونکاشته تخم شرر مگربه هوا
به‌عافیتگه خاکسترم چو شعله سری‌ست
مباد ذوق فضولی‌کند خبر به هوا
نه مقصدی‌ست معین نه مطلبی منظور
چوگردباد همین بسته‌ام‌کمر به هوا
جهان‌گرفت به رنگینی پر طاووس
غبار من‌که ندانم‌که داد سر به هوا
حدیث سرکشی از قامت بلندکه داشت
که لب‌گزیده‌گره‌بند نیشکر به هوا
چو شبنمی‌که‌کند از مزاج صبح بهار
به راهت آینه‌ها بسته چشم تر به هوا
ز ساز قافلهٔ عمر جمع‌دار دلت
که محمل نفسی دارد این سفر به هوا
به دستگاه رعونت درین بساط مناز
که رفته است سرشمع بیشتر به هوا
چه تنگی این همه افشرد دشت امکان را
که ابر بیضه شکسته‌ست زیر پر به هوا
دل فسرده اگر سد راه نیست چرا
گشوده‌اند چو صبحت هزار در به هوا
تعلق دونفس ما ومن غنیمت‌گیر
که این غبار نیابی دم دگر به هوا
به غیروصل عدم چیست مدعا بیدل
که هر نفس نفس اینجاست نامه بر به هوا

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مآل‌کار چه بیندکسی نظر به هوا
نمی‌توان خبر پاگرفت سر به هوا
هوش مصنوعی: نتیجهٔ کارها را هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند، همان‌طور که نمی‌توان از روی رؤیاها و آرزوها به واقعیت رسید.
درتن چمن ز جنونکاری خیال مپرس
به خاک‌ریشه وگل می‌کند ثمر به هوا
هوش مصنوعی: در باغ، به دلیل شور و شوقی که در دل دارم، نپرس که چطور این کار را می‌کنم. این عشق باعث می‌شود که ریشه‌ها و گل‌ها به سمت آسمان بروید و میوه بدهند.
زمین مزرع‌ایجاد بس‌که تنگ فضاست
نمونکاشته تخم شرر مگربه هوا
هوش مصنوعی: زمین به قدری تنگ و محدود است که جایی برای کاشتن نیست، مگر اینکه بذر آتش و شورش را در آسمان بکاریم.
به‌عافیتگه خاکسترم چو شعله سری‌ست
مباد ذوق فضولی‌کند خبر به هوا
هوش مصنوعی: اگر خاکستر من به خوبی باشد، مانند شعله‌ای که سر دارد، نگذار کسی به خاطر کنجکاوی، از وجود من باخبر شود.
نه مقصدی‌ست معین نه مطلبی منظور
چوگردباد همین بسته‌ام‌کمر به هوا
هوش مصنوعی: هیچ هدف مشخصی وجود ندارد و هیچ چیزی مد نظر نیست، مانند گردباد من فقط در حال چرخش و حرکت هستم.
جهان‌گرفت به رنگینی پر طاووس
غبار من‌که ندانم‌که داد سر به هوا
هوش مصنوعی: دنیا به زیبایی رنگ‌های پر طاووس آغشته شده است، اما من نمی‌دانم که آیا این زیبایی به خاطر سرخی غبار من است یا نه.
حدیث سرکشی از قامت بلندکه داشت
که لب‌گزیده‌گره‌بند نیشکر به هوا
هوش مصنوعی: این شعر به توصیف شخصیتی می‌پردازد که با قامت بلند و جذاب خود، توجه‌ها را جلب می‌کند. همچنین به حالت سرکشی و خودرایی او اشاره دارد که به همین دلیل منتقدان و دشمنانش را آزرده خاطر کرده است. در ادامه، به ارتباط این شخصیت با طعم شیرین نیشکر و جذابیت‌های زندگی اشاره می‌شود.
چو شبنمی‌که‌کند از مزاج صبح بهار
به راهت آینه‌ها بسته چشم تر به هوا
هوش مصنوعی: مانند شبنم که در صبح بهاری از ترکیب و حال خود جدا می‌شود، اشک‌های نگران و تر من در انتظار تو همچنان به آینه‌ها و روشنی‌ها می‌نگرند.
ز ساز قافلهٔ عمر جمع‌دار دلت
که محمل نفسی دارد این سفر به هوا
هوش مصنوعی: از ابزار زندگی خود بهره ببر و دل و جانت را جمع کن، زیرا این سفر روحی و معنوی است و نیاز به مراقبت و توجه دارد.
به دستگاه رعونت درین بساط مناز
که رفته است سرشمع بیشتر به هوا
هوش مصنوعی: به این محیط خودستایی و غرور نپرداز که در این میان، با بالا رفتن شعله شمع، بیشتر از حد پیشرفت کرده است.
چه تنگی این همه افشرد دشت امکان را
که ابر بیضه شکسته‌ست زیر پر به هوا
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف فضای تنگ و فشرده‌ای می‌پردازد که در آن، امکانی برای رشد و رشد طبیعی وجود ندارد. به نوعی به وضعیتی اشاره دارد که مانند ابر پاره شده‌ای در آسمان، برای رها شدن و پرواز دچار محدودیت است. در واقع، تصویرسازی از یک دشت محدود و آسمانی پر از ابرهایی است که نمی‌توانند به راحتی حرکت کنند.
دل فسرده اگر سد راه نیست چرا
گشوده‌اند چو صبحت هزار در به هوا
هوش مصنوعی: اگر دل و روح من در حال ناراحتی و غم است، پس چرا دروازه‌های زندگی را به روی من باز کرده‌اند، انگار هر صبح هزاران راه برای پرواز و شادی وجود دارد؟
تعلق دونفس ما ومن غنیمت‌گیر
که این غبار نیابی دم دگر به هوا
هوش مصنوعی: در اینجا صحبت از ارتباط دو نفر و اهمیت این ارتباط است. اگر یکی از آن دو نفر به شکلی درست و ارزشمند عمل کند، دیگران از آن بهره‌مند خواهند شد. همچنین اشاره‌ شده که لحظات زندگی چون غباری زودگذر است، و ممکن است فرصت‌ها به آسانی از دست بروند. بنابراین باید از هر لحظه به خوبی استفاده کرد و ارتباطات را ارزشمند دانست.
به غیروصل عدم چیست مدعا بیدل
که هر نفس نفس اینجاست نامه بر به هوا
هوش مصنوعی: حسرت و آرزوی وصل به دیگران چه خاصیتی دارد، بیدل؟ زیرا هر لحظه نفس من در اینجا در حال وزیدن و جاری بودن است.

حاشیه ها

1396/08/21 20:11
حمیدِ زارعیِ مرودشت

.
شکلِ صحیحِ بیتِ دوم:
در این چمن ز جنون‌کاریِ خیال مپرس
به خاک‌، ریشه؛ و گل می‌کند ثمر به هوا