"رنگ" در شعر بیدل نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. این حاشیه را می‌نویسم برای بعدی که دیوان بیدل تکمیل شد.

در مورد وزن غزل بیدل (اگر به گلشن ز ناز گردد قد بلند تو جلوه فرما ) که به صورت ( مفاعلن فع ) رکن بندی شده است نکته یی قابل توجه است : این تقطیع اشکال فنی قابل ملا حظه یی ندارد اما مساله این است که در نامگذاری وزن و تشخیص بحر عروضی آ ن دچار مشکل می شو یم زیرا در آنصورت باید آن را از متفرعات بحر هزج بگیریم: هزج مقبوض ابتر. حال آ نکه در کتابهای عروضی وزن مذکور را بصورت (فعول فع لن )رکن بندی کرده اند و از زحا فات بحر متقارب گرفته اند : متقلرب مقبوض ا ثلم . در این کتابها وزنی بنام ( مفاعلن فع )نیا مده است .هر چند مبحث زحافات عروضی ما غالبا بنیاد و پایه علمی محکمی ندارد اما بهر صورت به نفع و صرفه است که حتی ا لمقدور ارتباط ما را با عروض سنتی تا جا یی که ممکن باشد حفظ کنیم زیرا که خطر قطع ارتباط و بیگا نگی فر هنگی در میان است و نسلهای آ ینده دچار آ شفتگی و سر در گمی خوا هند شد . بنا بر این اگر مصلحت بدانید وزن غزل فوق را به صورتی که ذکر شد تصحیح بفر ما یید وا لله اعلم با لصواب .

درود
من بر خلاف دوستان دیگر احساس می کنم این شعر در بحر «کامل» سروده شده است .
ما در اشعار کهن بیشتر از چهار رکن را به این شکل مشاهده نمی کنیم (یا حد اقل تا به حال من ندیده ام )
اما بحر کامل زُحافی دارد به نام «مفاعلاتن» که اول آن که با تقطیع سازگار است دوم آنکه می شود بحر کامل مثمن مرفّل موقوص . هر چند شاید این دلیل ذکر شود که چنین بحری در اشعار فارسی وجود ندارد (منظور از وجود کاربرد است ) اما شما خیلی راحت می توانید با ضرب دست آهنگ و موسیقی آن را (هر چند سخت ) بدست آورید .
موفق باشید .

با سلام، من با آنکه تبحری در بحر ندارم اما فکر می‌کنم نظر آقای احمدرضا توجهی، نزدیک به صواب است. "مفاعلاتن"، تکرار می‌شود و هیچ تقطیعی هم در کار نیست.
بیدل 13 غزل دیگر نیز بر همین بحر دارد؛ غزلهای شماره: 29، 30، 75، 263، 382، 879، 991، 1052، 2117، 2393، 2398، 2401 و 2509 بر همین بحر استوارند.
با پوزش از استاد ارجمند حمید سلطان.

سلام و علیکم:
من بر اظهار نظر محترم توجهی صحیح میگذارم که ای غزل در بحر کامل سروده شده.

با سلام
می توان وزن این شعر و اشعار مشابه را از زیر مجموعه های اوزان دوری ( متناوب ) بر شمرد. وزن هایی همچون مستفعلن فع مستفعلن فع ( فع لن فعولن فع لن فعولن ).واژه مفاعلاتن بعنوان رکن ، در میان ارکان عروض ثبت نشده است . بطور مثال در کتاب ادبیات فارسی 1 ( دوره پیش دانشگاهی رشته علوم انسانی )

رنگ قرمز چند واژه ی دیگر هم دارد یکی رُد که در زبان اوستا قرمز میشود و همریشه ی Redاست ، لال هم قرمز تیره تر است که لعل عربی از آن بنا شده است اما تیره ترین قرمز ، رنگ بیجاد است . کبود مایل به سرخ را گمست و نارنجی را سرنج و نارنجی تیره را شنگرف میگوییم .

شبیه شعری معروف از صفای اصفهانی شاعر دوران قاجار است.
چنین شنیدم که لطف یزدان به روی جوینده در نبندد...
من نیز می‌اندیشم با چهار مفاعلاتن طرفیم. هر چند با مفاعلن‌فع هم تقطیع ممکن است.

از (۴×مفاعلن فع)بگذریم وزن این غزل(مفاعلاتن×۴) است.

تو و خرامی و صد تغافل

من و نگاهی و صد تمنا.........((((:

.

نخواند طفلِ جنون مزاجم خطی ز پست و بلندِ هستی...

.

نه شامِ ما را سحر نویدی،

نه صبحِ ما را گلِ سفیدی

چو حاصلِ ماست "ناامیدی" ،

غبارِ دنیا به فرقِ عُقبا......!