گنجور

غزل شمارهٔ ۱۶۳۸

گر آرزوی رستن از این دامگه‌کنید
آرایش بساط پر و بال ته‌کنید
چندان دماغ جهد ندارد شکست رنگ
از دست سوده نقش دو عالم تبه‌کنید
آزاده است نور دل از اقتباس غیر
قطع نظر ز منت خورشد و مه‌ کنید
کمفرصتی خجالت سعی‌کروفر است
از حرص عذرخواهی تخت وکله‌ کنید
شب پرده‌دار صبح قیامت نمی‌شود
موی سپید چند به صنعت سیه‌کنید
پیش از اجل تهیهٔ مردن‌ کمال ماست
آن به‌که فکربیگه خود را پگه‌کنید
زبن پارساییی‌که سر و برگ خجلت است
طاعت‌کجاست‌،‌کاش دو روزی‌گنه‌کنید
گر خامشی چراغ فروزد در این بساط
چون شخص سرمه خورده نفس را نگه‌کنید
دیر و حرم به سیر گریبان نمی‌رسد
در عالمی‌که بار هوس نیست ره‌کنید
شایستهٔ قبول عدم عرض نیستی‌ست
رویی که نیست جانب آن بارگه‌ کنید
ناقدردان ذرّه ز خورشید عافلست
بیدل‌گداست‌، شرمی از آن پادشه کنید

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گر آرزوی رستن از این دامگه‌کنید
آرایش بساط پر و بال ته‌کنید
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهید از این موانع و مشکلات رهایی یابید، باید به طور جدی تلاش کنید و محیط خود را تغییر دهید.
چندان دماغ جهد ندارد شکست رنگ
از دست سوده نقش دو عالم تبه‌کنید
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که انسان هرچقدر هم تلاش کند و مقاوم باشد، اگر در برابر مشکلات و چالش‌ها نتواند کنترل خود را حفظ کند، ممکن است تحت تأثیر شرایط قرار گرفته و به‌راحتی دچار ناامیدی شود. در واقع، به آسانی می‌توان زیبایی‌ها و ارزش‌های زندگی را از دست داد اگر نتوانیم بر سختی‌ها غلبه کنیم.
آزاده است نور دل از اقتباس غیر
قطع نظر ز منت خورشد و مه‌ کنید
هوش مصنوعی: نور دل انسان آزاد است و به هیچ چیز وابسته نیست. او از لطف و محبت دیگران بی‌نیاز است و از جوانب مثبت زندگی بهره‌مند می‌شود.
کمفرصتی خجالت سعی‌کروفر است
از حرص عذرخواهی تخت وکله‌ کنید
هوش مصنوعی: در زندگی، فرصت‌ها ممکن است محدود باشند و گاهی ما به دلیل ترس یا شرمندگی از تلاش و کوشش لازم دوری می‌کنیم. بنابراین، بهتر است از حرص و چشم‌پوشی نسبت به مشکلات غفلت نکنیم و با شجاعت و عذرخواهی، از موانع عبور کنیم و پیش برویم.
شب پرده‌دار صبح قیامت نمی‌شود
موی سپید چند به صنعت سیه‌کنید
هوش مصنوعی: در روز قیامت، شب نمی‌تواند خود را پنهان کند؛ بنابراین هر چقدر هم که موهای شما سفید شده باشد، نمی‌توانید آنها را تیره کنید.
پیش از اجل تهیهٔ مردن‌ کمال ماست
آن به‌که فکربیگه خود را پگه‌کنید
هوش مصنوعی: قبل از اینکه زمان مرگ فرا برسد، باید برای مرگ خود آمادگی لازم را فراهم کنیم. بهتر است که خود را از غفلت و بی‌خیالی نجات دهیم و به فکر حقیقت وجودمان باشیم.
زبن پارساییی‌که سر و برگ خجلت است
طاعت‌کجاست‌،‌کاش دو روزی‌گنه‌کنید
هوش مصنوعی: از زبان فردی پارسا و با وقار که همواره در حال خجالت و عصبانیت است، می‌پرسند که طاعت و عبادت او کجاست؟ کاش حداقل به مدت دو روز هم که شده، گناه می‌کردید تا ببینید چه حسی دارد.
گر خامشی چراغ فروزد در این بساط
چون شخص سرمه خورده نفس را نگه‌کنید
هوش مصنوعی: اگر خاموشی در این جمع به وجود بیاید، مثل این است که چراغی روشن می‌شود. پس همانند شخصی که سرمه زده، نفس خود را نگه‌دارید.
دیر و حرم به سیر گریبان نمی‌رسد
در عالمی‌که بار هوس نیست ره‌کنید
هوش مصنوعی: در مکانی که شوق و تعطیلات و تمایلات نفسانی غالب است، نه به دیر (مکان عبادت) و نه به حرم (مکان مقدس) نمی‌توان رسید. بنابراین، در چنین جهانی که دل مشغول و وابسته به خواسته هاست، باید از این مسیر جلوگیری کرد.
شایستهٔ قبول عدم عرض نیستی‌ست
رویی که نیست جانب آن بارگه‌ کنید
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی می‌گوید که برای پذیرش عدم و بی‌وجودی، لازم است که به آنچه که موجود نیست، توجه نکنیم؛ زیرا زیبایی و سادگی آنچه که در واقع وجود ندارد، در عدم آن نهفته است. به عبارت دیگر، اگر کسی یا چیزی را که وجود ندارد بخواهیم، در واقع به بی‌معنایی می‌رسیم. در نتیجه، باید به جنبه‌های واقعی و موجود زندگی توجه کنیم.
ناقدردان ذرّه ز خورشید عافلست
بیدل‌گداست‌، شرمی از آن پادشه کنید
هوش مصنوعی: کسی که قدر نور خورشید را نمی‌داند و درک درستی از آن ندارد، مثل یک گداست که از پادشاهی شرم نمی‌کند.