گنجور

غزل شمارهٔ ۱۵۵۳

دل چو آزاد از تعلق شد منور می‌شود
قطره ای کز موج دامن چید گوهر می‌شود
گرد هستی عقدهٔ پرواز عالی فطرتی‌ست
از حجاب دود خویش این شعله اخگر می ‌شود
ای‌ که از لطف حقیقت آگهی خاموش باش
یک سخن هم ‌کز دو لب خیزد مکرر می‌شود
در خموشی بس حلاوتهاست از نی کن قیاس
چون نوا در دل‌ گره‌ گردید شکر می‌شود
هیچکس را در محبت شرم همچشمی مباد
در هوایت هر که گرید دیده‌ام تر می‌شود
عیب‌جو گر لاف بینش می‌زند آیینه‌وار
تیرباران زبان طعن جوهر می‌شود
گاو و خر از آگهی انسان نخواهدگشت لیک
آدمی گر اندکی غافل شود خر می‌شود
شوق می‌باید ز پا افتادگیها هم عصاست
خضر راهی گر نباشد جاده رهبر می‌شود
باد کبر از سر برون‌ کن ور نه مانند حباب
عاقبت این باده سنگ کاسهٔ سر می‌شود
تا گهر دارد صدف از شور دریا غافل است
آب در گوش کسی چون جا کند کر می‌شود
سجدهٔ سنگین‌دلان آیینه‌ٔ نامحرمی است
میل آهن‌ گر دوتا شد حلقه‌ٔ در می‌شود
عجز نومید از طواف‌ کعبه‌ٔ مقصود نیست
لغزش پای ضعیفان دست دیگر می‌شود
در عدم هم دور حسرت‌های ما موقوف نیست
خاک مستان رنگ تا گرداند ساغر می‌شود
غیر عزلت نیست بیدل باعث افواه خلق
مرغ شهرت را خم این دام شهپر می‌شود

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دل چو آزاد از تعلق شد منور می‌شود
قطره ای کز موج دامن چید گوهر می‌شود
هوش مصنوعی: وقتی دل از وابستگی‌ها رها شده و آزاد می‌شود، نورانی و روشن می‌گردد؛ مانند قطره‌ای که از موج آب جدا شده و به جواهر تبدیل می‌شود.
گرد هستی عقدهٔ پرواز عالی فطرتی‌ست
از حجاب دود خویش این شعله اخگر می ‌شود
هوش مصنوعی: وجود انسان، که به نوعی در پی پرواز به اوج و رسیدن به حقیقت نهایی است، تحت تاثیر موانع و محدودیت‌ها قرار دارد. این محدودیت‌ها مانند دودی هستند که بر سر راه فطرت انسانی قرار گرفته‌اند. اگر بتوانیم بر این موانع غلبه کنیم، آنگاه شعله وجود ما به آتش جان بخشی تبدیل می‌شود.
ای‌ که از لطف حقیقت آگهی خاموش باش
یک سخن هم ‌کز دو لب خیزد مکرر می‌شود
هوش مصنوعی: ای کسی که به حقیقت آگاهی، ساکت باش. زیرا هر سخنی که از دهان تو خارج شود، بارها و بارها تکرار می‌شود.
در خموشی بس حلاوتهاست از نی کن قیاس
چون نوا در دل‌ گره‌ گردید شکر می‌شود
هوش مصنوعی: در سکوت، لذت‌های زیادی وجود دارد. وقتی نی صدا می‌زند و دل را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مانند شکر در می‌آید و شیرین می‌شود.
هیچکس را در محبت شرم همچشمی مباد
در هوایت هر که گرید دیده‌ام تر می‌شود
هوش مصنوعی: در عشق هیچ‌کس نباید از رقابت و حسادت خجالت بکشد. در مقابل تو، هر کسی که اشک بریزد، چشمانش تر می‌شود و احساسش عمیق‌تر می‌گردد.
عیب‌جو گر لاف بینش می‌زند آیینه‌وار
تیرباران زبان طعن جوهر می‌شود
هوش مصنوعی: اگر کسی بخواهد عیب‌جویی کند و به تقلب و فریفتن دست بزند، در واقع مانند آینه‌ای است که به خودی خود زشت‌گویی‌هایش را نشان می‌دهد و به خودش آسیب می‌زند.
گاو و خر از آگهی انسان نخواهدگشت لیک
آدمی گر اندکی غافل شود خر می‌شود
هوش مصنوعی: گاو و خر هرگز نمی‌توانند به سطح آگاهی انسان برسند، اما اگر انسان کمی غفلت کند، ممکن است مانند یک خر عمل کند.
شوق می‌باید ز پا افتادگیها هم عصاست
خضر راهی گر نباشد جاده رهبر می‌شود
هوش مصنوعی: برای رسیدن به آرزوها و اهداف، گاهی نیاز است که از شکست‌ها و سختی‌ها عبور کنیم. اگر در مسیر ما راهنمایی وجود نداشته باشد، باید خودمان راه خود را پیدا کنیم و از مشکلات درسی بگیریم.
باد کبر از سر برون‌ کن ور نه مانند حباب
عاقبت این باده سنگ کاسهٔ سر می‌شود
هوش مصنوعی: اگر خودپسندی را از سر خود دور نکنی، در نهایت مانند حبابی خواهی شد که سرانجام به سنگ کاسهٔ سر می‌خورد و از بین می‌رود.
تا گهر دارد صدف از شور دریا غافل است
آب در گوش کسی چون جا کند کر می‌شود
هوش مصنوعی: خویشتن را از درد و نگرانی‌های دنیای پیرامون دور نگه‌دار و به ارزش‌های درونی خود توجه کن. اگر مروارید زندگی‌ات را در آغوش بگیری، دیگر صدای مشکلات اطرافت برایت مهم نخواهد بود، زیرا در عمق وجودت غنای واقعی را می‌یابی.
سجدهٔ سنگین‌دلان آیینه‌ٔ نامحرمی است
میل آهن‌ گر دوتا شد حلقه‌ٔ در می‌شود
هوش مصنوعی: سجده افرادی که دل‌های سنگی دارند، مانند آینه‌ای است که فقط برای نامحرمان قابل مشاهده است. و وقتی که آهنگر دو میل می‌سازد، حلقه در می‌شود.
عجز نومید از طواف‌ کعبه‌ٔ مقصود نیست
لغزش پای ضعیفان دست دیگر می‌شود
هوش مصنوعی: ناتوانی و ناامیدی در دور زدن کعبهٔ مقدس، هدف نیست؛ زیرا لغزش پای افراد ضعیف، فرصتی برای رشد و کمک می‌شود.
در عدم هم دور حسرت‌های ما موقوف نیست
خاک مستان رنگ تا گرداند ساغر می‌شود
هوش مصنوعی: حسرت‌های ما حتی در نبودن و عدم نیز متوقف نمی‌شود، بلکه این حسرت‌ها همچنان تا زمانی که زندگی ادامه دارد، وجود دارند. در حقیقت، زندگی و لذت‌های آن همچنان ادامه می‌یابند و حسرت‌های ما را در بر می‌گیرند.
غیر عزلت نیست بیدل باعث افواه خلق
مرغ شهرت را خم این دام شهپر می‌شود
هوش مصنوعی: تنها در انزوا و دوری نیست که بیدل ویژگی خود را نشان می‌دهد؛ بلکه او تأثیراتی بر افکار مردم دارد که باعث می‌شود نامش در دل‌ها جا بگیرد و از این رهگذر شایستگی‌هایش در نظر دیگران بیشتر نمایان شود.

حاشیه ها

1398/01/17 19:04
سجادبیدل

هیچ کس را درمحبت شرم هم چشمی مباد

1398/07/07 17:10
محمد طهماسبی دهنو(هانا دایی)

سجده‌ی سنگین‌دلان آیینه‌‌ی نامحرمی است
میل آهن‌ گر دوتا شد حلقه‌‌ی در می‌شود
چقدر بیدل به زیبایی کسانی را که بی حضور قلب در نماز ایستاده و سر بر سجده می‌سایند رو به تصویر کشانیده است
سجده سنگین دلان=سجده و عبادات افرادی که دلشون رنگ خداگونی نداره و لبریز از تعلقاته
آیینه= نماد،نشان
نامحرمی=بیگانه بودن

میل آهن=زاهدان ظاهر پرست و دور از باطن و حقیقت، خشک مذهبانِ عاری از فهم و روح
دوتا شدن=خَم کردن
سجده و ذکر خشک مذهبان و سنگین دلان در گوش خدا حاکی از صدایی ییگانه است
همچنان حلقه ی در، که با به صدا در آمدن درب خانه برای صاحب خانه حاکی از بودن نامحرم در پشت در است

1399/08/31 09:10
محمد طاها کوشان mkushantaha@yahoo.com

اشتباه چاپی بسیار دارد این گنجور
(هیچکس را در محعت شرم همچثبمی مباد) از این گونه تایپ نمودن علط خواننده را چنان آشفته می سازد که مپرس. درست بنویدسید تا دعا بدست آرید:
هیچ کس را درمحبت شرم هم چشمی مباد

1402/01/11 11:04
عبدالصمد نظری

شوق می‌باید ز پا افتاده‌گی‌ها هم عصاست

خضر راهی گر نباشد جاده رهبر می‌شود

 

اگر با همه‌ی وجودت چیزی را طلب بکنی، جهان و هرچه در آن است همکاری‌ات می‌کند.