گنجور

غزل شمارهٔ ۱۵۴۴

خودسر هوازده را شرم رهنمون نشود
تا به داغ پا ننهد شعله‌سرنگون نشود
از عدم نجسته برون هرزه می‌تپیم به خون
مغز هوش در سر کس، مایهٔ جنون نشود
در مزاج اهل جهان صد تناسخ است نهان
طفل شیر اگر نخورد خون دوباره خون نشود
موج از شکست سری یافت اعتبار گهر
تا غرور کم نکنی‌آبروفزون نشود
صرفهٔ بقا نبردکس به دستگاه هوس
خانه‌های سوخته را خار و خس ستون نشود
عشق بی‌نیاز ز نومیدی‌ کسیش چه غم
یک دوتیشه جان‌کنیت درد بستون نشود
فرصت‌گذشته چسان تاختن دهد به عنان
اینقدر بفهم و بدان آن زمان کنون نشود
قدردانی همه‌کس تنن اداگواه تو بس
کز لب تو نام حیا بی‌عرق برون نشود
نفس‌ خیره‌سر به‌ خطا مایل‌ است در همه جا
ایمنی ز لغزش اگر مرکبت حرون نشود
بیدل از درشتی خو مشکل است رستن تو
تابه‌آتشش‌نبری‌سنگ‌آبگون‌نشود

اطلاعات

وزن: فاعلات مفتعلن فاعلات مفتعلن
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

خودسر هوازده را شرم رهنمون نشود
تا به داغ پا ننهد شعله‌سرنگون نشود
هوش مصنوعی: کسی که با شتاب و بدون فکر حرکت می‌کند، باعث می‌شود که دیگران از او بی‌نصیب بمانند و اگر به عواقب کارهایش فکر نکند، ممکن است به مشکلات بزرگتری دچار شود.
از عدم نجسته برون هرزه می‌تپیم به خون
مغز هوش در سر کس، مایهٔ جنون نشود
هوش مصنوعی: ما از عدم و نبود به سمت بی‌حالی و سردرگمی می‌دویم، اما خون و مغز انسان نمی‌تواند سبب جنون و دیوانگی کسی شود.
در مزاج اهل جهان صد تناسخ است نهان
طفل شیر اگر نخورد خون دوباره خون نشود
هوش مصنوعی: در طبیعت انسان‌ها، تغییرات و تجدید حیات‌های متعددی نهفته است. مانند اینکه اگر کودکی شیر نخورده باشد، دوباره به زندگی و روند رشد خود نمی‌رسد.
موج از شکست سری یافت اعتبار گهر
تا غرور کم نکنی‌آبروفزون نشود
هوش مصنوعی: موج به دلیل برخورد با صخره و شکسته شدن، ارزش سنگ را پیدا می‌کند. بنابراین، اگر می‌خواهی غرورت بیشتر نشود، نباید آبرویت را کم کنی.
صرفهٔ بقا نبردکس به دستگاه هوس
خانه‌های سوخته را خار و خس ستون نشود
هوش مصنوعی: کسی که به فکر حفظ زندگی‌اش باشد، هرگز به وسوسه‌های خواسته‌ها پاسخ نمی‌دهد و نمی‌گذارد که خاطرات تلخ و دردناک او را زمین‌گیر کند.
عشق بی‌نیاز ز نومیدی‌ کسیش چه غم
یک دوتیشه جان‌کنیت درد بستون نشود
هوش مصنوعی: عشق به قدری پرتوان است که هیچ چیز نمی‌تواند آن را تحت‌تأثیر قرار دهد، حتی ناامیدی. بنابراین چرا باید نگران باشیم؟ درد و رنج زندگی نمی‌تواند مانع عشق و احساسات عمیق ما شود.
فرصت‌گذشته چسان تاختن دهد به عنان
اینقدر بفهم و بدان آن زمان کنون نشود
هوش مصنوعی: فرصت‌هایی که از دست رفته‌اند، دیگر نمی‌توانند به ما شتابی بدهند. خوب درک کن و بدان که آن زمان، زمان حال نیست.
قدردانی همه‌کس تنن اداگواه تو بس
کز لب تو نام حیا بی‌عرق برون نشود
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر به اهمیت احترام و محبت به دیگران اشاره می‌کند و می‌گوید که تنها از طریق کردار و عمل انسان می‌توان درک کرد که چه اندازه به هنجارها و صنایع اخلاقی پایبند است. این موضوع نشان‌دهنده‌ی این است که نام و نشانی از عفت و حیا تنها با زبان بیان نمی‌شود، بلکه باید از درون انسان و رفتارهای او نمایان شود.
نفس‌ خیره‌سر به‌ خطا مایل‌ است در همه جا
ایمنی ز لغزش اگر مرکبت حرون نشود
هوش مصنوعی: نفس نابه‌جا و نادان به اشتباه تمایل دارد، اما در هر جا نمی‌توان به ایمنی از لغزش‌ها امید داشت، مگر این که اسب تو آرام و مطمئن باشد.
بیدل از درشتی خو مشکل است رستن تو
تابه‌آتشش‌نبری‌سنگ‌آبگون‌نشود
هوش مصنوعی: بیدل به این موضوع اشاره می‌کند که در برخورد با افراد یا شرایط سخت و دشوار، انسان نمی‌تواند به راحتی خود را رها کند و اگر نتواند راهی برای مدیریت آن پیدا کند، ممکن است دچار مشکلات شود. در واقع، انسان در مواجهه با سختی‌ها باید مراقب باشد که دچار آسیب نشود و مشکلات بیشتری برایش ایجاد نشود.