گنجور

غزل شمارهٔ ۱۵۲۸

چو دولت درش بر خسان واشود
پر آرد برون مور و عنقا شود
بپرهیز از اقبال دون ‌فطرتان
تنک‌روست سنگی که مینا شود
سبک‌مغز شایان اسرار نیست
خس از دوری شعله رسوا شود
چو گردد اقبال علم و عمل
ورق چیست‌، خط هم چلیپا شود
بر ارباب همت دنائت مبند
فلک خاک گردد که سرپا شود
معمای آفاق نتوان شکافت
مگر اسم عنقا مسما شود
ز اسباب نتوان به دل زد گره
بروبید تا خانه صحرا شود
نگین می‌تراشد معمای سنگ
که شاید به نام ‌کسی واشود
به صد خامشی بازدارد سخن
اگریک دمش در دلی جا شود
بناگوش دلدارم آمد به یاد
کنم ناله تا صبح‌ گویا شود
زکیفیت نسبت آن دهن
عدم تا بگویم من وما شود
در ین دشت و در گردی از غیر نیست
ترا گر نجویم که پیدا شود
به هرجا تو باشی زبانها یکیست
نه امروز دی شد نه فردا شود
جهان چشم نگشاید از خواب ناز
اگر بیدل افسانه انشا شود

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چو دولت درش بر خسان واشود
پر آرد برون مور و عنقا شود
هوش مصنوعی: وقتی که خوشبختی و موفقیت بر افرادی نالایق و بی‌کفایت باز شود، موجودات ریز و بی‌ارزش به حدی می‌رسند که مانند پرندگان افسانه‌ای در می‌آیند.
بپرهیز از اقبال دون ‌فطرتان
تنک‌روست سنگی که مینا شود
هوش مصنوعی: از افراد کم‌مایه و بی‌خود دوری کن، زیرا آن‌ها مانند سنگی هستند که نمی‌توانند به زیبایی مینا تبدیل شوند.
سبک‌مغز شایان اسرار نیست
خس از دوری شعله رسوا شود
هوش مصنوعی: کسانی که عمق فکر و تأمل را ندارند، نمی‌توانند اسرار را درک کنند، و از دوری شعله، مشکلی برای خودشان ایجاد می‌کنند و خود را رسوا می‌سازند.
چو گردد اقبال علم و عمل
ورق چیست‌، خط هم چلیپا شود
هوش مصنوعی: وقتی که روزگار به نفع علم و عمل بیفتد، ارزش و اهمیت این دو بیش از پیش نمایان می‌شود و هر چیزی در این راستا به خوبی رقم می‌خورد.
بر ارباب همت دنائت مبند
فلک خاک گردد که سرپا شود
هوش مصنوعی: به کسانی که به دنبال اهداف بزرگ و والا هستند، توهین نکنید، زیرا اگر به آنها بی‌احترامی کنید، ارزش‌های انسانی فرود آمده و دنیای ما به سطحی نازل می‌رسد.
معمای آفاق نتوان شکافت
مگر اسم عنقا مسما شود
هوش مصنوعی: رازهای جهان را نمی‌توان فهمید مگر اینکه نام پرنده‌ای افسانه‌ای همچون عنقا بر آن گذاشته شود.
ز اسباب نتوان به دل زد گره
بروبید تا خانه صحرا شود
هوش مصنوعی: برای اینکه دل انسان آرام گیرد، نباید دل‌مشغولی‌ها را به آن وارد کرد. بهتر است از عوامل مزاحم دوری کنیم تا فضا و محیط زندگی‌مان مانند دشت و آزاد باشد.
نگین می‌تراشد معمای سنگ
که شاید به نام ‌کسی واشود
هوش مصنوعی: نگین بر روی سنگ به گونه‌ای تراشیده می‌شود که شاید نام فردی بر آن فاش شود.
به صد خامشی بازدارد سخن
اگریک دمش در دلی جا شود
هوش مصنوعی: اگر صدایی از کسی خاموش بماند، اما یک کلامش در دل کسی جا بگیرد و اثرگذار باشد، موجب می‌شود که آن دل نتواند از حرفش صرف‌نظر کند.
بناگوش دلدارم آمد به یاد
کنم ناله تا صبح‌ گویا شود
هوش مصنوعی: به یاد محبوبم، تا صبح به ناله می‌پردازم تا گویای عشق و دلتنگی‌ام باشد.
زکیفیت نسبت آن دهن
عدم تا بگویم من وما شود
هوش مصنوعی: برای بیان اینکه چگونه کیفیت نسبت میان یک چیز و عدم آن است، تا بتوانم بگویم این چیز من است و این چیز دیگر متعلق به دیگری است، لازم است.
در ین دشت و در گردی از غیر نیست
ترا گر نجویم که پیدا شود
هوش مصنوعی: در این دشت و در میان این دور و بر، تو در میان دیگران نیستی. اگر به جستجوی تو بپردازم، آیا پیدا خواهی شد؟
به هرجا تو باشی زبانها یکیست
نه امروز دی شد نه فردا شود
هوش مصنوعی: هر جا که تو حضور داشته باشی، ارتباطات و زبان‌ها مشترک و یکسان است و نه دیروز بود و نه فردا خواهد شد.
جهان چشم نگشاید از خواب ناز
اگر بیدل افسانه انشا شود
هوش مصنوعی: اگر کسی به خواب عمیق و آرامش ادامه دهد، دنیا از خواب بیدار نخواهد شد، حتی اگر داستانی جذاب و خیال‌انگیز روایت شود.

حاشیه ها

1392/08/01 20:11
نوذر الیاس

مصراع نخستِ بیت چهارم این غزل، به گونۀ زیر درست شود:
چو (برگردد) اقبال علم و عمل /
ورق چیست‌، خط هم چلیپا شود