گنجور

غزل شمارهٔ ۱۴۵۴

مفلسی دست تهی بر سودن ارزانی کند
پنجهٔ بیکار بیعت با پشیمانی کند
چشم‌ من از درد بیخوابی‌ در این‌ وادی‌ گداخت
سایهٔ خاری نشد پیدا که مژگانی کند
از حیا هم شرم می‌دارم ز ننگ اشتهار
جامهٔ پوشندکی حیف است عریانی کند
دل به غفلت نه‌ که در دفع تمیز خوب و زشت
خانهٔ آیینه را زنگار دربانی کند
جز به موقع آبروریزی‌ست عرض هر کمال
غیر موسم ابر بر دریا  چه نیسانی‌ کند؟
تا به همواری رسد دور درشتیهای طبع
هرکه را رنگی‌ست باید آسیابانی کند
سبحه را گردآوری چون حلقهٔ زنار نیست
کفر چون هموار شد کار مسلمانی کند
نامه‌ای دارم بهار انشا که طبع بلبلش
چون صریر خامه پیش از خط غزلخوانی‌ کند
بی‌تامل هرزه‌نالیهایم از خود می‌برد
کاش چون بند نی‌ام خجلت‌ گریبانی‌ کند
شرم بیدردی عرق می‌خواهد ای بیدل مباد
بی‌نمی‌ها دیده را محتاج پیشانی کند

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مفلسی دست تهی بر سودن ارزانی کند
پنجهٔ بیکار بیعت با پشیمانی کند
هوش مصنوعی: فقر و تنگدستی باعث می‌شود که دست خالی فرد به چیزی دلخوش باشد، در حالی که بی‌کاری و نداشتن فعالیت، او را به احساس پشیمانی می‌کشاند.
چشم‌ من از درد بیخوابی‌ در این‌ وادی‌ گداخت
سایهٔ خاری نشد پیدا که مژگانی کند
هوش مصنوعی: چشم من به خاطر بیخوابی در این مکان در حال ذوب شدن است و هیچ سایه‌ای از غم و اندوه نمایان نیست که پلک‌هایم را ببندد.
از حیا هم شرم می‌دارم ز ننگ اشتهار
جامهٔ پوشندکی حیف است عریانی کند
هوش مصنوعی: من حتی از حیا نیز شرم دارم، زیرا ننگی که به‌واسطه‌ی مشهور شدن به وجود می‌آید، برای کسی که به پوشش خود اهمیت می‌دهد، جایز نیست که عریان شود.
دل به غفلت نه‌ که در دفع تمیز خوب و زشت
خانهٔ آیینه را زنگار دربانی کند
هوش مصنوعی: دل را غافل مگذار که در بی‌توجهی به تشخیص خوب و بد، همچون گرد و غبار بر آیینه، زنگار ایجاد می‌کند.
جز به موقع آبروریزی‌ست عرض هر کمال
غیر موسم ابر بر دریا  چه نیسانی‌ کند؟
هوش مصنوعی: تنها در زمان مناسب، معرفی هر ویژگی و کمالی از خود، می‌تواند مؤثر باشد؛ مانند بارش باران که فقط در زمان خود بر دریاچه‌ای در فصل بهار می‌افتد.
تا به همواری رسد دور درشتیهای طبع
هرکه را رنگی‌ست باید آسیابانی کند
هوش مصنوعی: برای اینکه به آرامش و ثبات برسد، هر کسی که ویژگی خاصی دارد باید تلاش و کوشش کند و مانند آسیابانی که به کارش ادامه می‌دهد، با صبر و پشتکار در مسیر خود پیش برود.
سبحه را گردآوری چون حلقهٔ زنار نیست
کفر چون هموار شد کار مسلمانی کند
هوش مصنوعی: سبحه را چون گرد هم می‌آورند، مانند حلقه‌‍ی زنجیر نیست. وقتی که کفر به آسانی برطرف شود، مسلمان می‌تواند به راحتی در راه ایمان گام بردارد.
نامه‌ای دارم بهار انشا که طبع بلبلش
چون صریر خامه پیش از خط غزلخوانی‌ کند
هوش مصنوعی: من یک نامه‌ای دارم که بهاری است و طبیعتش مانند صدای پرنده بلبل است. این نامه قبل از اینکه شعر بخواند، به آرامی و با نغمه‌ای زیبا نوشتن را آغاز می‌کند.
بی‌تامل هرزه‌نالیهایم از خود می‌برد
کاش چون بند نی‌ام خجلت‌ گریبانی‌ کند
هوش مصنوعی: بدون فکر و تأمل، حرف‌های بیهوده‌ام را از خود می‌رانم. ای کاش مانند نی، شرم و خجالت را به وجودم بیاورد.
شرم بیدردی عرق می‌خواهد ای بیدل مباد
بی‌نمی‌ها دیده را محتاج پیشانی کند
هوش مصنوعی: شرم از آن‌که دلی دردناک نداشته باشی، نیاز به عرق و تلاش می‌طلبد. ای بیدل، نکن که دیده‌ات برای اشک و اندوه به پیشانی‌ات وابسته شود.